rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2021-02-11
rok: 2021
data dokumentu: 2021-02-11
rok: 2021
sygnatury akt.:
KIO 193/21
KIO 193/21
Komisja w składzie:
Przewodniczący: Przemysław Dzierzędzki Członkowie: Anna Chudzik, Danuta Dziubińska Protokolant: Adam Skowroński
Przewodniczący: Przemysław Dzierzędzki Członkowie: Anna Chudzik, Danuta Dziubińska Protokolant: Adam Skowroński
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 lutego
2021 r. w Warszawie odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 15 stycznia 2021 r. przez wykonawcę L. K.,
prowadzącego w Zielonce działalność gospodarczą pod nazwą L. K., Firma Usługowo-
Handlowo-Produkcyjna
w postępowaniu prowadzonym przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad
Oddział w Rzeszowie
przy udziale wykonawcy FBSerwis S.A. w Warszawie,
zgłaszającego przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego,
2021 r. w Warszawie odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 15 stycznia 2021 r. przez wykonawcę L. K.,
prowadzącego w Zielonce działalność gospodarczą pod nazwą L. K., Firma Usługowo-
Handlowo-Produkcyjna
w postępowaniu prowadzonym przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad
Oddział w Rzeszowie
przy udziale wykonawcy FBSerwis S.A. w Warszawie,
zgłaszającego przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego,
orzeka:
1.
oddala odwołanie,
2.
kosztami postępowania obciąża wykonawcę L. K., prowadzącego w Zielonce
działalność gospodarczą pod nazwą L. K., Firma Usługowo-Handlowo-Produkcyjna i:
2.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 15.000 zł 00 gr
(słownie: piętnastu tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę L.
K.,
prowadzącego w Zielonce działalność gospodarczą pod nazwą L. K., Firma
Usługowo-Handlowo-Produkcyjna tytułem wpisu od odwołania,
2.2.
zasądza od wykonawcy L. K., prowadzącego w Zielonce działalność
gospodarczą pod nazwą L. K., Firma Usługowo-Handlowo-Produkcyjna na
rzecz
Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Rzeszowie
kwotę 3600 zł 00 gr (słownie: trzech tysięcy sześciuset złotych zero groszy),
stanowiącą uzasadnione koszty strony poniesione z tytułu wpisu od odwołania i
wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 579 i 580 ustawy z dnia
11 września 2019 r. - Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1919 ze zm.) w zw. z art. 92 ust. 2 ustawy z dnia 11
września 2019 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych (Dz. U.
z 2019 r. poz. 2020) na niniejszy wyrok - w terminie 14
dni od dnia jego doręczenia -
przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu
Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ………………….…
Członkowie:
…………………….
……………………..
Sygn. akt: KIO 193/21
U z a s a d n i e n i e
Generalna Dyrekcja
Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Rzeszowie, zwana dalej
„zamawiającym”, prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia na podstawie przepisów
ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz.
1843 ze zm.), zwanej dalej „ustawą Pzp”, którego przedmiotem jest całoroczne utrzymanie
dróg krajowych zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, oddział
w Rzeszowie wraz ze wszystkimi elementami z podziałem na dwie części zamówienia.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii
Europejskiej 5 maja 2020 r., nr 2020/S 087-207755.
5 stycznia 2021
r. zamawiający zawiadomił wykonawcę L. K., prowadzącego w
Zielonce działalność gospodarczą pod nazwą L. K., Firma Usługowo-Handlowo-Produkcyjna,
zwanego dalej „odwołującym”, o odrzuceniu jego oferty w części 2 zamówienia.
Wobec czynności zamawiającego polegającej na odrzuceniu swej oferty w części 2
zamówienia odwołujący wniósł w dniu 15 stycznia 2021 r. odwołanie do Prezesa Krajowej
Iz
by Odwoławczej.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu naruszenie:
1) art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp przez odrzucenie swej
oferty ze wskazaniem, że
odwołujący nie wyraził zgody, o której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp na przedłużenie
terminu związania ofertą, pomimo faktu, że odwołujący taką zgodę wyraził, a zatem nie
zachodziła przesłanka do odrzucenia jego oferty na podstawie przepisu wskazanego
przez Zamawiającego;
2)
art. 7 ustawy Pzp przez podjęcie czynności nieproporcjonalnej do okoliczności
postępowania, to jest odrzucenia oferty odwołującego z powodu wyrażenia zgody na
przedłużenie terminu związania ofertą po dniu wyznaczonym przez Zamawiającego na
wyrażenie tej zgody, które to działanie odwołującego można byłoby rozpatrywać jedynie w
kategoriach uchybień proceduralnych, nie mających wpływu na prawidłowość oferty, co w
konsekwencji doprowadziło do naruszenia zasady proporcjonalności oraz uczciwej
konkurencji;
3)
innych przepisów wymienionych lub wynikających z uzasadnienia odwołania.
Odwołujący wniósł o nakazanie zamawiającemu:
1)
unieważnienia czynności odrzucenia swej oferty,
2)
uwzględnienia swej oferty podczas dokonywania czynności badania i oceny ofert,
3)
wyboru swej oferty w przypadku uznania jej za najkorzystniejszą.
W uzasadnieniu odwołania odwołujący podniósł, że pismami z 28 września 2020 r.
Zamawiający wezwał go do przedłużenia ważności wadium albo wniesienia nowego wadium
na okres niezbędny do zabezpieczenia postępowania (zarówno dla części pierwszej jak i
drugiej postępowania). Odwołujący wskazał, że w odpowiedzi na to wezwanie przedłożył
osobne gwarancje wadialne dla każdej części zadania, przedłużając termin ważności
gwarancji wadial
nych do dnia 4 stycznia 2021 r. Wskazał, że pismem z dnia 17 listopada
2020 r. z
amawiający zwrócił się do niego z wnioskiem o wyrażenie zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą w zakresie części drugiej, z jednoczesnym przedłużeniem okresu
ważności wadium albo, jeżeli nie jest to możliwe, z wniesieniem nowego wadium na
przedłużony okres związania ofertą. W ww. wezwaniu Zamawiający zakreślił termin
przekazania odpowiedzi do dnia 23 listopada 2020 r., tj. do dnia upływu pierwotnego terminu
związania ofertą. Odwołujący wskazał, że 26 listopada 2020 r. odpowiedział na wezwanie
z
amawiającego, przedłużając termin związania ofertą do dnia 22 stycznia 2021 r. oraz
przedłożył aneks do złożonego w postępowaniu wadium, przedłużający jego ważność
również do dnia 22 stycznia 2021 r. Odwołujący wskazał także, że przedłużenie okresu
ważności wadium dotyczyło drugiej części postępowania, natomiast 8 grudnia 2020 r.
Odwołujący przedłużył gwarancję wadiaIną dla obu części, więc brak było sytuacji
niezabezpieczenia wadium obu ofert złożonych w postępowaniu przez niego. Zamawiający
uznał, że wobec faktu niewyrażenia zgody na przedłużenie terminu związania ofertą do dnia
upływu pierwotnego terminu, odwołujący nie wyraził zgody, o której mowa w art. 85 ust. 2
ustawy Pzp
, w związku z czym zamawiający dokonał czynności odrzucenia oferty, o czym
poinformował odwołującego pismem z dnia 5 stycznia 2021 r.
Odwołujący argumentował, że przez cały czas postępowania miał wolę
uczestniczenia w nim i zawarcia umowy, a jego of
erta przez cały czas pozostawała
zabezpieczona wadium.
Odwołujący wskazał, że wyraził zgodę na przedłużenie terminu
związania ofertą z uchybieniem zakreślonego przez zamawiającego terminu, w wyniku
czego, przez okres kilkudziesięciu godzin pozostawał niezwiązany swoją ofertą.
Argumentował, że oświadczenie o wyrażeniu zgody na przedłużenie terminu związania
ofertą złożone zostało na 40 dni przed czynnością zamawiającego odrzucającą jego ofertę.
Zdaniem odwołującego, zamawiający odrzucając w dniu 5 stycznia 2021 r. jego ofertę, zrobił
to w stanie faktycznym, w którym odwołujący pozostawał związany swoją ofertą, która
prawidłowo, nieprzerwanie aż do dnia 22 stycznia 2021 r. była i pozostaje zabezpieczona
wadium. Zamawiający zastosował zatem przepis nieadekwatny do stanu faktycznego
sprawy.
