rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2021-03-31
rok: 2021
data dokumentu: 2021-03-31
rok: 2021
sygnatury akt.:
KIO 659/21
KIO 659/21
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 marca 2021 r., w Warszawie,
odwołania wniesionego
do Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 1 marca 2021 r. przez wykonawcę MWM sp.
z o.o.
sp. k. z siedzibą w Gliwicach, ul. Artura Grottgera 35; 44-100 Gliwice
w postępowaniu prowadzonym przez zamawiającego Gmina Izabelin, ul. 3-go Maja 42;
05-080 Izabelin,
odwołania wniesionego
do Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 1 marca 2021 r. przez wykonawcę MWM sp.
z o.o.
sp. k. z siedzibą w Gliwicach, ul. Artura Grottgera 35; 44-100 Gliwice
w postępowaniu prowadzonym przez zamawiającego Gmina Izabelin, ul. 3-go Maja 42;
05-080 Izabelin,
orzeka:
1.
Uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu unieważnienie czynności
odrzucenia oferty odwołującego wykonawcy MWM sp. z o.o. sp. k. z siedzibą
w Gliwicach.
2. K
osztami postępowania obciąża zamawiającego Gminę Izabelin, ul. 3-go Maja 42;
05-080 Izabelin i:
2.1. zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 7 500 zł 00 gr
(słownie: siedem tysięcy pięćset złotych zero groszy) uiszczoną przez MWM sp.
z o.o.
sp. k. z siedzibą w Gliwicach, ul. Artura Grottgera 35; 44-100 Gliwice,
tytułem wpisu od odwołania,
2.2.
zasądza od zamawiającego Gminy Izabelin, ul. 3-go Maja 42; 05-080 Izabelin na
rzecz
odwołującego MWM sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Gliwicach, ul. Artura
Grottgera 35; 44-100 Gliwice
kwotę 11 100 zł 00 gr (słownie: jedenaście tysięcy
sto
złotych, zero groszy) stanowiącą koszty postępowania odwoławczego
poniesione z tytułu wpisu od odwołania oraz wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 579 ust. 1 i art. 580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2019) na niniejszy wyrok - w terminie 14 dni od
dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący:
…………………………
sygn. akt: KIO 659/21
Uzasadnienie
Zamawiający – Gmina Izabelin prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia
publicznego, w trybie przetargu nieograniczonego,
którego przedmiotem jest „Opracowanie
dokumentacji
projektowo-kosztorysowej
budowy
obiektu
rehabilitacyjno-sportowego
w gmi
nie Izabelin, obejmującego basen, saunarium, niezależną strefę rehabilitacyjną oraz
część wejściową z kawiarnią”.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w BZP z dnia 22 grudnia 2020 r., pod nr
770832-N-2020.
Dnia 23 lutego 2021
roku, zamawiający poinformował wykonawców o wyniku
prowadzonego postępowania.
Dnia 1 marca 2021 roku wykonawca
MWM sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Gliwicach (dalej
„Odwołujący”) wniósł odwołanie do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu naruszenie:
1.
art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2019 roku przepisy wprowadzające ustawę
prawo zamówień publicznych w zw. z art. 7 ust. 1, art. 89 ust. 1 pkt 4, art. 90 ust. 3
ustawy Pzp,
poprzez odrzucenie oferty odwołującego, jako zawierającej cenę rażąco
niską, podczas gdy oferta odwołującego nie zawiera ceny rażąco niskiej i nie powinna
zostać odrzucona,
ewentualnie na wypadek, gdyby zarzut nr 1 okazał się niezasadny,
2.
art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2019 roku przepisy wprowadzające ustawę
prawo zamówień publicznych w zw. z art. 7 ust. 1, art. 89 ust. 1 pkt 4, art. 90 ust. 1,
ust. 1a, ust. 3 ustawy Pzp, poprzez zaniechanie wezwania
odwołującego do dalszych
wyjaśnień w zakresie rażąco niskiej ceny podczas, gdy wyjaśnienia odwołującego
z dnia 10 lutego 20
21 roku, nie wyjaśniły wszystkich wątpliwości zamawiającego co do
ceny zaoferowanej przez
odwołującego, a co za tym idzie istniały okoliczności
obligujące zamawiającego do dalszego wezwania do wyjaśnienia ceny rażąco niskiej.
W związku z powyższym odwołujący wniósł o:
1)
nakazanie zamawiającemu unieważnienia czynności odrzucenia oferty odwołującego,
2)
nakazanie zamawiającemu powtórzenia czynności badania i oceny ofert
z uwzględnieniem oferty odwołującego,
ewentualnie
3)
jak w pkt 1 oraz nakazanie zamawiającemu powtórzenia czynności badania i oceny
ofert z uwzględnieniem oferty odwołującego i nakazanie zamawiającemu skierowania
do
odwołującego kolejnego wezwania dotyczącego ceny rażąco niskiej.
ponadto
odwołujący wniósł o:
4) dopuszczenie i przeprowadzenie przez Krajow
ą Izbę Odwoławczą dowodów
wskazanych w treści odwołania na okoliczności tam wskazane,
5)
zasądzenie od zamawiającego na rzecz odwołującego kosztów postępowania przed
Krajową Izbą Odwoławczą w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm
przepisanych.
Inter
es odwołującego. Odwołujący wskazał, że w sytuacji, w której zamawiający
zachowałby się prawidłowo i nie odrzucił oferty odwołującego jako zawierającej rażąco niską
cenę, wówczas oferta odwołującego byłaby ofertą najkorzystniejszą zgodnie z przyjętymi
prze
z zamawiającego w postępowaniu kryteriami oceny ofert. W konsekwencji zamawiający
dokonałby wyboru oferty odwołującego, a odwołujący uzyskałby zamówienie.
Odwołujący wskazał, że nie może obronić się twierdzenie zamawiającego jakoby
wyjaśnienia przedłożone przez odwołującego mogłyby być określone mianem ogólnikowych.
Odwołujący dokonał podziału przedmiotu zamówienia na poszczególne branże. Odwołujący
wyróżnił przy tym następujące branże: (i) projekty architektury i technologiczne, (ii) projekt
konstrukcyjny, (iii) projekt drogowy, (iv) projekty instalacji sanitarnych i technologia wody
basenowej, (v) projekt instalacji elektrycznej i niskoprądowej, (vi) opracowanie STWiOR,
przedmiarów i kosztorysów inwestorskich. Następnie do każdej z branż składających się na
opisany przez zamawiającego przedmiot zamówienia, odwołujący przyporządkował
właściwych specjalistów, tj. odpowiednio:
-
architektów, konstruktorów, projektantów branży drogowej, projektantów instalacji
sanitarnych, projektantów w specjalności elektrycznej i komunikacyjnej. Co istotne,
w zakresie
każdej branży odwołujący określił niezbędny poziom zaangażowania personelu
w postaci tzw. osobomiesięcy. Odwołujący sprecyzował również stopień zaangażowania
personelu w realizację przedmiotu zamówienia określając go na poziomie 75 %. Odwołujący
podał średnie wynagrodzenie miesięczne dla personelu zatrudnionego do realizacji
zamówienia. Odwołujący przewidział i wyspecyfikował pozaosobowe koszty z realizacji
zamówienia. Należy także zwrócić uwagę, że odwołujący uwzględnił również zysk z realizacji
zamówienia na poziomie 5 % ceny ofertowej. Odwołujący wskazał także na oszczędną
metodę wykonania zamówienia i jej wpływ na możliwość zaoferowania zamawiającemu
niższej ceny. Jak podniosła Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 14 października
2014 r. sygn. KIO 1833/14: Nie ma obowiązku w ramach uczynienia zadość wezwaniu do
wyjaśnienia elementów kalkulacyjnych oferty dokładnej, "co do grosza" kalkulacji ceny.
Konieczne jest zaprezentowanie istotnych z perspektywy jej ka
lkulacji, elementów ceny.
Wynika to wprost z przepisów - przepis art. 90 ust. 1 ustawy stanowi, że zamawiający w celu
ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia,
zwraca się do wykonawcy o udzielenie w określonym terminie wyjaśnień dotyczących
elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny. Oznacza to, że przedmiotem
wezwania i wyjaśnienia są te elementy, które mają wpływ na wysokość ceny, to jest
elementy istotne dla kalkulacji ceny oferty. W ten sam sposób traktuje kwestię wyjaśnienia
elementów oferty ustawodawstwo unijne oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości.
W tym kontekście należy także zwrócić uwagę na specyfikę przedmiotu zamówienia,
tj. usługi projektowe. W tego typu usługach na realizację przedmiotu zamówienia składa się
przede wszystkim praca personelu. Wykonawca nie musi przewidywać zaopatrywania
w materiały lub komponenty niezbędne do wykonania zamówienia. Przedmiot umowy
realizowany jest przez ludzi i ich twórczą pracę. W konsekwencji oczywistym jest,
że zdecydowana większość kosztów, które powinien ponieść wykonawca stanowić będą
koszty zatrudnienia odpowiedniego personelu. Celem odwołującego nie jest powtarzanie
w odwołaniu treści złożonych uprzednio wyjaśnień rażąco niskiej ceny. Niemniej należy
zauważyć, że w stanie faktycznym sprawy oraz w świetle orzecznictwa KIO wyjaśnienia:
(i) składające się z kilkunastu pozycji w zakresie kosztów osobowych, (ii) składające się
z kilku pozycji w zakresie kosztów pozaosobowych, (iii) wskazujące na oszczędną metodę
wykonania zamówienia dostępną wykonawcy, (iv) przewidujące zysk z realizacji zamówienia
-
nie mogą niewątpliwie zostać uznane za ogólnikowe.
Odwołujący zauważył, że wezwanie do wyjaśnienie skierowane przez zamawiającego
było jedynie powtórzeniem przepisu ustawy pzp (art. 90 pzp) i nie precyzowało w żaden
sposób, które aspekty ceny ofertowej budzą wątpliwości zamawiającego. Jak podnosi się
w doktrynie prawa zamówień publicznych - zamawiający wzywając wykonawcę w sposób
ogólny nie może oczekiwać, że wykonawca w takiej sytuacji szczegółowo przeanalizuje
każdą pozycję cenową oferty. W sytuacji, gdy wezwanie zamawiającego nie będzie odnosiło
się do konkretnych elementów oferty wykonawcy i będzie ono w swej treści ogólnym
zapytaniem, to nieuprawnionym
będzie stawianie wykonawcy zarzutu, że wyjaśnienia
w zakresie rażąco niskiej ceny są ogólnikowe i że wykonawca nie sprostał ciężarowi
dowodowemu wynikającemu z art. 90 ust. 2 PrZamPub (tak: art. 90 PZP red. Jaworska
2020. wyd. 12/A. Matusiak). W przedmiot
owej sprawie mimo, że zamawiający skierował do
odwołującego wyłącznie ogólne wezwanie, odwołujący przedstawił szczegółowe wyjaśnienia
odnoszące się precyzyjnie do wszystkich aspektów wpływających na cenę oferty.
Odwołujący wskazał, iż zamawiający stwierdził, że: „zatrudnianie przez wykonawcę
zespołu asystentów i projektantów o dużym doświadczeniu nie wskazuje na oszczędną
metodę wykonania zamówienia”. Z takim twierdzeniem zamawiającego nie sposób się
zgodzić. Oszczędna metoda wykonania zamówienia jako jeden z czynników, który może
mieć wpływ na cenę ofertową została wymieniona wprost przez ustawodawcę (art. 90 ust. 1
pkt 1 pzp). Jednocześnie ustawa nie zawiera definicji legalnej „oszczędnej metody
wykonania zamówienia". W świetle zarówno zasad doświadczenia życiowego jak
i orzecznictwa KIO, „oszczędną metodą wykonania zamówienia" może być wszystko to, co
pozwala wykonawcy na zaoferowanie niższej ceny. Dysponowanie doświadczonym
personelem niewątpliwie może prowadzić do znacznych oszczędności w toku realizacji
projektu. Personel, który zrealizował w przeszłości analogiczne projekty, niewątpliwie może
wykonywać podobne, powtarzalne czynności w krótszym czasie. Zespół, który współpracuje
ze sobą przez kilka lat operuje wypracowanymi schematami działania, co wpływa na jego
efektywność. Tym samym, doświadczony personel jest w stanie wykonać analogiczne
czynności w krótszym czasie niż personel bez takiego doświadczenia, co w konsekwencji
prowadzi do możliwości zaoferowania niższych kosztów.
Twierdzenie zamawiającego zgodnie z którym dysponowanie doświadczonym
personelem, nie może świadczyć o dostępnej wykonawcy oszczędnej metodzie wykonania
zamówienia nie jest więc prawdziwe. Oszczędna metoda wykonania zamówienia to jeden
z istotnych elementów kalkulacji cenowej odwołującego. Odwołujący wskazał, że personel,
który będzie realizował przedmiotowe zamówienie, wykonał w przeszłości ok. 24
analogicznych projektów. W konsekwencji oczywistym jest, że zespół, który zrealizował
w przeszłości kilkadziesiąt projektów krytych pływalni będzie w stanie wykonać kolejny tego
typu projekt w czasie krótszym niż mniej doświadczony zespół, lub zespół powołany ad hoc
wyłącznie na potrzeby wykonania konkretnej umowy z zamawiającym. Tym samym, zespół,
którym dysponuje odwołujący jest w stanie wykonać przedmiot zamówienia efektywniej, a co
za tym idzie w krótszym czasie niż konkurenci odwołującego. W efekcie, odwołując może
zaoferować niższą cenę niż wykonawcy, którzy nie posiadają tak doświadczonego zespołu.
Odwołujący podniósł, iż jeden z głównych zarzutów zamawiającego w stosunku do
kalkulacji cenowej przedstawionej przez wykonawcę sprowadza się w istocie do tego,
że w ocenie zamawiającego wykonawca w zakresie kosztów osobowych nie uwzględnił
wszystkich usług, które należy wykonać w toku realizacji zamówienia. Jest to jednak
twierdzenie, które nie koresponduje z rzeczywistym stanem faktycznym. Odwołujący
oszacował koszty osobowe niezbędne do realizacji umowy z zamawiającym na kwotę 106
700 zł netto, tj. brutto 131 241 zł brutto.
Zdaniem od
wołującego, za niesporne należy uznać, że:
•
22 osobomiesiące są wystarczające do należytej realizacji zamówienia,
•
wykonawca określił wynagrodzenie projektantów na rynkowym poziomie,
•
wykonawca nie pominął w kalkulacji cenowej żadnego zakresu projektowego (żadnej
branży).
Argumentacja zamawiającego uzasadniająca odrzucenie oferty odwołującego sprowadza
się do twierdzenia, że istnieją „ważne" z punktu widzenia realizacji zamówienia czynności,
które nie zostały przewidziane w cenie zaoferowanej przez odwołującego.
Powyższe stanowisko zamawiającego nie jest jednak prawidłowe. Uwadze
zamawiającego umknął fakt, że czynności, na które wskazał zamawiający to standardowe
czynności projektantów, które podejmują oni: (i) w każdym standardowym procesie
wykonywania
dokumentacji projektowej, (ii) w ramach swoich obowiązków zawodowych
i zobowiązań umownych wobec odwołującego oraz (iii) w ramach ustalonych godzin pracy.
W konsekwencji koszt zrealizowania ww. czynności został zawarty w pozycji „koszty
osobowe", tj. w kw
ocie 106 700 zł netto (131 241 zł brutto). Tym samym, odwołujący nie
będzie zobowiązany do ponoszenia kosztu realizacji czynności wyspecyfikowanych przez
zamawiającego na stronie 2 pisma z dnia 23 lutego br., ponad kwotę, która została już
przewidziana w kalkulacji cenowej.
Wyłącznie dwie spośród wymienionych przez
zamawiającego czynności wymagały będą poniesienia przez wykonawcę dodatkowych
kosztów. W pierwszej kolejności będzie to wykonanie aktualizacji mapy zasadniczej
w zakresie niezbędnym do prawidłowego opracowania dokumentami projektowej. Usługa
wykonywana jest przez uprawnionego geodetę. Koszt wykonania usługi w przypadku
zakresu projektowania wynikającego z opisu przedmiotu zamówienia to około 2 000 zł. Na
potwierdzenie powyższego, odwołujący przedstawił przykładowy cennik usług geodezyjnych.
Jak wynika z cennika, mapa dla celów projektowych dla 1 ha terenu to koszt ok. 500 zł.
W konsekwencji koszt aktualizacji mapy zasadniczej w przedmiotowym zamówieniu to nie
więcej niż 2 000 zł. Poza tym, w kosztach zatrudnienia personelu nie został ujęty koszt
opracowania inwentaryzacji zieleni. Powyższa czynność zostanie zlecona podmiotowi
zewnętrznemu. Wartość usług zewnętrznych dla działki ok 40 arów to ok 3 000 zł. Na
potwierdzenie oszacowana kosztów odwołujący przedstawił informację cenową firmy (…).
Odwołujący podkreślił, że ww. czynności zostały zidentyfikowane przez odwołującego na
etapie przygotowania oferty. Koszty ww. czynności zostały ujęte przez wykonawcę w kwocie
dotyczącej kosztów pozaosobowych, tj. 42 300 zł netto.