Odwołujący wskazał, że przepis art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp ma charakter
porządkowy, tj. reguluje, jak należy postąpić z ofertą wykonawcy, który nie wyraża woli
zawarcia umowy o zamówienie publiczne, czemu daje wyraz składając oświadczenie o
niewyrażeniu zgody na przedłużenie terminu związania ofertą, bądź nie składając w ogóle
oświadczenia w tym przedmiocie. Całkowicie natomiast oderwany jest od wymogów
formalnych związanych z terminem, w którym ta zgoda ma zostać wyrażona. Zdaniem
odwołującego norma prawna bowiem art. 85 ust. 2 ustawy Pzp regulując kwestię wezwania
do wyrażenia zgody na przedłużenie terminu związania ofertą, nie zawiera żadnego, a tym
bardziej zawitego, terminu na zastosowanie się do ewentualnego wezwania zamawiającego.
Tym samym to zamawiający wyznacza termin na wyrażenie takiej zgody, który ma charakter
wyłącznie instrukcyjny.
Odwołujący argumentował, że mimo instrukcyjnego charakteru tego terminu,
z
amawiający uznał, że niewyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania ofertą do dnia
wskazanego w wezwaniu, należy poczytywać jako brak zgody odwołującego. Innymi słowy -
Zamawiający interpretuje przepis art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp jako uprawniający do
odrzucenia oferty wykonawcy, który wyraził zgodę na przedłużenie terminu związania ofertą,
jednak zgoda ta została wyrażona po upływie terminu związania ofertą, bądź po upływie
terminu
nakreślonego przez zamawiającego w wezwaniu. Odwołujący wskazał, że z taką
interpretacją ww. przepisu nie może się zgodzić. Odwołujący wywiódł, że jego oferta była
nieprzerwanie zabezpieczona wadium od dnia jej złożenia w postępowaniu (zarówno co do
pierws
zej, jak i drugiej części postępowania), Natomiast przerwa w terminie związania ofertą
miała miejsce w okresie od 24 listopada 2020 r. do 25 listopada 2020 r., a więc wynosiła dwa
dni.
Odwołujący wywiódł, że terminy związania ofertą i gwarancji wadialnej mogą być
różne, przy czym w interesie wykonawcy jest, aby termin gwarancji wadialnej nie był krótszy
od terminu związania ofertą (jeśli wykonawca odpowiednio nie przedłuży terminu ważności
wadium jego oferta zostanie odrzucona), natomiast w interesie zamawi
ającego jest, aby w
momencie wyboru oferty
wykonawca był nią związany. W przeciwnym wypadku to od
wybranego wykonawcy będzie zależało, czy wyrazi on zgodę na zawarcie umowy, gdyż po
upływie terminu związania ofertą, zobowiązanie wykonawcy stanie się zobowiązaniem
naturalnym, którego charakterystyczną cechą jest osłabiona więź obligacyjna, ze względu na
brak możliwości przymusowego wyegzekwowania świadczenia (pośrednio rozumowanie to
potwierdził Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 24 lutego 2010 r., SK 22/08,
OSNP 2009, nr 23-
24, poz. 331, w którym wyraził pogląd, iż upływ terminu związania ofertą
nie stoi na przeszkodzie zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego). Tym samym
fakt wyboru oferty wykonawcy po terminie
związania ofertą może co najwyżej powodować
stan niepewności zamawiającego co do możliwości zawarcia umowy z wykonawcą, którego
oferta została wybrana.
Zdaniem odwołującego, odrzucenie jego oferty na podstawie przepisu art. 89 ust. 1
pkt 7a ustawy Pzp w sytuacji, gdy jego wola zawarcia umowy wynika nie tylko z faktu
przedłużenia wadium na okres niezbędny do zabezpieczenia postępowania, ale również
bezpośrednio z pisma odwołującego, w którym wyraża on zgodę na przedłużenie terminu
związania ofertą, jawi się jako naruszenie przepisów procedury. Według odwołującego
s
ankcja taka jest nadmierna i nie można jej uznać za zasadną w szczególności w świetle
poglądu o obowiązku ścisłego interpretowania przesłanek odrzucenia oferty, o których jest
mowa w art. 89 ust. 1 ustawy Pzp.
Odwołujący wywiódł, że pogląd iż nie można przedłużyć terminu, który już upłynął jest
nietrafny i sprzeczny ze wspólnotowym dążeniem do odejścia od skrajnego formalizmu.
Według odwołującego, zasadę równego traktowania i obowiązek przejrzystości należy
interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykluczeniu wykonawcy z
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wskutek niespełnienia przez tego
wykonawcę obowiązku, który nie wynika wyraźnie z dokumentacji przetargowej ani z
przepisów obowiązującego prawa. W sytuacji bowiem, w której wykonawca pozostaje chętny
do wyboru jeg
o oferty i zawarcia umowy, leży to wyłącznie w jego gestii. Formułowanie
poglądu, że nie może on potwierdzić swoją zgodą tej „chęci” również w stosunku do okresu
przeszłego (2 dni) jest nieracjonalne. W przypadku bowiem zgody, o której mowa w art. 85
ust. 2 ustawy Pzp
ważny jest nie aspekt formalny związany z wyrażeniem tej zgody, a
obiektywna okoliczność jej istnienia. Wyrażenie tej zgody należy do sfery jednostronnych
uprawnień wykonawcy, natomiast dla zamawiającego bez znaczenia jest fakt, czy ta zgoda
obejmuje okres przeszły czy przyszły.
Odwołujący podniósł, że w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp ustawodawca, umożliwiając
wykonawcom wyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania ofertą, pozostawił
oferentom taką właśnie swobodę. Swoboda ta dotyczy w szczególności możliwości objęcia
oświadczeniem woli o przedłużeniu terminu związania ofertą, również okresu przeszłego, tj.
okresu pomiędzy upływem terminu związania ofertą a momentem złożenia oświadczenia
woli wykonawcy. Przeciwne rozumienie tego przepisu stanowiłoby przejaw formalizmu,
przeczyło zasadzie efektywności oraz wytycznym wnikającym z art. 44 ust. 3 ustawy z dnia
27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 8
69 z późn. zm.), a w
szczególności obowiązkowi racjonalnego i gospodarnego wydatkowania środków
publicznych.
Zdaniem odwołującego, dopuszczalność, a nawet konieczność „odnawialności"
zobowiązania ofertowego wykonawcy wynika wprost z uzasadnienia do nowej ustawy NPzp.
Zdaniem odwołującego, zamawiający dysponuje zatem skutecznym względem
o
dwołującego uprawnieniem do żądania zawarcia umowy w przypadku wyboru jego oferty.
Żaden interes zamawiającego nie doznaje uszczerbku w sytuacji, w której zgoda ta
wyrażona zostaje po upływie terminu zakreślonego przez zamawiającego, ale przed samą
czynnością odrzucenia (i to na 40 dni). Szkodliwy natomiast dla interesu publicznego jest
nadmierny formalizm w tym względzie.
Zdaniem odwołującego, przepis art. 85 ust. 2 ustawy Pzp nie referuje do terminu, w
jakim powinna zostać wyrażona zgoda na przedłużenie terminu związania ofertą. W jego
świetle istotna jest natomiast chęć wykonawcy przedłużenia, bądź nie, tego terminu.
Rozpatrywany przepis dotyczy zatem obiektywnej sytuacji (
wola przedłużenia terminu
związania ofertą) i pozostaje w oderwaniu od czasu, w jakim wykonawca taką zgodę wyrazi.
Zdaniem odwołującego wystarczające jest, ażeby oświadczenie wykonawcy w tym względzie
dotarło do zamawiającego przed dokonaniem czynności odrzucenia oferty.
Odwołujący argumentował ponadto, że zasada proporcjonalności ma charakter
zbliżony do innych zasad prawa o charakterze powszechnym, takich jak: zasada niedziałania
prawa wstecz czy też zasada pacta sunt servanda. W doktrynie łączy się ją z zasadą rządów
prawa i zasadami pewności prawa, ochrony uzasadnionych oczekiwań oraz
nieretroaktywności prawa. Wymaga ona, by akty instytucji zamawiających nie wykraczały
poza to, co odpowiednie i konieczne do osiągnięcia zamierzonych celów, przy czym jeżeli
istnieje możliwość wyboru spośród wielu właściwych środków, należy stosować najmniej
restrykcyjne, a wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do
zamierzonych celów.