Jeżeli chodzi natomiast o uzyskanie zgód właścicieli i użytkowników działek, przez które
przebiega inwestycja to, nie jest to istotny czynnik kosztotwórczy. W biurze projektowym
odwołującego czynności te wykonuje asystent głównego projektanta. Czas potrzeby na
wykonanie tych czynności to ok. 6 - 8 godzin pracy asystenta. Z uwagi na powyższe oraz
biorąc pod uwagę skalę przedsięwzięcia jest to koszt pomijalny, który nie może przesądzać
o zaoferowaniu ceny rażąco niskiej w rozumieniu art. 89 ust. 1 pkt 4 pzp.
W dalszej części uzasadnienia odrzucenia oferty odwołującego zamawiający stwierdził,
że kwota 77 270 zł nie pozwala na pokrycie kosztów pozaosobowych realizacji zamówienia.
Należy założyć, że wymienienie przez zamawiającego kwoty 77 270 stanowi omyłkę. Kwota
przeznaczona przez odwołującego na koszty pozaosobowe oraz zysk z realizacji
zamówienia (5% wartości zamówienia) to 42 300 zł netto (tj. 52 029 zł brutto). Jak już
wskazano powyżej poza dwoma wyjątkami, tj. aktualizacją mapy zasadniczej
i inwentaryzacją zieleni, koszty wszelkich inny czynności należą do standardowych
czynności wykonywanych przez personel zatrudniony w biurze projektowym. W przypadku
dysponowania rozbudowanym zapleczem projektantów nieracjonalnym i nieekonomicznym
byłoby zlecanie podmiotom zewnętrznym czynności, które są standardowo wykonywane
przez projektanta i należą do jego podstawowych obowiązków.
Tym samym, pismo zamawiającego - zawiadomienie o odrzuceniu oferty, nie zawiera
argumentów, które mogłyby świadczyć o tym, że. cena zaoferowana przez odwołującego jest
ceną rażąco niską. Wręcz przeciwnie zestawienie twierdzeń zamawiającego z treścią
wyjaśnień odwołującego oraz z informacjami zawartymi w niniejszym odwołaniu prowadzi do
wniosku, że odwołujący prawidłowo zidentyfikował wszelkie istotne czynniki kosztotwórcze
i uwzględnił je w cenie ofertowej.
Odwołujący zauważył również, że po przekazaniu informacji o odrzuceniu oferty
odwołującego, zamawiający nie może przytaczać nowych podstaw faktycznych odrzucenia
oferty, a także nie może rozszerzać oraz modyfikować podstaw faktycznych odrzucenia
ujętych w uzasadnieniu dokonanej czynności.
Dodatkowo odwołujący podniósł, że jak podnosi się w doktrynie prawa zamówień
publicznych -
cena rażąco niska jest więc ceną nierealistyczną, nieadekwatną do zakresu
i kosztów prac składających sią na dany przedmiot zamówienia, zakładającą wykonanie
zamówienia poniżej jego rzeczywistych kosztów i w takim sensie nie jest ceną rynkową, tzn.
generalnie nie występuje na rynku, na którym ceny wyznaczane są m.in. poprzez ogólną
sytuację gospodarczą panującą w danej branży i jej otoczeniu biznesowym, postęp
technologiczno-
organizacyjny oraz obecność i funkcjonowanie uczciwej konkurencji
podmiotów racjonalnie na nim działających (tak: art. 89 PZP red. Sieradzka 2018. wyd.
1/Sieradzka). Jak stwierdził SO w Katowicach w wyroku z dnia 30 stycznia 2007 r. sygn. akt
XIX Ga 3/07 o cenie rażąco niskiej można mówić wówczas, gdy oczywiste jest, że przy
zachowaniu reguł rynkowych wykonanie umowy przez wykonawcę byłoby dla niego
nieopłacalne. Rażąco niska cena jest to cena niewiarygodna, oderwana całkowicie od
realiów rynkowych. Przykładem może być oferowanie towarów poniżej kosztów zakupu lub
wytworzenia albo oferowanie usług za symboliczną kwotę.
O
dwołujący wskazał, iż posiada znaczne doświadczenie w realizacji prac projektowych
krytych pływalni i infrastruktury towarzyszącej. Odwołujący na przestrzeni kilku ostatnich lat
wykonywał prace projektowe za stawki istotnie niższe niż stawka zaoferowana
w przedmiotowym postępowaniu. Odwołujący przedstawił przykładowe zrealizowane
projekty. Co istotne umowy z zamawiającymi zostały zawarte w reżimie ustawy pzp.
W żadnym z postępowań cena oferty odwołującego nie została uznana za rażąco niską.
Re
alizacja umów każdorazowo zapewniła odwołującemu odpowiedni zysk. Odwołujący
przedstawił wykaz przykładowych zrealizowanych projektów w formie tabelarycznej oraz
z przeliczeniem ceny prac projektowych za 1 m2 powierzchni użytkowej obiektu.
Zgodnie z opise
m przedmiotu zamówienia w przedmiotowym postępowaniu wykonawca
zobowiązany będzie do wykonania prac projektowych obiektu o łącznej powierzchni
użytkowej na poziomie 2 865 m2.
183 270 (cena brutto oferty odwołującego) / 2865 m2 (powierzchnia użytkowa obiektu do
zaprojektowania) = 63,97 zł /m2.
Cena prac projektowych metra kwadratowego powierzchni użytkowej, która została
zaoferowana przez odwołującego w przedmiotowym postępowaniu jest więc o 32 % wyższa
niż średnia cena prac projektowych z projektów realizowanych wcześniej przez
odwołującego. Skoro odwołujący zaoferował w przedmiotowym postępowaniu cenę
o niemalże 1/3 wyższą niż podobne projekty realizowane z zyskiem przez odwołującego na
przestrzeni ostatnich lat, to niewątpliwie cena skalkulowana przez odwołującego nie może
zostać uznana za cenę rażąco niską rozumieniu art. 89 ust. 1 pkt 4 pzp.
Odwołujący podkreślił, że zaoferowana przez niego cena zawiera również zysk. Należy
przy tym zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Krajowej Izby Odwoławczej
wykonawca może przewidzieć zysk na minimalnym poziomie lub nawet wcale nie musi
zakładać zysku z realizacji zamówienia. Oferta odwołującego przewiduje zysk na poziomie 5
% ogólne ceny ofertowej, co stanowi kolejny argument za tym, że brak jest podstaw do jej
odrzucenia na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 pzp.
Następnie odwołujący odniósł się do wysokości wynagrodzenia członków zespołu
projektowego.
Zamawiający złożył pisemną odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie
odwołania.
Izba ustaliła i zważyła, co następuje.
Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, iż zgodnie z art. 92 ust. 2 ustawy z dnia 11
września 2019 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo zamówień publicznych (Dz.U.
z 2019 r. poz. 2020) do postępowań odwoławczych, o których mowa w uchylanej ustawie,
wszczętych po dniu 31 grudnia 2020 r., a dotyczących postępowań o udzielenie zamówienia
wszczętych przed dniem 1 stycznia 2021 r. stosuje się przepisy ustawy z dnia 11 września
2019 r. -
Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 2019) dalej jako: „nowa ustawa”
albo „nPzp”.
Izba stwierdziła, że nie zachodzą przesłanki do odrzucenia odwołania, o których stanowi
przepis art. 528 nPzp.
Zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego
z zastosowaniem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych wymaganych przy
procedurze, której wartość szacunkowa zamówienia nie przekracza kwoty określonej
w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy Prawo zamówień publicznych.
Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że odwołujący posiada interes w uzyskaniu
przedmiotowego zamówienia, kwalifikowanego możliwością poniesienia szkody w wyniku
naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy, o których mowa w art. 505 ust. 1nPzp,
co uprawniało go do złożenia odwołania.
Uwzględniając dokumentację z przedmiotowego postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego, jak również biorąc pod uwagę oświadczenia i stanowiska
stron, złożone w pismach procesowych, jak też podczas rozprawy Izba stwierdziła,
iż odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
Krajowa Izba Odwoławcza podzielając w całości stanowisko prezentowane przez
odwołującego, dodatkowo stwierdziła, co następuje.