Zdaniem odwołującego, skierowany do zamawiających obowiązek działania w
sposób proporcjonalny implikuje konieczność stosowania dwustopniowego modelu oceny
stosowanych środków pod kątem: - czy przyjmowany środek jest właściwy dla osiągnięcia
zakładanego celu; - jeśli środek jest właściwy i nadaje się do realizacji zakładanego celu, to
czy nie wykracza poza to, co jest niezbędne, a tym samym, czy nie jest on nadmierny, czy
inne środki nie byłyby wystarczające do osiągnięcia planowanego efektu; czy założonego
celu nie można osiągnąć za pomocą innych, mniej szkodliwych lub mniej ingerujących
środków. Ocena proporcjonalności powinna się zawsze odbywać w stosunku do konkretnego
celu i środka, a nie w sposób ogólny czy abstrakcyjny. Analiza spełnienia przesłanek tej
zasady wymaga ustalenia realizowanego celu oraz podejmowanych
środków, a następnie
oceny, czy przedmiotowe środki są właściwe i nie wykraczają poza to, co jest niezbędne do
osiągnięcia planowanego celu. Według odwołującego, zamawiający zachował się wbrew
wspomnianej zasadzie proporcjonalności, tj. zastosował zbyt restrykcyjny środek w stosunku
do ni
ego dokonując odrzucenia jego oferty w sytuacji, która takiego działania nie
uzasadniała. Jego działanie w tym zakresie jest zatem nadmierne i sprzeczne z
podstawowym celem prowadzonego postępowania jakim jest wybór zgodnej z wymaganiami
zamawiającego oferty. Obowiązująca zamawiającego zasada proporcjonalności sprzeciwia
się zastosowaniu środka w postaci odrzucenia oferty w sytuacji, gdy odwołujący wyraził
zgodę na przedłużenie terminu związania ofertą. Fakt wyrażenia tej zgody po upływie
pierwotnego terminu związania ofertą nie oznacza, że intencją odwołującego od początku nie
było wydłużenie tego terminu.
Odwołujący podniósł, że zamawiający, korzystając z przyznanej swobody, wyznacza
termin na udzielenie odpowiedzi. Idealną sytuacją oczywiście byłaby reakcja w
wyznaczonym terminie, jednak naruszeniem zasady proporcjonalności jest wyciąganie
najbardziej dotkliwej konsekwencji wobec wykonawcy - tj. odrzucenie jego oferty - w sytuacji,
gdy udziela on odpowiedzi z uchybieniem te
go terminu. W tym przypadku odpowiedź została
przekazana dwa dni po wyznaczonym terminie i ponad miesiąc przed dokonaniem czynności
odrzucenia.
Odwołujący zauważył, że w odniesieniu do części pierwszej postępowania (rejon w
Rzeszowie OUA Dębica) przedłużył termin związania ofertą w wyznaczonym terminie a
zatem nie dał powodu zamawiającemu do przypuszczeń, że „wycofuje się" z postępowania.
Brak udzielenia terminowej odpowiedzi w odniesieniu do drugiej części należy zatem
rozpatrywać jedynie w kategoriach niedopatrzenia, które nie powinno skutkować negatywnie
dla o
dwołującego.
Odwołujący podniósł, że fakt, że w analizowanej sprawie mógł mieć uzasadnione
wątpliwości co do sposobu liczenia terminu związania ofertą, który był zawieszony pomiędzy
7 sierpnia 2020 r
. a 12 października 2020 r., co mogło wywołać u niego uzasadnione
przekonanie, że termin związania ofertą upłynąłby 10 grudnia 2020 r., a nie - jak twierdzi
z
amawiający - w dniu 23 listopada 2020 r. Zgodnie bowiem z pkt 5.1. Specyfikacji Istotnych
Zamówienia, wykonawca mógł „złożyć ofertę na wszystkie dwie części zamówienia".
Powyższe sformułowanie sugeruje, że wykonawcy mogą złożyć jedną ofertę, którą obejmą
obie części zamówienia. Tak opisany sposób złożenia oferty prowadzi natomiast do wniosku,
że w przypadku złożenia odwołania na którąś z dwóch części, których dotyczy jedna oferta w
świetle pkt 5.1. Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, zawieszenie biegu terminu
związania ofertą dotyczy oferty złożonej na obie części zamówienia, a więc bieg terminu
zostaje zawieszony zarówno co do pierwszej, jak i drugiej części zamówienia. Odwołujący
podniósł, że do takich wniosków doszedł, czemu dał wyraz w piśmie z dnia 8 grudnia 2020 r.
Zdaniem odwołującego, ponieważ sposób sporządzenia dokumentacji przetargowej
mógł wywołać - i w zaistniałym stanie faktycznym wywołał - przeświadczenie po stronie
wykonawcy o błędnym terminie związania ofertą, zachodzi ryzyko, że odrzucenie oferty na
podstawie przepisu odnoszącego się właśnie do przedłużenia terminu związania ofertą,
byłoby wyciąganiem, na podstawie nieprecyzyjnie sformułowanej dokumentacji przetargowej,
negatywnych konsekwencji wobec oferenta. Mając na uwadze zasadę, że wszelkie
wątpliwości wynikające z dokumentacji postępowania należy tłumaczyć na korzyść
wykona
wców, utrzymanie decyzji zamawiającego o odrzuceniu jego oferty jest
niedopuszczalne.
Według odwołującego, zamawiający, jakim jest Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i
Autostrad Oddział w Rzeszowie, ze względu na swój doniosły udział i wpływ na
funkcjonowan
ie całego systemu zamówień publicznych, szczególną wagę winien
przywiązywać do dokonywania wykładni przepisów z uwzględnieniem wytycznych i jasno
płynących sygnałów z poziomu Unii Europejskiej. Od przyjęcia bowiem nowych dyrektyw
zamówieniowych, a więc już od ponad 6 lat, bardzo wyraźnie akcentowana jest potrzeba
odejścia przez instytucje zamawiające od zbytniego formalizmu w prowadzonych
procedurach. Dostrzeżono bowiem negatywny wpływ takiego podejścia na cały system w
szczególności ze względu na obniżenie konkurencyjności na rynkach „publicznych"
(zniechęcenie przedsiębiorców do udziału w procedurach pozbawionych racjonalnego
działania sektora publicznego). Jednym z przejawów „nowego" podejścia do dokonywania
zakupów publicznych, zmierzającego do zwiększenia tej konkurencyjności, jest właśnie
wprowadzenie do katalogu naczelnych zasad -
zasady proporcjonalności. Reguluje ona na
nowo również instytucję wykluczenia, gdzie przewidziano możliwość odstąpienia przez
zamawiającego od „ostateczności", którą jest wykluczenie oferenta na rzecz uznania
nieproporcjonalnego charakteru tej czynności w odniesieniu do niektórych przesłanek
fakultatywnych. Również instytucja tzw. self-cleaningu jednoznacznie przesądza o
nie
sankcyjnym charakterze przepisów zamówieniowych, których celem w żadnej mierze nie
jest „karanie" wykonawców, a wyłącznie przywrócenie uczciwej konkurencji wśród rzetelnych
oferentów.
Zdaniem odwołującego, istotne jest, ażeby zamawiający odgrywający w nim
najistotniejszą rolę propagowali te wytyczne unijne, a organy orzekające w Polsce jak
najszybciej zmieniły linię orzeczniczą tam, gdzie była ona dotychczas zbytnio
sformalizowana. Tylko takie podejście do stosowania nowych przepisów, w tym naczelnych
zasad prawa zamówień publicznych, może przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności i
zachęcenia wykonawców do „powrotu” na rynek publiczny.
Zamawiający złożył odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie odwołania. W
trakcie rozprawy przedstawił uzasadnienie faktyczne i prawne swego stanowiska.
Do pos
tępowania odwoławczego po stronie zamawiającego, zachowując termin
ustawowy oraz wykazując interes w uzyskaniu rozstrzygnięcia na rzecz zamawiającego
zgłosił przystąpienie wykonawca FBSerwis S.A. w Warszawie. Wniósł o oddalenie
odwołania. W trakcie rozprawy przedstawił uzasadnienie faktyczne i prawne swego
stanowiska.
Uwzględniając całość dokumentacji z przedmiotowego postępowania, w tym w
szczególności: protokół postępowania, ogłoszenie o zamówieniu, postanowienia
specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), modyfikacje SIWZ, odpowiedzi
na pytania
dotyczące treści SIWZ, informację z otwarcia ofert, ofertę odwołującego,
wezwanie zamawiającego z 28 września 2020 r. skierowane do odwołującego o
przedłużenie wadium, aneks nr 1 do gwarancji wadialnej złożony przez odwołującego
5 października 2020 r., wniosek zamawiającego z 17 listopada 2020 r. skierowany do
odwołującego w zakresie części 2 zamówienia o wyrażenie zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą, oświadczenie odwołującego z 26 listopada 2020 r. o
wyrażeniu zgody na przedłużenie terminu związania ofertą wraz z aneksem nr 2 do
gwarancji wadialnej, zawiadomienie o odrzuceniu oferty odwołującego z zakresie
części 2 zamówienia z dnia 5 stycznia 2021 r., załącznik do odwołania, jak również
biorąc pod uwagę oświadczenia, stanowiska i dokumenty złożone przez strony i
uczestnika
postępowania w trakcie posiedzenia i rozprawy, Krajowa Izba Odwoławcza
ustaliła i zważyła, co następuje:
Do postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zastosowanie miały przepisy ustawy
z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1843 ze
zm.),
zwanej dalej „ustawą Pzp”. Stosownie bowiem do 90 ust. 1 ustawy z dnia 11 września
2019 r.
– Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r.
poz. 2020), d
o postępowań o udzielenie zamówienia, o których mowa w ustawie uchylanej w
art. 89, wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 stycznia 2021 r. stosuje się przepisy
dotychczasowe.
Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego zostało wszczęte przez
zamawiającego przed dniem 1 stycznia 2021 r.
Art. 7 ust. 1 ustawy Pzp stanowi, że Zamawiający przygotowuje i przeprowadza
postępowanie o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej
konkurencji i równe traktowanie wykonawców oraz zgodnie z zasadami proporcjonalności i
przejrzystości.
Art. 85 ustawy Pzp stanowi:
1. Wykonawca jest związany ofertą do upływu terminu określonego w specyfikacji istotnych
warunków zamówienia, jednak nie dłużej niż:
1) 30 dni -
jeżeli wartość zamówienia jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach
wydanych na podstawie art. 11 ust. 8;
2) 90 dni -
jeżeli wartość zamówienia dla robót budowlanych jest równa lub przekracza
wyrażoną w złotych równowartość kwoty 20 000 000 euro, a dla dostaw lub usług - 10
000 000 euro;
3) 60 dni -
jeżeli wartość zamówienia jest inna niż określona w pkt 1 i 2.
2. Wykonawca samodzielnie lub na wniosek zamawiającego może przedłużyć termin
związania ofertą, z tym że zamawiający może tylko raz, co najmniej na 3 dni przed
upływem terminu związania ofertą, zwrócić się do wykonawców o wyrażenie zgody na
przedłużenie tego terminu o oznaczony okres, nie dłuższy jednak niż 60 dni.
3. Odmowa wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 2, nie powoduje utraty wadium.
4.
Przedłużenie terminu związania ofertą jest dopuszczalne tylko z jednoczesnym
przedłużeniem okresu ważności wadium albo, jeżeli nie jest to możliwe, z wniesieniem
nowego wadium na przedłużony okres związania ofertą. Jeżeli przedłużenie terminu
związania ofertą dokonywane jest po wyborze oferty najkorzystniejszej, obowiązek
wniesienia nowego wadium lub jego przedłużenia dotyczy jedynie wykonawcy, którego
oferta została wybrana jako najkorzystniejsza.
Art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp stanowi, że Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli
wykonawca nie wyraził zgody, o której mowa w art. 85 ust. 2, na przedłużenie terminu
związania ofertą.
Art. 182 ust. 6 ustawy Pzp stanowi, że w przypadku wniesienia odwołania po upływie
terminu składania ofert bieg terminu związania ofertą ulega zawieszeniu do czasu ogłoszenia
przez Izbę orzeczenia.
Art. 184 ustawy Pzp stanowi, że Zamawiający, nie później niż na 7 dni przed upływem
ważności wadium, wzywa wykonawców, pod rygorem wykluczenia z postępowania, do
przedłużenia ważności wadium albo wniesienia nowego wadium na okres niezbędny do
zabezpieczenia postępowania do zawarcia umowy. Jeżeli odwołanie wniesiono po wyborze
oferty najkorzystniejszej, wezwanie kieruje się jedynie do wykonawcy, którego ofertę
wybrano jako najkorzystniejszą.
Do postępowania odwoławczego zastosowanie miały przepisy ustawy - Prawo
zamówień publicznych z dnia 11 września 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 2019), zwanej dalej
„ustawą NPzp”. Stosownie bowiem do 92 ust. 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. –
Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz.
2020), d
o postępowań odwoławczych oraz postępowań toczących się wskutek wniesienia
skargi do sądu, o których mowa w ustawie uchylanej w art. 89, wszczętych po dniu 31
grudnia 2020 r., dotyczących postępowań o udzielenie zamówienia wszczętych przed dniem
1 stycznia 2021 r., stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 1. Niniejsze
postępowanie odwoławcze zostało wszczęte w dacie 15 stycznia 2021 r., a więc po dniu 31
grudnia 2020 r.
Izba
postanowiła oddalić opozycję odwołującego wobec przystąpienia wykonawcy
FBSerwis S.A. w Warszawie. Zgodnie z art. 526 ust. 2 ustawy NPzp,
Izba uwzględnia
opozycję, jeżeli zgłaszający opozycję uprawdopodobni, że wykonawca nie ma interesu w
uzyskaniu rozstrzygnięcia na korzyść strony, do której przystąpił. W przeciwnym przypadku
Izba oddala opozycję.
W trakcie posiedzenia Izby odwołujący wskazał, że wykonawca FB Serwis S.A. nie ma
interesu w uzyskaniu rozstrzygnięcia na korzyść zamawiającego, gdyż jego oferta jest ofertą
korzystniejszą od oferty odwołującego. Stanowisko odwołującego nie jest zasadne.
Odwołujący w odwołaniu domagał się unieważnienia czynności odrzucenia swej oferty.
Interes wykonawcy FB Serwis S.A. może wyrażać się w chęci rozstrzygnięcia na korzyść
zamawiającego i tym samym utrzymania w mocy kwestionowanej czynności zamawiającego,
kt
óra jest korzystna dla zgłaszającego przystąpienie. Powyższego nie zmienia niesporny
fakt, że oferta zgłaszającego przystąpienie jest ofertą tańszą od oferty odwołującego. W
sytuacji gdy nie jest jeszcze znana oferta najkorzystniejsza, przystępujący może być
zainteresowany ostatecznym odrzuceniem oferty swego konkurenta, który – w razie
oddalenia odwołania - w drodze własnego odwołania może kwestionować w przyszłości
czynność wyboru FB Serwis S.A. jako najkorzystniejszej. Wobec powyższego opozycja
podlegała oddaleniu.
Ustalono, że zamawiający w pkt 5.1. SIWZ wskazał, że przedmiot zamówienia
podzielony jest na dwie części:
a) c
zęść nr 1 rejon w Rzeszowie, OUA Dębica,
b) c
zęść nr 2 – Rejon w Krośnie.
Ustalono także, że zamawiający w pkt 5.1. SIWZ dopuścił składanie ofert
częściowych wskazując, że wykonawca może złożyć ofertę na wszystkie dwie części
zamówienia. Ponadto zamawiający wskazał, że nie ogranicza liczby części zamówienia, na
które może zostać udzielone zamówienie jednemu wykonawcy.
Ustalono ponadto, że zamawiający w pkt 18 SIWZ „Termin związania ofertą” wskazał,
co następuje:
18.1.
Termin związania ofertą wynosi 90 dni. Bieg terminu związania ofertą rozpoczyna się
z upływem terminu składania ofert.
18.2. Wykonawca samodzielnie
lub na wniosek Zamawiającego może przedłużyć termin
związania ofertą, z tym ze Zamawiający może tylko raz, co najmniej na 3 dni przed
upływem terminu związania ofertą, zwrócić się do Wykonawców o wyrażenie zgody
na przedłużenie terminu, o którym mowa w ust. 1 o oznaczony okres, nie dłuższy
jedna
k niż 60 dni.
18.3.
Przedłużenie terminu związania ofertą jest dopuszczalne tylko z jednoczesnym
przedłużeniem okresu wadium albo, jeżeli nie jest to możliwe, z wniesieniem nowego
wadium na
przedłużony okres związania ofertą. Jeżeli przedłużenie terminu
związania ofertą dokonywane jest po wyborze oferty najkorzystniejszej, obowiązek
wniesienia nowego
wadium lub jego przedłużenia dotyczy jedynie Wykonawcy,
którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza.
18.4.
W przypadku wniesienia odwołania po upływie terminu składania ofert bieg terminu
związania ofertą ulegnie zawieszeniu do czasu ogłoszenia przez Krajową Izbę
Odwoławczą orzeczenia.