Zamawiający w informacji o odrzuceniu oferty odwołującego stwierdził, że złożone przez
odwołującego wyjaśnienia mają charakter ogólnikowy i lakoniczny. Zamawiający wskazał,
iż zatrudnianie przez wykonawcę zespołu projektantów i asystentów o dużym doświadczeniu
nie wykazuje oszczędnych metod realizacji zamówienia stanowiących o przewadze nad
innymi oferentami
. Ponadto zamawiający podniósł, że w zakresie kategorii kosztów
osobowych, odwołujący nie uwzględnił wszystkich usług jakie należy zrealizować w toku
wykonania zamówienia, a znaczną ich część potraktował jako dodatkowe i nieistotne
w kontekście cenowym, pomimo że jest ich sporo i znacząco wpływają one na koszty. Po
czym wymienił przykładowo 10 z nich. Zamawiający podał, iż „Wg danych szacunkowych
sporządzonych przez Zamawiającego kwota 77 270 zł brutto. nie pozwala na pokrycie
realizacji ww. usług. Niezależnie od powyższego kwota 77 270 zł brutto nie pozwala na
pokrycie pozostałych kosztów w tym materiałowych, kosztów zewnętrznych, w tym
pozyskania pozwoleń (złożenia kompletnego wniosku o pozwolenie na budowę dla inwestycji
oraz uzyskanie pozwolenia na budowę), sprawowanie nadzoru autorskiego w trakcie
realizacji robót budowlanych. Mając wzgląd na powyższe zaoferowana przez Wykonawcę
cena ofertowa nie pozwala na zrealizowanie całości zamówienia, co potwierdzają również
wyjaśnienia złożone przez Wykonawcę dnia 10 lutego 2021 r. (w których pominięto szereg
pozycji kosztowych lub odniesiono się do nich ogólnikowo, na zasadzie gołosłownego
oświadczenia, że zaoferowana kwota jest wystarczająca aby należycie wykonać
zamówienie) i jako takiej należy przypisać jej cechę ceny rażąco niskiej uzasadniającej
odrzucenie oferty.
”.
W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej czynność zamawiającego polegająca na odrzuceniu
oferty odwołującego, na podstawie przepisu art. 89 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 90 ust. 3
ustawy Pzp, była czynnością niezasadną.
Zgodnie z przepisem art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp,
zamawiający odrzuca ofertę, która
zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu zamówienia. Natomiast
przepis art. 90 ust. 3 ustawy Pzp stanowi, iż zamawiający odrzuca ofertę wykonawcy, który
nie udzielił wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz ze złożonymi dowodami
potwierdza, że oferta zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu
zamówienia. Tym samym stwierdzić należało, iż zamawiający odrzucił ofertę odwołującego
stwierdzając, że zawiera ona rażąco niską cenę, gdyż dokonana ocena wyjaśnień złożonych
przez odwołującego potwierdziła, że oferta zawiera rażąco niską cenę (RNC).
Z
decyzją zamawiającego nie sposób się zgodzić. Należy bowiem zwróć uwagę na
czynności, jakie w przedmiotowym postępowaniu podejmował zamawiający. Zamawiający
stwierdzając, iż okoliczności faktyczne sprawy wypełniają dyspozycję przepisu art. 90 ust. 1
w zw. z art. 90 ust. 1 a ustawy Pzp (okoliczność bezsporna), wezwał odwołującego do
złożenia wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny
ofertowej. W powyższym zakresie zamawiający przytoczył treść ww. przepisów, nie
precyzując, jaki zakres oferty odwołującego budzi wątpliwości zamawiającego.
Wobec takiej treści wezwania odwołujący złożył zamawiającemu wyjaśnienia, w których
odniósł się do istotnych dla niego elementów oferty, mających wpływ na wysokość
zaoferowanej ceny.
Odwołujący wskazał m.in. na następujące okoliczności: „Do wyliczenia
ceny oferty zastosowano kalkulacj
ę opartą o przewidywane nakłady pracy 10-cio osobowego
zespołu projektantów i asystentów z zaangażowaniem w 75% przy realizacji przedmiotu
zamówienia, tak aby zapewnić zrealizowanie pełnego zakresu projektu opisanego w SIWZ
i załącznikach, łącznie z uwzględnieniem kosztów nadzoru autorskiego, na warunkach
określonych we wzorze umowy. Jako obiektywne czynniki wpływające na wysokość
oferowanej ceny wskazujemy dostępne wykonawcy oszczędne metody wykonania
zamówienia, umożliwiające skrócenie czasu wykonywania projektu, wynikające z faktu
zatrudnienia u wykonawcy zespole głównych projektantów i asystentów, który w okresie
zatrudnienia u Wykonawcy wykonał 24 dokumentacje krytych pływalni różnych typów
i wielkości, z których 21 zostało zrealizowanych i przekazanych do użytkowania.
Doświadczenie projektantów i asystentów zdobyte w trakcie projektowania takich obiektów
i pełnienia nadzorów autorskich nad ich realizację oraz zbudowany w ich trakcie katalog
rozwiązań projektowych, wykorzystanych i sprawdzonych podczas poprzednich zadań,
powoduje że nakłady czasu na wykonanie przez nas projektu są znacznie krótsze, niż
wynika to z typowych kalkulacji nakładów na prace projektowe, a co za tym idzie, pozwala
zaoferować niższą cenę za wykonanie zadania. Składa się to na wyjątkowo sprzyjające
warunki wykonania zamówienia dostępnych wykonawcy. Opisane warunki realizacji projektu,
dostępne wykonawcy, pozwalają przyjąć następujące nakłady pracy w poszczególnych
branżach” (odwołujący wymienił poszczególne branże wraz z przypisaniem im odpowiednich
wielkości dotyczących osobomiesięcy). Odwołujący podał również wysokość średniego
wynagrodzenia w zespole projektowym, przeliczając go na okres realizacji zamówienia.
Podał również, jaką kwotę przewidział na zabezpieczenie realizacji umowy w odniesieniu do
pozostałych kosztów, oraz określił wysokość zakładanego zysku.
Tym samym biorąc pod uwagę zakres informacji, jakie złożył odwołujący w kontekście
zakresu wezwania wystosowanego przez zamawiającego stwierdzić należało, iż brak było
pod
staw do odrzucenia oferty odwołującego.
Izba zwraca uwagę, iż czynność odrzucenia oferty jest czynnością o dużym stopniu
dolegliwości dla wykonawcy, gdyż eliminuje go z możliwości ubiegania się o udzielenie
zamówienia, dlatego też zamawiający przed podjęciem decyzji o odrzuceniu oferty winien
dokładnie zbadać czy istnieją ku temu podstawy. Płaszczyzna badania oferty przez
zamawiającego winna obejmować całe spektrum okoliczności faktycznych i prawnych
z uwzględnieniem zasad wynikających z ustawy Pzp. W szczególności konieczne jest
odniesienie się i wyważenie czy działanie zamawiającego nie narusza zasady równego
traktowania
wykonawców,
uczciwej
konkurencji
oraz
zasady
przejrzystości
i proporcjonalności. Dlatego też przyjąć należy, że tylko prawidłowe ustalenie stanu
faktycznego
może pozwolić zamawiającemu na wyciągnięcie negatywnych konsekwencji
wobec wykonawcy.
W ocenie Izby, w przedmiotowym postępowaniu mamy do czynienia z błędną analizą
stanu faktycznego sprawy przez zamawiającego. Jak bowiem słusznie wskazywał
odwołujący, przedmiotowe postępowanie dotyczy de facto usługi polegającej na pracy
zespołu projektantów. Skoro zatem odwołujący oświadczając, iż posiada wykwalifikowany
zespół projektowy, legitymujący się doświadczeniem przy realizacji 24 podobnych projektów,
z czego 21 zostało już zrealizowanych, to nie sposób przyjąć, że okoliczność ta pozostaje
bez wpływu na wycenę oferty odwołującego. Co istotne zamawiający nie zakwestionował
liczby osobomiesięcy zaproponowanych przez odwołującego, jak również nie
zakwestionował wysokości wynagrodzenia dla członków zespołu projektowego. Tym samym
przyjąć należało, że odwołujący w zakresie w jakim wymagał tego zamawiający, wykazał
zasadność zaoferowania ceny oferty.
Dodatkowo Izba
zwraca uwagę na okoliczność, iż zamawiający w odpowiedzi na
odwołanie oraz na rozprawie wskazywał na rodzaj prac, które w jego ocenie nie zostały
uwzględnione przez odwołującego w cenie oferty, a co za tym idzie nie zostały wykazane
w wyjaśnieniach złożonych zamawiającemu. O ile sam fakt możliwości powzięcia takich
wątpliwości - co do zasady - nie budzi zastrzeżeń o tyle moment ich wyeksponowania przez
zamawiającego,
jest
zdecydowanie
niewłaściwy.
Skoro
bowiem
zamawiający
w wezwaniu do złożenia wyjaśnień nie określił w sposób szczegółowy, zakresu żądanych
wyjaśnień to nie może następnie w informacji o odrzuceniu oferty, a tym bardziej na etapie
postępowania odwoławczego, powoływać się na istotne dla niego okoliczności, które
wcześniej nie były znane odwołującemu. Takie postępowanie zamawiającego dokonywane
jest bowiem z pokrzywdzeniem wykonawcy. Z
całą pewnością takie działanie
zamawiającego nie jest zgodne z zasadą przejrzystości czy też proporcjonalności. Natomiast
dodatkowa o
koliczność podnoszona przez zamawiającego, iż inny wykonawca zachował się
w sposób odmienny od odwołującego, pozostaje irrelewantna dla rozstrzygnięcia
przedmiotowego odwołania.
Izba oddaliła wnioski dowodowe zgłoszone przez odwołującego w odwołaniu
stwierdzając, iż pozostają one bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.
Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczono jak w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sprawy na podstawie art. 575
ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019 ze zm.)
oraz § 7 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r.
w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich rozliczania
oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu wysokości wpisu od odwołania (Dz. U. poz.
2437).
Przewodniczący:
…………………………
1.
Uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu unieważnienie czynności
odrzucenia oferty odwołującego wykonawcy MWM sp. z o.o. sp. k. z siedzibą
w Gliwicach.
2. K
osztami postępowania obciąża zamawiającego Gminę Izabelin, ul. 3-go Maja 42;
05-080 Izabelin i:
2.1. zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 7 500 zł 00 gr
(słownie: siedem tysięcy pięćset złotych zero groszy) uiszczoną przez MWM sp.
z o.o.
sp. k. z siedzibą w Gliwicach, ul. Artura Grottgera 35; 44-100 Gliwice,
tytułem wpisu od odwołania,
2.2.
zasądza od zamawiającego Gminy Izabelin, ul. 3-go Maja 42; 05-080 Izabelin na
rzecz
odwołującego MWM sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Gliwicach, ul. Artura
Grottgera 35; 44-100 Gliwice
kwotę 11 100 zł 00 gr (słownie: jedenaście tysięcy
sto
złotych, zero groszy) stanowiącą koszty postępowania odwoławczego
poniesione z tytułu wpisu od odwołania oraz wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 579 ust. 1 i art. 580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2019) na niniejszy wyrok - w terminie 14 dni od
dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący:
…………………………
sygn. akt: KIO 659/21
Uzasadnienie
Zamawiający – Gmina Izabelin prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia
publicznego, w trybie przetargu nieograniczonego,
którego przedmiotem jest „Opracowanie
dokumentacji
projektowo-kosztorysowej
budowy
obiektu
rehabilitacyjno-sportowego
w gmi
nie Izabelin, obejmującego basen, saunarium, niezależną strefę rehabilitacyjną oraz
część wejściową z kawiarnią”.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w BZP z dnia 22 grudnia 2020 r., pod nr
770832-N-2020.
Dnia 23 lutego 2021
roku, zamawiający poinformował wykonawców o wyniku
prowadzonego postępowania.
Dnia 1 marca 2021 roku wykonawca
MWM sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Gliwicach (dalej
„Odwołujący”) wniósł odwołanie do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu naruszenie:
1.
art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2019 roku przepisy wprowadzające ustawę
prawo zamówień publicznych w zw. z art. 7 ust. 1, art. 89 ust. 1 pkt 4, art. 90 ust. 3
ustawy Pzp,
poprzez odrzucenie oferty odwołującego, jako zawierającej cenę rażąco
niską, podczas gdy oferta odwołującego nie zawiera ceny rażąco niskiej i nie powinna
zostać odrzucona,
ewentualnie na wypadek, gdyby zarzut nr 1 okazał się niezasadny,
2.
art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2019 roku przepisy wprowadzające ustawę
prawo zamówień publicznych w zw. z art. 7 ust. 1, art. 89 ust. 1 pkt 4, art. 90 ust. 1,
ust. 1a, ust. 3 ustawy Pzp, poprzez zaniechanie wezwania
odwołującego do dalszych
wyjaśnień w zakresie rażąco niskiej ceny podczas, gdy wyjaśnienia odwołującego
z dnia 10 lutego 20
21 roku, nie wyjaśniły wszystkich wątpliwości zamawiającego co do
ceny zaoferowanej przez
odwołującego, a co za tym idzie istniały okoliczności
obligujące zamawiającego do dalszego wezwania do wyjaśnienia ceny rażąco niskiej.
W związku z powyższym odwołujący wniósł o:
1)
nakazanie zamawiającemu unieważnienia czynności odrzucenia oferty odwołującego,
2)
nakazanie zamawiającemu powtórzenia czynności badania i oceny ofert
z uwzględnieniem oferty odwołującego,
ewentualnie
3)
jak w pkt 1 oraz nakazanie zamawiającemu powtórzenia czynności badania i oceny
ofert z uwzględnieniem oferty odwołującego i nakazanie zamawiającemu skierowania
do
odwołującego kolejnego wezwania dotyczącego ceny rażąco niskiej.
ponadto
odwołujący wniósł o:
4) dopuszczenie i przeprowadzenie przez Krajow
ą Izbę Odwoławczą dowodów
wskazanych w treści odwołania na okoliczności tam wskazane,
5)
zasądzenie od zamawiającego na rzecz odwołującego kosztów postępowania przed
Krajową Izbą Odwoławczą w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm
przepisanych.
Inter
es odwołującego. Odwołujący wskazał, że w sytuacji, w której zamawiający
zachowałby się prawidłowo i nie odrzucił oferty odwołującego jako zawierającej rażąco niską
cenę, wówczas oferta odwołującego byłaby ofertą najkorzystniejszą zgodnie z przyjętymi
prze
z zamawiającego w postępowaniu kryteriami oceny ofert. W konsekwencji zamawiający
dokonałby wyboru oferty odwołującego, a odwołujący uzyskałby zamówienie.
Odwołujący wskazał, że nie może obronić się twierdzenie zamawiającego jakoby
wyjaśnienia przedłożone przez odwołującego mogłyby być określone mianem ogólnikowych.
Odwołujący dokonał podziału przedmiotu zamówienia na poszczególne branże. Odwołujący
wyróżnił przy tym następujące branże: (i) projekty architektury i technologiczne, (ii) projekt
konstrukcyjny, (iii) projekt drogowy, (iv) projekty instalacji sanitarnych i technologia wody
basenowej, (v) projekt instalacji elektrycznej i niskoprądowej, (vi) opracowanie STWiOR,
przedmiarów i kosztorysów inwestorskich. Następnie do każdej z branż składających się na
opisany przez zamawiającego przedmiot zamówienia, odwołujący przyporządkował
właściwych specjalistów, tj. odpowiednio:
-
architektów, konstruktorów, projektantów branży drogowej, projektantów instalacji
sanitarnych, projektantów w specjalności elektrycznej i komunikacyjnej. Co istotne,
w zakresie
każdej branży odwołujący określił niezbędny poziom zaangażowania personelu
w postaci tzw. osobomiesięcy. Odwołujący sprecyzował również stopień zaangażowania
personelu w realizację przedmiotu zamówienia określając go na poziomie 75 %. Odwołujący
podał średnie wynagrodzenie miesięczne dla personelu zatrudnionego do realizacji
zamówienia. Odwołujący przewidział i wyspecyfikował pozaosobowe koszty z realizacji
zamówienia. Należy także zwrócić uwagę, że odwołujący uwzględnił również zysk z realizacji
zamówienia na poziomie 5 % ceny ofertowej. Odwołujący wskazał także na oszczędną
metodę wykonania zamówienia i jej wpływ na możliwość zaoferowania zamawiającemu
niższej ceny. Jak podniosła Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 14 października
2014 r. sygn. KIO 1833/14: Nie ma obowiązku w ramach uczynienia zadość wezwaniu do
wyjaśnienia elementów kalkulacyjnych oferty dokładnej, "co do grosza" kalkulacji ceny.
Konieczne jest zaprezentowanie istotnych z perspektywy jej ka
lkulacji, elementów ceny.
Wynika to wprost z przepisów - przepis art. 90 ust. 1 ustawy stanowi, że zamawiający w celu
ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do przedmiotu zamówienia,
zwraca się do wykonawcy o udzielenie w określonym terminie wyjaśnień dotyczących
elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny. Oznacza to, że przedmiotem
wezwania i wyjaśnienia są te elementy, które mają wpływ na wysokość ceny, to jest
elementy istotne dla kalkulacji ceny oferty. W ten sam sposób traktuje kwestię wyjaśnienia
elementów oferty ustawodawstwo unijne oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości.
W tym kontekście należy także zwrócić uwagę na specyfikę przedmiotu zamówienia,
tj. usługi projektowe. W tego typu usługach na realizację przedmiotu zamówienia składa się
przede wszystkim praca personelu. Wykonawca nie musi przewidywać zaopatrywania
w materiały lub komponenty niezbędne do wykonania zamówienia. Przedmiot umowy
realizowany jest przez ludzi i ich twórczą pracę. W konsekwencji oczywistym jest,
że zdecydowana większość kosztów, które powinien ponieść wykonawca stanowić będą
koszty zatrudnienia odpowiedniego personelu. Celem odwołującego nie jest powtarzanie
w odwołaniu treści złożonych uprzednio wyjaśnień rażąco niskiej ceny. Niemniej należy
zauważyć, że w stanie faktycznym sprawy oraz w świetle orzecznictwa KIO wyjaśnienia:
(i) składające się z kilkunastu pozycji w zakresie kosztów osobowych, (ii) składające się
z kilku pozycji w zakresie kosztów pozaosobowych, (iii) wskazujące na oszczędną metodę
wykonania zamówienia dostępną wykonawcy, (iv) przewidujące zysk z realizacji zamówienia
-
nie mogą niewątpliwie zostać uznane za ogólnikowe.