Ustalono również, że zamawiający w pkt 16.1 SIWZ wskazał, że wykonawca
zobowiązany jest do wniesienia wadium w wysokości:
dla cz
ęści nr 1: 920.000,00 zł,
dla części nr 2: 1.030.000,00 zł.
Ustalono także, że ostatecznie termin składania ofert upłynął 8 lipca 2020 r.
Do upływu terminu składania ofert swoją ofertę na część 1 jak i część 2 zamówienia złożył
m.in. odwołujący. Odwołujący załączył do swej oferty gwarancję bankową przetargową
wystawioną przez PKO BP S.A. w Warszawie z dnia 6 lipca 2020 r. nr 14 1020 4391 0000
6496 0060 3282 z terminem ważności do 6 października 2020 r.
W dalszej kolejności ustalono, że po upływie terminu składania ofert, w postępowaniu
wniesiono kolejno trzy odwołania:
1)
o
dwołanie wykonawcy AVR S.A. — termin złożenia: 7 sierpnia 2020 r., termin
ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 8 września 2020 r.; dotyczące części 1;
2)
o
dwołanie wykonawcy TURBO sp. z o.o. - termin złożenia odwołania: 24 sierpnia
2020 r., termin ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 8 września 2020 r.; dotyczące części 2;
3)
o
dwołanie wykonawcy FBSerwis S.A. — termin złożenia: 31 sierpnia 2020 r., termin
ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 12 października 2020 r., dotyczące części 1 i 2.
Ustalono ponadto, że pismem z dnia 28 września 2020 r. Zamawiający, działając na
podstawie art. 184 ustawy Pzp, wezwał odwołującego do: „przedłużenia ważności wadium
albo wniesienia nowego wadium na okres ni
ezbędny do zabezpieczenia postępowania do
zawarcia umowy”. Zamawiający wskazał, że ważność wadium odwołującego upływa w dniu
6 października 2020 r.
Ustalono również, że w odpowiedzi na ww. wezwanie, odwołujący 5 października
2020 r.
złożył aneks nr 1 do gwarancji bankowej wystawionej przez PKO BP S.A. w
Warszawie z dnia 6 lipca 2020 r. nr 14 1020 4391 0000 6496 0060 3282, w którym
przedłużono ważność gwarancji do dnia 4 stycznia 2021 r.
W dalszej kolejności ustalono, że pismem z dnia 17 listopada 2020 r. Zamawiający,
działając na podstawie art. 85 ust. 2 i ust 4 ustawy Pzp, zwrócił się do odwołującego z
wnioskiem o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania ofertą z jednoczesnym
przedłużeniem okresu ważności wadium albo, jeżeli nie jest to możliwe, wniesieniem nowego
wadium na przedłużony okres związania ofertą o 60 dni, tj. do dnia 22 stycznia 2021 r.
Zamawiający we wniosku wskazał, że oświadczenie o wyrażeniu zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą z jednoczesnym przedłużeniem okresu ważności wadium należy
przekazać Zamawiającemu do dnia 23 listopada 2020 r. Zamawiający wskazał, że ważność
przedłużonego przez Wykonawcę wadium upływa w dniu 4 stycznia 2021 r., a tym samym
nie obejmuje całego związania ofertą, o który Zamawiający wnioskuje.
U
stalono także, że w odpowiedzi na powyższe wezwanie odwołujący, w dniu 26
listopada 2020 r.
przedłużył termin związania ofertą do dnia 22 stycznia 2021 r. oraz złożył
aneks do przedstawionego
w postępowaniu wadium, przedłużający jego ważność do dnia 22
sty
cznia 2021 r. Jednocześnie odwołujący oświadczył, że z przyczyn od niego niezależnych,
a związanych z epidemią COVID, nie był w stanie przedstawić aneksu do wadium do dnia 23
listopada 2020r., jednak wobec faktu, iż oferta była zabezpieczona wadium do dnia 4
stycznia 2020r., okoliczność ta jest pozbawiona znaczenia prawnego.
W dalszej kolejności ustalono, że pismem z dnia 5 stycznia 2021 r. Zamawiający
poinformował odwołującego o odrzuceniu jego oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 7a
ustawy Pzp
w części 2 postępowania, z uwagi na fakt, że wykonawca nie wyraził zgody, o
której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp, na przedłużenie terminu związania ofertą. W
uzasadnieniu faktycznym czynności odrzucenia zamawiający wskazał, że pismem z 17
listopada 2020 r. zwrócił się do Wykonawcy z wnioskiem o wyrażenie zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą z jednoczesnym przedłużeniem okresu ważności wadium albo, jeśli
nie będzie to możliwe, wniesienia nowego wadium na przedłużony okres związania ofertą o
60 dni, tj. do dnia 22.01.2021 r.
Zarazem Zamawiający poinformował Wykonawcę, że wyrażenie zgody na
przedłużenie terminu związania ofertą z jednoczesnym przedłużeniem okresu ważności
wadium albo,
jeżeli nie jest to możliwe, z wniesieniem nowego wadium na przedłużony okres
związania ofertą, należy przekazać Zamawiającemu do dnia 23.11.2020 r. Ponadto
Zamawiający poinformował Wykonawcę, że ważność, przedłużonego przez Wykonawcę
wadium upływa dnia 4.01.2021 r., a tym samym nie obejmuje całego okresu związania
ofertą, o który zamawiający wnioskuje. Powyższy termin ważności wadium wynikał z
wezwania Wykonawcy z dnia 28
września 2020 r., dokonanego przez Zamawiającego w
trybie art. 184 ustawy Pzp do przedłużenia jego ważności na okres niezbędny do
zabezpieczenia
postępowania do zawarcia umowy.
Wykonawca
dopiero 26.11.2020 r. (tj. po upływie terminu związania ofertą)
odpowiedział na wezwanie Zamawiającego, przedłużając termin związania ofertą do dnia
22.01.2021 r. oraz
przedłużył aneks do złożonego w postępowaniu wadium, przedłużający
jego
ważność również do dnia 22.01.2021 r. Zdaniem zamawiającego brak wyrażenia przez
wykonawcę zgody na przedłużenie terminu związania ofertą w czasie jego trwania należy
uznać za niewyrażenie zgody, o której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp. Według
zamawiającego przedłużeniu może ulec tylko okres, który jeszcze trwa, zaś w przypadku
upływu terminu może być mowa o jego przywróceniu lub reaktywacji, których ustawa Pzp dla
terminu związania ofertą nie przewiduje.
Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.
Nie potwierdziły się zarzuty przedstawione w odwołaniu. Zdaniem Izby zamawiający
odrzucając ofertę odwołującego w części 2 zamówienia na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 7a
ustawy Pzp nie naruszył tego przepisu ani art. 7 ust. 1 ustawy Pzp.
Odwołujący argumentował, że ustawodawca w przepisie art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy
Pzp nie odnosi się do uchybienia terminowi na złożenie oświadczenia o przedłużeniu terminu
zwi
ązania ofertą, ale traktuje o stanie nieprzedłużenia terminu związania ofertą.
Odnosząc się do tej argumentacji dostrzeżenia wymagało, że odwołujący nie tylko
uchybił wyznaczonemu przez zamawiającego terminowi na złożenie oświadczenia o
przedłużeniu terminu związania ofertą w zakresie części 2 zamówienia, ale wskutek
uchybienia temu terminowi,
doprowadził do sytuacji gdy upłynął także termin związania
ofert
ą w zakresie części 2 zamówienia. Brak wyrażenia zgody na przedłużenie terminu
związania ofertą w czasie jego trwania należy poczytywać za niewyrażenie zgody, o której
mowa w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp. W tym momencie
zaktualizowała się ustawowa
przesłanka odrzucenia oferty odwołującego w zakresie części 2, wynikająca z art. 89 ust. 1
pkt 7a ustawy Pzp.
Oświadczenie o wyrażeniu zgody, jakie dotarło do zamawiającego w dniu
26 listopada 2020 r.,
a więc dwa dni po upływie terminu związania ofertą, można co najwyżej
poczytywać za reaktywację lub przywrócenie terminu, które nie są znane ustawie Pzp.
Zdaniem Izby
zamawiający prawidłowo obliczył upływ termin związania ofertą
odwołującego w części 2 zamówienia przypadający na 23 listopada 2020 r. Termin
związania ofertą wynikający z SIWZ wynosił 90 dni, zaś bieg terminu związania ofertą
rozpoczyna
ł się z upływem terminu składania ofert, przypadającym w dniu 8 lipca 2020 r.
Wskutek wniesienia odwołań w zakresie części 2 zamówienia pochodzących od wykonawcy
TURBO sp. z o.o. (
termin złożenia odwołania: 24 sierpnia 2020 r., termin ogłoszenia
orzeczenia przez Izbę: 8 września 2020 r.), wykonawcy FBSerwis S.A. (termin złożenia
odwołania 31 sierpnia 2020 r., termin ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 12 października
2020 r.), bieg terminu związania ofertą w zakresie części 2 zamówienia, na zasadzie art. 182
ust. 6 ustawy Pzp,
uległ zawieszeniu w okresie od 24 sierpnia 2020 r. do 12 października
2020 r. i upływał w dacie 23 listopada 2020 r. Nie ulegało wątpliwości Izby, że termin
związania ofertą biegnie odrębnie dla poszczególnych części zamówienia w sytuacji, gdy
od
wołania składane przez wykonawców, które ten bieg zawieszały, odnosiły się do różnych
części. Wniesienie odwołania w zakresie jednej części zamówienia nie uniemożliwia wszak
dokonania czynności wyboru oferty najkorzystniejszej w zakresie części, w której nie
wniesiono odwołania. Biegu terminu związania ofertą w części 2 zamówienia nie zawiesiło
zatem
wniesienie odwołania przez wykonawcę AVR S.A. (termin złożenia: 7 sierpnia 2020 r.,
termin ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 8 września 2020 r.), które dotyczyło części 1
zamówienia.
Chybiony okazał się argument o możliwości niejako dorozumianego ustalenia, że
odwołujący przedłużył termin związania ofertą w zakresie części 2 w oparciu o fakt, że w
okresie przerwy w terminie związania ofertą w zakresie części 2 zamówienia utrzymywana
była ciągłość wadium. Przede wszystkim przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 9 ust. 1
ustawy Pzp,
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, z zastrzeżeniem wyjątków
określonych w ustawie, prowadzi się z zachowaniem formy pisemnej. Ustawodawca nie
przewidział dla oświadczenia wykonawcy o przedłużeniu terminu związania ofertą innej
formy niż pisemna. W tym zakresie podzielono poglądy wynikające z jednolitego,
utrwalonego orzecznictwa Izby i sądów okręgowych, a także piśmiennictwa przedstawione
przez zamawiającego w uzasadnieniu czynności odrzucenia oraz w odpowiedzi na
od
wołanie. Ponadto wzięto pod uwagę, że wadium, na jakie powoływał się odwołujący, w
okresie przerwy, nie obejmowało całego wymaganego okresu związania ofertą, tj. do dnia 22
stycznia 2021 r., a jedynie do 4 stycznia 2021 r.
Wreszcie, ważność wadium do dnia 4
stycznia 2021 r. wynikała z odpowiedzi odwołującego na wezwanie zamawiającego,
skierowane w trybie art. 184 ustawy Pzp w dniu
28 września 2020 r., a zatem na dwa
miesiące przed przerwaniem terminu związania ofertą.
Chybiony okazał się argument, iż czynność odrzucenia oferty odwołującego w
zakresie części 2 zamówienia jest bezzasadna, gdyż zamawiający podjął ją dopiero po 40
dniach od nieprz
edłużenia terminu. Idąc tokiem rozumowania odwołującego zamawiający
przez szybkość swego działania decydowałby, które oferty podlegałyby odrzuceniu, a które
nie.
Takie działanie, wbrew stanowisku odwołującego, byłoby sprzeczne z zasadą
przejrzystości i zasadą równego traktowania wykonawców.
Zasada proporcjonaln
ości, na którą powoływał się odwołujący, nie może być
uznawana za zasad
ę wyłączającą stosowanie innych zasad systemu zamówień publicznych.
Zdaniem Izby, gdyby zamawiający wbrew wyraźnemu przepisowi ustawy zaniechał
czynności odrzucenia oferty odwołującego naruszyłby zasadę równego traktowania
wykonawców i zasadę przejrzystości. Sytuacja, w której wbrew jasnym regułom wynikającym
z przepisu prawa zam
awiający nie odrzuciłby oferty jednego wykonawcy, mogłaby zostać
niezrozumiana
przez innych wykonawców, którzy sprostali wymogom prawa i uczynili zadość
wezwaniu zamawiaj
ącego. Wykonawcy ci mieli prawo oczekiwać, że ustalone na początku
postępowania reguły będą obowiązywać wszystkich wykonawców aż do momentu udzielenia
z
amówienia.
Na koniec
zność przestrzegania przez instytucje zamawiające ustalonych reguł
postępowania zwracał uwagę wielokrotnie Trybunał Sprawiedliwości UE. Z wyroku Trybunału
w sprawie Esaprojekt z maja 2017 r.
, ale także i poprzednio wydawanych orzeczeń (wyroki
TS UE w sprawie C-324/14 A., w sprawie C-336/12 Manova czy w sprawie C 599/10 SAG
ELV Sloven
sko) wynika, że Trybunał konsekwentnie i rygorystycznie wskazywał, że zasada
równego traktowania wykonawców i uczciwej konkurencji, a także zasada przejrzystości
stoją na przeszkodzie negocjacjom pomiędzy zamawiającym a wykonawcami dokonywanym
po otwarciu ofert.
Trybunał wskazywał, że instytucja zamawiająca ma obowiązek traktowania
różnych kandydatów w sposób równy i lojalny, tak aby pod koniec procedury selekcji ofert i
mając na uwadze jej wynik, żądanie udzielenia wyjaśnień nie prowadziło do wrażenia, że w
sposób nieuprawniony faworyzuje lub defaworyzuje kandydatów, do których to żądanie było
skierowane.
W analizowanej sprawie przepis prawa
krajowego, ani żadne z postanowień SIWZ,
nie przewidywały odstępstwa od obowiązku odrzucenia oferty w sytuacji, gdy wykonawca,
mimo wezwania zamawiającego, nie wyraził zgody na przedłużenie terminu związania ofertą,
co doprowad
ziło do sytuacji, w której termin taki upłynął. Prawo ani dokumenty zamówienia
nie przewi
dywały też żadnej możliwości negocjowania z wykonawcą w takiej sytuacji.
Dostrzeżenia wymaga, że tam, gdzie ustawodawca decyduje się na wprowadzenie procedur
sanacyjnych, to znajduje to wyraz w konkretnych przepisach ustawy Pzp, które je
przewidują. Przykładowo można wskazać na przepis art. 26 ust. 3 ustawy Pzp, czy art. 87
ust. 2 ustawy Pzp. Podkreślić należy jednak, że żadna z takich procedur nie została
przewidziana w sytuacji takiej, jaka ma miejsce w analizowanej sprawie, tj. gdy wykonawca,
pomimo wezwania, nie wyraził zgody na przedłużenie terminu związania ofertą.
Dostrzeżenia wymagało również, że sankcja odrzucenia oferty, o której mowa w art. 89 ust. 1
pkt 7a ustawy Pzp,
była znana wykonawcom, gdyż wynikała wprost z przepisu prawa
krajowego
. Wobec powyższego odwołujący nie może powoływać się na postanowienie C-
35/17 wydane w sprawie Saferoad Grawil et Saferoad Kabex. Postanowienie to
dotyczyło
innego stanu faktycznego a mianowicie kwestii dopuszczalności wykluczenia wykonawcy z
udziału w postępowaniu na podstawie art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp (w brzmieniu
obowiązującym w dacie zadania pytania) w sytuacji gdy zamawiający nie wystosował
wezwania do przed
łużenia terminu związania ofertą. Przepis art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp,
w brzmieniu obowiązującym w dacie zapytania stanowił, że z postępowania o udzielenie
zamówienia wyklucza się wykonawców, którzy nie wnieśli wadium do upływu terminu
składania ofert, na przedłużony okres związania ofertą lub w terminie, o którym mowa w art.
46 ust. 3, albo nie zgodzili się na przedłużenie okresu związania ofertą. Przepis ten został
zastąpiony znajdującym zastosowanie w sprawie przepisem art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp.