Odwołujący zauważył, że wezwanie do wyjaśnienie skierowane przez zamawiającego
było jedynie powtórzeniem przepisu ustawy pzp (art. 90 pzp) i nie precyzowało w żaden
sposób, które aspekty ceny ofertowej budzą wątpliwości zamawiającego. Jak podnosi się
w doktrynie prawa zamówień publicznych - zamawiający wzywając wykonawcę w sposób
ogólny nie może oczekiwać, że wykonawca w takiej sytuacji szczegółowo przeanalizuje
każdą pozycję cenową oferty. W sytuacji, gdy wezwanie zamawiającego nie będzie odnosiło
się do konkretnych elementów oferty wykonawcy i będzie ono w swej treści ogólnym
zapytaniem, to nieuprawnionym
będzie stawianie wykonawcy zarzutu, że wyjaśnienia
w zakresie rażąco niskiej ceny są ogólnikowe i że wykonawca nie sprostał ciężarowi
dowodowemu wynikającemu z art. 90 ust. 2 PrZamPub (tak: art. 90 PZP red. Jaworska
2020. wyd. 12/A. Matusiak). W przedmiot
owej sprawie mimo, że zamawiający skierował do
odwołującego wyłącznie ogólne wezwanie, odwołujący przedstawił szczegółowe wyjaśnienia
odnoszące się precyzyjnie do wszystkich aspektów wpływających na cenę oferty.
Odwołujący wskazał, iż zamawiający stwierdził, że: „zatrudnianie przez wykonawcę
zespołu asystentów i projektantów o dużym doświadczeniu nie wskazuje na oszczędną
metodę wykonania zamówienia”. Z takim twierdzeniem zamawiającego nie sposób się
zgodzić. Oszczędna metoda wykonania zamówienia jako jeden z czynników, który może
mieć wpływ na cenę ofertową została wymieniona wprost przez ustawodawcę (art. 90 ust. 1
pkt 1 pzp). Jednocześnie ustawa nie zawiera definicji legalnej „oszczędnej metody
wykonania zamówienia". W świetle zarówno zasad doświadczenia życiowego jak
i orzecznictwa KIO, „oszczędną metodą wykonania zamówienia" może być wszystko to, co
pozwala wykonawcy na zaoferowanie niższej ceny. Dysponowanie doświadczonym
personelem niewątpliwie może prowadzić do znacznych oszczędności w toku realizacji
projektu. Personel, który zrealizował w przeszłości analogiczne projekty, niewątpliwie może
wykonywać podobne, powtarzalne czynności w krótszym czasie. Zespół, który współpracuje
ze sobą przez kilka lat operuje wypracowanymi schematami działania, co wpływa na jego
efektywność. Tym samym, doświadczony personel jest w stanie wykonać analogiczne
czynności w krótszym czasie niż personel bez takiego doświadczenia, co w konsekwencji
prowadzi do możliwości zaoferowania niższych kosztów.
Twierdzenie zamawiającego zgodnie z którym dysponowanie doświadczonym
personelem, nie może świadczyć o dostępnej wykonawcy oszczędnej metodzie wykonania
zamówienia nie jest więc prawdziwe. Oszczędna metoda wykonania zamówienia to jeden
z istotnych elementów kalkulacji cenowej odwołującego. Odwołujący wskazał, że personel,
który będzie realizował przedmiotowe zamówienie, wykonał w przeszłości ok. 24
analogicznych projektów. W konsekwencji oczywistym jest, że zespół, który zrealizował
w przeszłości kilkadziesiąt projektów krytych pływalni będzie w stanie wykonać kolejny tego
typu projekt w czasie krótszym niż mniej doświadczony zespół, lub zespół powołany ad hoc
wyłącznie na potrzeby wykonania konkretnej umowy z zamawiającym. Tym samym, zespół,
którym dysponuje odwołujący jest w stanie wykonać przedmiot zamówienia efektywniej, a co
za tym idzie w krótszym czasie niż konkurenci odwołującego. W efekcie, odwołując może
zaoferować niższą cenę niż wykonawcy, którzy nie posiadają tak doświadczonego zespołu.
Odwołujący podniósł, iż jeden z głównych zarzutów zamawiającego w stosunku do
kalkulacji cenowej przedstawionej przez wykonawcę sprowadza się w istocie do tego,
że w ocenie zamawiającego wykonawca w zakresie kosztów osobowych nie uwzględnił
wszystkich usług, które należy wykonać w toku realizacji zamówienia. Jest to jednak
twierdzenie, które nie koresponduje z rzeczywistym stanem faktycznym. Odwołujący
oszacował koszty osobowe niezbędne do realizacji umowy z zamawiającym na kwotę 106
700 zł netto, tj. brutto 131 241 zł brutto.
Zdaniem od
wołującego, za niesporne należy uznać, że:
•
22 osobomiesiące są wystarczające do należytej realizacji zamówienia,
•
wykonawca określił wynagrodzenie projektantów na rynkowym poziomie,
•
wykonawca nie pominął w kalkulacji cenowej żadnego zakresu projektowego (żadnej
branży).
Argumentacja zamawiającego uzasadniająca odrzucenie oferty odwołującego sprowadza
się do twierdzenia, że istnieją „ważne" z punktu widzenia realizacji zamówienia czynności,
które nie zostały przewidziane w cenie zaoferowanej przez odwołującego.
Powyższe stanowisko zamawiającego nie jest jednak prawidłowe. Uwadze
zamawiającego umknął fakt, że czynności, na które wskazał zamawiający to standardowe
czynności projektantów, które podejmują oni: (i) w każdym standardowym procesie
wykonywania
dokumentacji projektowej, (ii) w ramach swoich obowiązków zawodowych
i zobowiązań umownych wobec odwołującego oraz (iii) w ramach ustalonych godzin pracy.
W konsekwencji koszt zrealizowania ww. czynności został zawarty w pozycji „koszty
osobowe", tj. w kw
ocie 106 700 zł netto (131 241 zł brutto). Tym samym, odwołujący nie
będzie zobowiązany do ponoszenia kosztu realizacji czynności wyspecyfikowanych przez
zamawiającego na stronie 2 pisma z dnia 23 lutego br., ponad kwotę, która została już
przewidziana w kalkulacji cenowej.
Wyłącznie dwie spośród wymienionych przez
zamawiającego czynności wymagały będą poniesienia przez wykonawcę dodatkowych
kosztów. W pierwszej kolejności będzie to wykonanie aktualizacji mapy zasadniczej
w zakresie niezbędnym do prawidłowego opracowania dokumentami projektowej. Usługa
wykonywana jest przez uprawnionego geodetę. Koszt wykonania usługi w przypadku
zakresu projektowania wynikającego z opisu przedmiotu zamówienia to około 2 000 zł. Na
potwierdzenie powyższego, odwołujący przedstawił przykładowy cennik usług geodezyjnych.
Jak wynika z cennika, mapa dla celów projektowych dla 1 ha terenu to koszt ok. 500 zł.
W konsekwencji koszt aktualizacji mapy zasadniczej w przedmiotowym zamówieniu to nie
więcej niż 2 000 zł. Poza tym, w kosztach zatrudnienia personelu nie został ujęty koszt
opracowania inwentaryzacji zieleni. Powyższa czynność zostanie zlecona podmiotowi
zewnętrznemu. Wartość usług zewnętrznych dla działki ok 40 arów to ok 3 000 zł. Na
potwierdzenie oszacowana kosztów odwołujący przedstawił informację cenową firmy (…).
Odwołujący podkreślił, że ww. czynności zostały zidentyfikowane przez odwołującego na
etapie przygotowania oferty. Koszty ww. czynności zostały ujęte przez wykonawcę w kwocie
dotyczącej kosztów pozaosobowych, tj. 42 300 zł netto.
Jeżeli chodzi natomiast o uzyskanie zgód właścicieli i użytkowników działek, przez które
przebiega inwestycja to, nie jest to istotny czynnik kosztotwórczy. W biurze projektowym
odwołującego czynności te wykonuje asystent głównego projektanta. Czas potrzeby na
wykonanie tych czynności to ok. 6 - 8 godzin pracy asystenta. Z uwagi na powyższe oraz
biorąc pod uwagę skalę przedsięwzięcia jest to koszt pomijalny, który nie może przesądzać
o zaoferowaniu ceny rażąco niskiej w rozumieniu art. 89 ust. 1 pkt 4 pzp.
W dalszej części uzasadnienia odrzucenia oferty odwołującego zamawiający stwierdził,
że kwota 77 270 zł nie pozwala na pokrycie kosztów pozaosobowych realizacji zamówienia.