Dostrzeżenia wymagało, że przepis art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp i wcześniejszy art. 24
ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp
przewidywały sankcję odrzucenia oferty (wykluczenia wykonawcy) w
sytuacji niewyrażenia przez wykonawcę zgody na przedłużenie terminu związania ofertą. Z
brzmienia tych przepisów powszechnie wywodzono, że sankcję tę można zastosować tylko,
gdy zamawiający wystąpi do wykonawcy z wnioskiem w wyrażenie takiej zgody. W stanie
faktycznym, na tle którego wydano omawiane orzeczenie, wezwania nie było stąd Trybunał
trafnie spostrzegł, że jeśli w prawie krajowym lub dokumentacji postępowania takiej sankcji
nie zastrzeżono, to zasady równego traktowania i przejrzystości stoją na przeszkodzie
wykluczeniu wykonawcy z przetargu z tego powodu (por. pkt 25 postanowienia).
Zdaniem Izby stan faktyczny w
rozpatrywanej sprawie okazał się odmienny od stanu
faktycznego, na tle którego wydano postanowienie C-35/17 Saferoad Grawil et Saferoad
Kabex.
Nie było sporne między stronami, że zamawiający w dniu 17 listopada 2020 r. zwrócił
się do odwołującego z wyraźnym i jednoznacznym wnioskiem o przedłużenie terminu
związania ofertą. Odwołujący w trakcie rozprawy przyznał, że treść wniosku była jasna i
zrozumiała. Odwołujący w odpowiedzi na ww. wniosek nie przedłużył terminu związania
ofertą, czym doprowadził do jego upływu w dniu 23 listopada 2020 r., zaś przepis prawa
krajowego przewidywał w tej sytuacji wyraźną sankcję odrzucenia oferty, o czym odwołujący
wiedział przystępując do postępowania.
Zdaniem Izby
postulowane przez odwołującego ograniczenie czasowe czynności
odrzucenia oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp tylko do momentu, gdy
wykonawca nie reaktywuje swej
oferty do czasu podjęcia tej czynności, oznaczałoby, że
przesłanka odrzucenia oferty byłaby nieobiektywna, na co słusznie zwracał uwagę
przyst
ępujący. Zamawiający swą arbitralną decyzją decydowałby, który wykonawca uzyska
zamówienie. Przez szybkość swojej reakcji zamawiający mógłby bowiem pośrednio
decyd
ować, którą ofertę odrzucić, a której zapewnić więcej czasu na złożenie brakującego
oświadczenia o reaktywacji terminu związania ofertą.
Podkreślenia wymagało również, że Trybunał Sprawiedliwości UE wypowiedział się
na temat tego,
jak należy interpretować zasadę równego traktowania wykonawców i zasadę
przejrzystości w kontekście obligatoryjnej przesłanki wykluczenia, co do której w
dokumentach za
mówienia ani w prawie krajowym nie przewidziano zastosowania klauzuli
propor
cjonalności. W orzeczeniu C – 171/15 z dnia 14 grudnia 2016 r., wydanym w sprawie
Connexxion Taxi Services BV, Trybuna
ł Sprawiedliwości UE badał sprawę postępowania, w
którym instytucja zamawiająca przewidziała obligatoryjną przesłankę wykluczenia
wykonawcy z udziału w postępowaniu. Wykonawca, który podlegał wykluczeniu na
podstawie tej przesłanki, domagał się udzielenia sobie zamówienia wywodząc, że instytucja
zama
wiająca powinna wziąć pod uwagę klauzulę proporcjonalności, której jednak próżno
było szukać w prawie krajowym i dokumentach zamówienia, a która wynikała jedynie z
uzasadnienia przepisu prawa krajowego. Odpowiada
jąc na pytanie o dopuszczalność
zastosowania k
lauzuli proporcjonalności w takiej sytuacji TS UE stwierdził, że zastosowaniu
takiej klauzuli
, która nie wynikała z dokumentacji postępowania ani prawa, stoi na
przeszkodzie zasada
równego traktowania wykonawców i wynikająca z niej zasada
przejrzystości. W orzeczeniu tym Trybunał wprost stwierdził, że instytucja zamawiająca z
tego powodu nie może udzielić zamówienia takiemu wykonawcy.
Zdaniem Izby, stan faktyczny ww. sprawy rozpoznawanej przez T
rybunał okazał się
zbliżony do analizowanej sprawy. Odwołujący również powoływał się na nieprzewidzianą w
prawie krajowym ani dokume
ntacji postępowania klauzulę proporcjonalności odnoszącą się
do podstawy odrzucenia oferty z powodu niewyrażenia zgody na przedłużenie terminu
związania ofertą. Wobec powyższego, wskazówki wynikające z tego orzeczenia mogły
znaleźć zastosowanie przy wyrokowaniu w tej sprawie.
Biorąc powyższe pod uwagę uznano, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.
Stosownie do art. 553 ust. 1 ustawy
z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1919 ze zm.),
o oddaleniu odwołania lub jego
uwzględnieniu Izba orzeka w wyroku. W pozostałych przypadkach Izba wydaje
postanowienie
. Orzeczenie Izby, o którym mowa w pkt 1 sentencji, miało charakter
merytoryczny, gdyż odnosiło się do oddalenia odwołania. Z kolei orzeczenie Izby zawarte w
pkt 2
sentencji miało charakter formalny, gdyż dotyczyło kosztów postępowania, a zatem
było postanowieniem. O tym, że orzeczenie o kosztach zawarte w wyroku Izby jest
postanowieniem przesądził Sąd Najwyższy w uchwale z 8 grudnia 2005 r. III CZP 109/05
(OSN 200
6/11/182). Z powołanego przepisu art. 553 ust. 1 ustawy NPzp wynika zakaz
wydawania przez Izbę orzeczenia o charakterze merytorycznym w innej formie aniżeli wyrok.
Z uwagi zatem na zbieg w jednym orzeczeniu rozstrzygnięć o charakterze merytorycznym
(pkt 1 sentencji) i formalnym (pkt 2
sentencji), całe orzeczenie musiało przybrać postać
wyroku.
Zgodnie z przepisem art. 554 ust. 1 pkt 1 ustawy NPzp,
Izba uwzględnia odwołanie w
całości lub w części, jeżeli stwierdzi naruszenie przepisów ustawy, które miało wpływ lub
może mieć istotny wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia, konkursu lub
systemu kwalifikowania wykonawców. W analizowanej sprawie nie stwierdzono żadnego
naruszenia przepisów ustawy NPzp, co musiało skutkować oddaleniem odwołania.
Wobec
powyższego, na podstawie art. 553 zd. 1 ustawy NPzp, orzeczono jak w pkt 1
sentencji.
Zgodnie z art. 557 ustawy NPzp, w
wyroku oraz w postanowieniu kończącym
postępowanie odwoławcze Izba rozstrzyga o kosztach postępowania odwoławczego. Z kolei
w świetle art. 575 ustawy NPzp, strony oraz uczestnik postępowania odwoławczego
wnoszący sprzeciw ponoszą koszty postępowania odwoławczego stosownie do jego wyniku
Jak wskazuje się w piśmiennictwie, reguła ponoszenia przez strony kosztów
postępowania odwoławczego stosownie do wyników postępowania odwoławczego oznacza,
że „obowiązuje w nim, analogicznie do procesu cywilnego, zasada odpowiedzialności za
wynik procesu, według której koszty postępowania obciążają ostatecznie stronę
„przegrywającą” sprawę (por. art. 98 § 1 k.p.c.)” Jarosław Jerzykowski, Komentarz do art.192
ustawy -
Prawo zamówień publicznych, w: Dzierżanowski W., Jerzykowski J., Stachowiak M.
Prawo zamówień publicznych. Komentarz, LEX, 2014, wydanie VI.
W analizowanej sprawie Izba oddaliła odwołanie w całości. Odpowiedzialność za
wynik postępowania ponosił zatem w całości odwołujący. Na koszty postępowania składał
się wpis od odwołania uiszczony przez odwołującego w kwocie 15.000 zł oraz
wynagrodzenie pełnomocnika zamawiającego w wysokości 3.600 zł, ustalone na podstawie
rachunku złożonego do akt sprawy.
Biorąc powyższe pod uwagę, o kosztach postępowania odwoławczego orzeczono
stosownie do wyniku postępowania - na podstawie art. 557 oraz art. 575 ustawy NPzp oraz
w oparciu o przepisy § 8 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 5 pkt 2 lit. b rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów
postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od
odwołania (Dz. U. z 2020 r. poz. 2437).
Wobec powyższego, o kosztach postępowania orzeczono jak w sentencji.
Przewodniczący: ………………….…
Członkowie:
…………………….
……………………..
1.
oddala odwołanie,
2.
kosztami postępowania obciąża wykonawcę L. K., prowadzącego w Zielonce
działalność gospodarczą pod nazwą L. K., Firma Usługowo-Handlowo-Produkcyjna i:
2.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 15.000 zł 00 gr
(słownie: piętnastu tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę L.