Należy założyć, że wymienienie przez zamawiającego kwoty 77 270 stanowi omyłkę. Kwota
przeznaczona przez odwołującego na koszty pozaosobowe oraz zysk z realizacji
zamówienia (5% wartości zamówienia) to 42 300 zł netto (tj. 52 029 zł brutto). Jak już
wskazano powyżej poza dwoma wyjątkami, tj. aktualizacją mapy zasadniczej
i inwentaryzacją zieleni, koszty wszelkich inny czynności należą do standardowych
czynności wykonywanych przez personel zatrudniony w biurze projektowym. W przypadku
dysponowania rozbudowanym zapleczem projektantów nieracjonalnym i nieekonomicznym
byłoby zlecanie podmiotom zewnętrznym czynności, które są standardowo wykonywane
przez projektanta i należą do jego podstawowych obowiązków.
Tym samym, pismo zamawiającego - zawiadomienie o odrzuceniu oferty, nie zawiera
argumentów, które mogłyby świadczyć o tym, że. cena zaoferowana przez odwołującego jest
ceną rażąco niską. Wręcz przeciwnie zestawienie twierdzeń zamawiającego z treścią
wyjaśnień odwołującego oraz z informacjami zawartymi w niniejszym odwołaniu prowadzi do
wniosku, że odwołujący prawidłowo zidentyfikował wszelkie istotne czynniki kosztotwórcze
i uwzględnił je w cenie ofertowej.
Odwołujący zauważył również, że po przekazaniu informacji o odrzuceniu oferty
odwołującego, zamawiający nie może przytaczać nowych podstaw faktycznych odrzucenia
oferty, a także nie może rozszerzać oraz modyfikować podstaw faktycznych odrzucenia
ujętych w uzasadnieniu dokonanej czynności.
Dodatkowo odwołujący podniósł, że jak podnosi się w doktrynie prawa zamówień
publicznych -
cena rażąco niska jest więc ceną nierealistyczną, nieadekwatną do zakresu
i kosztów prac składających sią na dany przedmiot zamówienia, zakładającą wykonanie
zamówienia poniżej jego rzeczywistych kosztów i w takim sensie nie jest ceną rynkową, tzn.
generalnie nie występuje na rynku, na którym ceny wyznaczane są m.in. poprzez ogólną
sytuację gospodarczą panującą w danej branży i jej otoczeniu biznesowym, postęp
technologiczno-
organizacyjny oraz obecność i funkcjonowanie uczciwej konkurencji
podmiotów racjonalnie na nim działających (tak: art. 89 PZP red. Sieradzka 2018. wyd.
1/Sieradzka). Jak stwierdził SO w Katowicach w wyroku z dnia 30 stycznia 2007 r. sygn. akt
XIX Ga 3/07 o cenie rażąco niskiej można mówić wówczas, gdy oczywiste jest, że przy
zachowaniu reguł rynkowych wykonanie umowy przez wykonawcę byłoby dla niego
nieopłacalne. Rażąco niska cena jest to cena niewiarygodna, oderwana całkowicie od
realiów rynkowych. Przykładem może być oferowanie towarów poniżej kosztów zakupu lub
wytworzenia albo oferowanie usług za symboliczną kwotę.
O
dwołujący wskazał, iż posiada znaczne doświadczenie w realizacji prac projektowych
krytych pływalni i infrastruktury towarzyszącej. Odwołujący na przestrzeni kilku ostatnich lat
wykonywał prace projektowe za stawki istotnie niższe niż stawka zaoferowana
w przedmiotowym postępowaniu. Odwołujący przedstawił przykładowe zrealizowane
projekty. Co istotne umowy z zamawiającymi zostały zawarte w reżimie ustawy pzp.
W żadnym z postępowań cena oferty odwołującego nie została uznana za rażąco niską.
Re
alizacja umów każdorazowo zapewniła odwołującemu odpowiedni zysk. Odwołujący
przedstawił wykaz przykładowych zrealizowanych projektów w formie tabelarycznej oraz
z przeliczeniem ceny prac projektowych za 1 m2 powierzchni użytkowej obiektu.
Zgodnie z opise
m przedmiotu zamówienia w przedmiotowym postępowaniu wykonawca
zobowiązany będzie do wykonania prac projektowych obiektu o łącznej powierzchni
użytkowej na poziomie 2 865 m2.
183 270 (cena brutto oferty odwołującego) / 2865 m2 (powierzchnia użytkowa obiektu do
zaprojektowania) = 63,97 zł /m2.
Cena prac projektowych metra kwadratowego powierzchni użytkowej, która została
zaoferowana przez odwołującego w przedmiotowym postępowaniu jest więc o 32 % wyższa
niż średnia cena prac projektowych z projektów realizowanych wcześniej przez
odwołującego. Skoro odwołujący zaoferował w przedmiotowym postępowaniu cenę
o niemalże 1/3 wyższą niż podobne projekty realizowane z zyskiem przez odwołującego na
przestrzeni ostatnich lat, to niewątpliwie cena skalkulowana przez odwołującego nie może
zostać uznana za cenę rażąco niską rozumieniu art. 89 ust. 1 pkt 4 pzp.
Odwołujący podkreślił, że zaoferowana przez niego cena zawiera również zysk. Należy
przy tym zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Krajowej Izby Odwoławczej
wykonawca może przewidzieć zysk na minimalnym poziomie lub nawet wcale nie musi
zakładać zysku z realizacji zamówienia. Oferta odwołującego przewiduje zysk na poziomie 5
% ogólne ceny ofertowej, co stanowi kolejny argument za tym, że brak jest podstaw do jej
odrzucenia na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 pzp.
Następnie odwołujący odniósł się do wysokości wynagrodzenia członków zespołu
projektowego.
Zamawiający złożył pisemną odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie
odwołania.
Izba ustaliła i zważyła, co następuje.
Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, iż zgodnie z art. 92 ust. 2 ustawy z dnia 11
września 2019 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo zamówień publicznych (Dz.U.
z 2019 r. poz. 2020) do postępowań odwoławczych, o których mowa w uchylanej ustawie,
wszczętych po dniu 31 grudnia 2020 r., a dotyczących postępowań o udzielenie zamówienia
wszczętych przed dniem 1 stycznia 2021 r. stosuje się przepisy ustawy z dnia 11 września
2019 r. -
Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 2019) dalej jako: „nowa ustawa”
albo „nPzp”.
Izba stwierdziła, że nie zachodzą przesłanki do odrzucenia odwołania, o których stanowi
przepis art. 528 nPzp.
Zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego
z zastosowaniem przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych wymaganych przy
procedurze, której wartość szacunkowa zamówienia nie przekracza kwoty określonej
w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy Prawo zamówień publicznych.
Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że odwołujący posiada interes w uzyskaniu
przedmiotowego zamówienia, kwalifikowanego możliwością poniesienia szkody w wyniku
naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy, o których mowa w art. 505 ust. 1nPzp,
co uprawniało go do złożenia odwołania.
Uwzględniając dokumentację z przedmiotowego postępowania o udzielenie
zamówienia publicznego, jak również biorąc pod uwagę oświadczenia i stanowiska
stron, złożone w pismach procesowych, jak też podczas rozprawy Izba stwierdziła,
iż odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
Krajowa Izba Odwoławcza podzielając w całości stanowisko prezentowane przez
odwołującego, dodatkowo stwierdziła, co następuje.
Zamawiający w informacji o odrzuceniu oferty odwołującego stwierdził, że złożone przez
odwołującego wyjaśnienia mają charakter ogólnikowy i lakoniczny. Zamawiający wskazał,
iż zatrudnianie przez wykonawcę zespołu projektantów i asystentów o dużym doświadczeniu
nie wykazuje oszczędnych metod realizacji zamówienia stanowiących o przewadze nad
innymi oferentami
. Ponadto zamawiający podniósł, że w zakresie kategorii kosztów
osobowych, odwołujący nie uwzględnił wszystkich usług jakie należy zrealizować w toku
wykonania zamówienia, a znaczną ich część potraktował jako dodatkowe i nieistotne
w kontekście cenowym, pomimo że jest ich sporo i znacząco wpływają one na koszty. Po
czym wymienił przykładowo 10 z nich. Zamawiający podał, iż „Wg danych szacunkowych
sporządzonych przez Zamawiającego kwota 77 270 zł brutto. nie pozwala na pokrycie
realizacji ww. usług. Niezależnie od powyższego kwota 77 270 zł brutto nie pozwala na
pokrycie pozostałych kosztów w tym materiałowych, kosztów zewnętrznych, w tym
pozyskania pozwoleń (złożenia kompletnego wniosku o pozwolenie na budowę dla inwestycji
oraz uzyskanie pozwolenia na budowę), sprawowanie nadzoru autorskiego w trakcie
realizacji robót budowlanych. Mając wzgląd na powyższe zaoferowana przez Wykonawcę
cena ofertowa nie pozwala na zrealizowanie całości zamówienia, co potwierdzają również
wyjaśnienia złożone przez Wykonawcę dnia 10 lutego 2021 r. (w których pominięto szereg
pozycji kosztowych lub odniesiono się do nich ogólnikowo, na zasadzie gołosłownego
oświadczenia, że zaoferowana kwota jest wystarczająca aby należycie wykonać
zamówienie) i jako takiej należy przypisać jej cechę ceny rażąco niskiej uzasadniającej
odrzucenie oferty.
”.
W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej czynność zamawiającego polegająca na odrzuceniu
oferty odwołującego, na podstawie przepisu art. 89 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 90 ust. 3
ustawy Pzp, była czynnością niezasadną.
Zgodnie z przepisem art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp,
zamawiający odrzuca ofertę, która
zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu zamówienia. Natomiast
przepis art. 90 ust. 3 ustawy Pzp stanowi, iż zamawiający odrzuca ofertę wykonawcy, który
nie udzielił wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz ze złożonymi dowodami
potwierdza, że oferta zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu
zamówienia. Tym samym stwierdzić należało, iż zamawiający odrzucił ofertę odwołującego
stwierdzając, że zawiera ona rażąco niską cenę, gdyż dokonana ocena wyjaśnień złożonych
przez odwołującego potwierdziła, że oferta zawiera rażąco niską cenę (RNC).
Z
decyzją zamawiającego nie sposób się zgodzić. Należy bowiem zwróć uwagę na
czynności, jakie w przedmiotowym postępowaniu podejmował zamawiający. Zamawiający
stwierdzając, iż okoliczności faktyczne sprawy wypełniają dyspozycję przepisu art. 90 ust. 1
w zw. z art. 90 ust. 1 a ustawy Pzp (okoliczność bezsporna), wezwał odwołującego do
złożenia wyjaśnień dotyczących elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny
ofertowej. W powyższym zakresie zamawiający przytoczył treść ww. przepisów, nie
precyzując, jaki zakres oferty odwołującego budzi wątpliwości zamawiającego.
Wobec takiej treści wezwania odwołujący złożył zamawiającemu wyjaśnienia, w których
odniósł się do istotnych dla niego elementów oferty, mających wpływ na wysokość
zaoferowanej ceny.
Odwołujący wskazał m.in. na następujące okoliczności: „Do wyliczenia
ceny oferty zastosowano kalkulacj
ę opartą o przewidywane nakłady pracy 10-cio osobowego
zespołu projektantów i asystentów z zaangażowaniem w 75% przy realizacji przedmiotu
zamówienia, tak aby zapewnić zrealizowanie pełnego zakresu projektu opisanego w SIWZ
i załącznikach, łącznie z uwzględnieniem kosztów nadzoru autorskiego, na warunkach
określonych we wzorze umowy. Jako obiektywne czynniki wpływające na wysokość
oferowanej ceny wskazujemy dostępne wykonawcy oszczędne metody wykonania
zamówienia, umożliwiające skrócenie czasu wykonywania projektu, wynikające z faktu
zatrudnienia u wykonawcy zespole głównych projektantów i asystentów, który w okresie
zatrudnienia u Wykonawcy wykonał 24 dokumentacje krytych pływalni różnych typów
i wielkości, z których 21 zostało zrealizowanych i przekazanych do użytkowania.
Doświadczenie projektantów i asystentów zdobyte w trakcie projektowania takich obiektów
i pełnienia nadzorów autorskich nad ich realizację oraz zbudowany w ich trakcie katalog
rozwiązań projektowych, wykorzystanych i sprawdzonych podczas poprzednich zadań,
powoduje że nakłady czasu na wykonanie przez nas projektu są znacznie krótsze, niż
wynika to z typowych kalkulacji nakładów na prace projektowe, a co za tym idzie, pozwala
zaoferować niższą cenę za wykonanie zadania. Składa się to na wyjątkowo sprzyjające
warunki wykonania zamówienia dostępnych wykonawcy. Opisane warunki realizacji projektu,
dostępne wykonawcy, pozwalają przyjąć następujące nakłady pracy w poszczególnych
branżach” (odwołujący wymienił poszczególne branże wraz z przypisaniem im odpowiednich
wielkości dotyczących osobomiesięcy). Odwołujący podał również wysokość średniego
wynagrodzenia w zespole projektowym, przeliczając go na okres realizacji zamówienia.
Podał również, jaką kwotę przewidział na zabezpieczenie realizacji umowy w odniesieniu do
pozostałych kosztów, oraz określił wysokość zakładanego zysku.
Tym samym biorąc pod uwagę zakres informacji, jakie złożył odwołujący w kontekście
zakresu wezwania wystosowanego przez zamawiającego stwierdzić należało, iż brak było
pod
staw do odrzucenia oferty odwołującego.
Izba zwraca uwagę, iż czynność odrzucenia oferty jest czynnością o dużym stopniu
dolegliwości dla wykonawcy, gdyż eliminuje go z możliwości ubiegania się o udzielenie
zamówienia, dlatego też zamawiający przed podjęciem decyzji o odrzuceniu oferty winien
dokładnie zbadać czy istnieją ku temu podstawy. Płaszczyzna badania oferty przez
zamawiającego winna obejmować całe spektrum okoliczności faktycznych i prawnych
z uwzględnieniem zasad wynikających z ustawy Pzp. W szczególności konieczne jest
odniesienie się i wyważenie czy działanie zamawiającego nie narusza zasady równego
traktowania
wykonawców,
uczciwej
konkurencji
oraz
zasady
przejrzystości
i proporcjonalności. Dlatego też przyjąć należy, że tylko prawidłowe ustalenie stanu
faktycznego
może pozwolić zamawiającemu na wyciągnięcie negatywnych konsekwencji
wobec wykonawcy.
W ocenie Izby, w przedmiotowym postępowaniu mamy do czynienia z błędną analizą
stanu faktycznego sprawy przez zamawiającego. Jak bowiem słusznie wskazywał
odwołujący, przedmiotowe postępowanie dotyczy de facto usługi polegającej na pracy
zespołu projektantów. Skoro zatem odwołujący oświadczając, iż posiada wykwalifikowany
zespół projektowy, legitymujący się doświadczeniem przy realizacji 24 podobnych projektów,
z czego 21 zostało już zrealizowanych, to nie sposób przyjąć, że okoliczność ta pozostaje
bez wpływu na wycenę oferty odwołującego. Co istotne zamawiający nie zakwestionował
liczby osobomiesięcy zaproponowanych przez odwołującego, jak również nie
zakwestionował wysokości wynagrodzenia dla członków zespołu projektowego. Tym samym
przyjąć należało, że odwołujący w zakresie w jakim wymagał tego zamawiający, wykazał
zasadność zaoferowania ceny oferty.
Dodatkowo Izba
zwraca uwagę na okoliczność, iż zamawiający w odpowiedzi na
odwołanie oraz na rozprawie wskazywał na rodzaj prac, które w jego ocenie nie zostały
uwzględnione przez odwołującego w cenie oferty, a co za tym idzie nie zostały wykazane
w wyjaśnieniach złożonych zamawiającemu. O ile sam fakt możliwości powzięcia takich
wątpliwości - co do zasady - nie budzi zastrzeżeń o tyle moment ich wyeksponowania przez
zamawiającego,
jest
zdecydowanie
niewłaściwy.
Skoro
bowiem
zamawiający
w wezwaniu do złożenia wyjaśnień nie określił w sposób szczegółowy, zakresu żądanych
wyjaśnień to nie może następnie w informacji o odrzuceniu oferty, a tym bardziej na etapie
postępowania odwoławczego, powoływać się na istotne dla niego okoliczności, które
wcześniej nie były znane odwołującemu. Takie postępowanie zamawiającego dokonywane
jest bowiem z pokrzywdzeniem wykonawcy. Z
całą pewnością takie działanie
zamawiającego nie jest zgodne z zasadą przejrzystości czy też proporcjonalności. Natomiast
dodatkowa o
koliczność podnoszona przez zamawiającego, iż inny wykonawca zachował się
w sposób odmienny od odwołującego, pozostaje irrelewantna dla rozstrzygnięcia
przedmiotowego odwołania.
Izba oddaliła wnioski dowodowe zgłoszone przez odwołującego w odwołaniu
stwierdzając, iż pozostają one bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.
Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczono jak w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sprawy na podstawie art. 575
ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019 ze zm.)
oraz § 7 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r.
w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich rozliczania
oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu wysokości wpisu od odwołania (Dz. U. poz.
2437).
Przewodniczący:
…………………………
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 947/21 z dnia 2021-05-19
- Sygn. akt KIO 618/21, KIO 956/21 z dnia 2021-05-17
- Sygn. akt KIO 865/21 z dnia 2021-05-14
- Sygn. akt KIO 51/21 z dnia 2021-05-10
- Sygn. akt KIO 3/21 z dnia 2021-05-10