K.,
prowadzącego w Zielonce działalność gospodarczą pod nazwą L. K., Firma
Usługowo-Handlowo-Produkcyjna tytułem wpisu od odwołania,
2.2.
zasądza od wykonawcy L. K., prowadzącego w Zielonce działalność
gospodarczą pod nazwą L. K., Firma Usługowo-Handlowo-Produkcyjna na
rzecz
Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Rzeszowie
kwotę 3600 zł 00 gr (słownie: trzech tysięcy sześciuset złotych zero groszy),
stanowiącą uzasadnione koszty strony poniesione z tytułu wpisu od odwołania i
wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 579 i 580 ustawy z dnia
11 września 2019 r. - Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1919 ze zm.) w zw. z art. 92 ust. 2 ustawy z dnia 11
września 2019 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych (Dz. U.
z 2019 r. poz. 2020) na niniejszy wyrok - w terminie 14
dni od dnia jego doręczenia -
przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu
Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ………………….…
Członkowie:
…………………….
……………………..
Sygn. akt: KIO 193/21
U z a s a d n i e n i e
Generalna Dyrekcja
Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Rzeszowie, zwana dalej
„zamawiającym”, prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia na podstawie przepisów
ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz.
1843 ze zm.), zwanej dalej „ustawą Pzp”, którego przedmiotem jest całoroczne utrzymanie
dróg krajowych zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, oddział
w Rzeszowie wraz ze wszystkimi elementami z podziałem na dwie części zamówienia.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii
Europejskiej 5 maja 2020 r., nr 2020/S 087-207755.
5 stycznia 2021
r. zamawiający zawiadomił wykonawcę L. K., prowadzącego w
Zielonce działalność gospodarczą pod nazwą L. K., Firma Usługowo-Handlowo-Produkcyjna,
zwanego dalej „odwołującym”, o odrzuceniu jego oferty w części 2 zamówienia.
Wobec czynności zamawiającego polegającej na odrzuceniu swej oferty w części 2
zamówienia odwołujący wniósł w dniu 15 stycznia 2021 r. odwołanie do Prezesa Krajowej
Iz
by Odwoławczej.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu naruszenie:
1) art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp przez odrzucenie swej
oferty ze wskazaniem, że
odwołujący nie wyraził zgody, o której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp na przedłużenie
terminu związania ofertą, pomimo faktu, że odwołujący taką zgodę wyraził, a zatem nie
zachodziła przesłanka do odrzucenia jego oferty na podstawie przepisu wskazanego
przez Zamawiającego;
2)
art. 7 ustawy Pzp przez podjęcie czynności nieproporcjonalnej do okoliczności
postępowania, to jest odrzucenia oferty odwołującego z powodu wyrażenia zgody na
przedłużenie terminu związania ofertą po dniu wyznaczonym przez Zamawiającego na
wyrażenie tej zgody, które to działanie odwołującego można byłoby rozpatrywać jedynie w
kategoriach uchybień proceduralnych, nie mających wpływu na prawidłowość oferty, co w
konsekwencji doprowadziło do naruszenia zasady proporcjonalności oraz uczciwej
konkurencji;
3)
innych przepisów wymienionych lub wynikających z uzasadnienia odwołania.
Odwołujący wniósł o nakazanie zamawiającemu:
1)
unieważnienia czynności odrzucenia swej oferty,
2)
uwzględnienia swej oferty podczas dokonywania czynności badania i oceny ofert,
3)
wyboru swej oferty w przypadku uznania jej za najkorzystniejszą.
W uzasadnieniu odwołania odwołujący podniósł, że pismami z 28 września 2020 r.
Zamawiający wezwał go do przedłużenia ważności wadium albo wniesienia nowego wadium
na okres niezbędny do zabezpieczenia postępowania (zarówno dla części pierwszej jak i
drugiej postępowania). Odwołujący wskazał, że w odpowiedzi na to wezwanie przedłożył
osobne gwarancje wadialne dla każdej części zadania, przedłużając termin ważności
gwarancji wadial
nych do dnia 4 stycznia 2021 r. Wskazał, że pismem z dnia 17 listopada
2020 r. z
amawiający zwrócił się do niego z wnioskiem o wyrażenie zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą w zakresie części drugiej, z jednoczesnym przedłużeniem okresu
ważności wadium albo, jeżeli nie jest to możliwe, z wniesieniem nowego wadium na
przedłużony okres związania ofertą. W ww. wezwaniu Zamawiający zakreślił termin
przekazania odpowiedzi do dnia 23 listopada 2020 r., tj. do dnia upływu pierwotnego terminu
związania ofertą. Odwołujący wskazał, że 26 listopada 2020 r. odpowiedział na wezwanie
z
amawiającego, przedłużając termin związania ofertą do dnia 22 stycznia 2021 r. oraz
przedłożył aneks do złożonego w postępowaniu wadium, przedłużający jego ważność
również do dnia 22 stycznia 2021 r. Odwołujący wskazał także, że przedłużenie okresu
ważności wadium dotyczyło drugiej części postępowania, natomiast 8 grudnia 2020 r.
Odwołujący przedłużył gwarancję wadiaIną dla obu części, więc brak było sytuacji
niezabezpieczenia wadium obu ofert złożonych w postępowaniu przez niego. Zamawiający
uznał, że wobec faktu niewyrażenia zgody na przedłużenie terminu związania ofertą do dnia
upływu pierwotnego terminu, odwołujący nie wyraził zgody, o której mowa w art. 85 ust. 2
ustawy Pzp
, w związku z czym zamawiający dokonał czynności odrzucenia oferty, o czym
poinformował odwołującego pismem z dnia 5 stycznia 2021 r.
Odwołujący argumentował, że przez cały czas postępowania miał wolę
uczestniczenia w nim i zawarcia umowy, a jego of
erta przez cały czas pozostawała
zabezpieczona wadium.
Odwołujący wskazał, że wyraził zgodę na przedłużenie terminu
związania ofertą z uchybieniem zakreślonego przez zamawiającego terminu, w wyniku
czego, przez okres kilkudziesięciu godzin pozostawał niezwiązany swoją ofertą.
Argumentował, że oświadczenie o wyrażeniu zgody na przedłużenie terminu związania
ofertą złożone zostało na 40 dni przed czynnością zamawiającego odrzucającą jego ofertę.
Zdaniem odwołującego, zamawiający odrzucając w dniu 5 stycznia 2021 r. jego ofertę, zrobił
to w stanie faktycznym, w którym odwołujący pozostawał związany swoją ofertą, która
prawidłowo, nieprzerwanie aż do dnia 22 stycznia 2021 r. była i pozostaje zabezpieczona
wadium. Zamawiający zastosował zatem przepis nieadekwatny do stanu faktycznego
sprawy.
Odwołujący wskazał, że przepis art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp ma charakter
porządkowy, tj. reguluje, jak należy postąpić z ofertą wykonawcy, który nie wyraża woli
zawarcia umowy o zamówienie publiczne, czemu daje wyraz składając oświadczenie o
niewyrażeniu zgody na przedłużenie terminu związania ofertą, bądź nie składając w ogóle
oświadczenia w tym przedmiocie. Całkowicie natomiast oderwany jest od wymogów
formalnych związanych z terminem, w którym ta zgoda ma zostać wyrażona. Zdaniem
odwołującego norma prawna bowiem art. 85 ust. 2 ustawy Pzp regulując kwestię wezwania
do wyrażenia zgody na przedłużenie terminu związania ofertą, nie zawiera żadnego, a tym
bardziej zawitego, terminu na zastosowanie się do ewentualnego wezwania zamawiającego.
Tym samym to zamawiający wyznacza termin na wyrażenie takiej zgody, który ma charakter
wyłącznie instrukcyjny.
Odwołujący argumentował, że mimo instrukcyjnego charakteru tego terminu,
z
amawiający uznał, że niewyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania ofertą do dnia
wskazanego w wezwaniu, należy poczytywać jako brak zgody odwołującego. Innymi słowy -
Zamawiający interpretuje przepis art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp jako uprawniający do
odrzucenia oferty wykonawcy, który wyraził zgodę na przedłużenie terminu związania ofertą,
jednak zgoda ta została wyrażona po upływie terminu związania ofertą, bądź po upływie
terminu
nakreślonego przez zamawiającego w wezwaniu. Odwołujący wskazał, że z taką
interpretacją ww. przepisu nie może się zgodzić. Odwołujący wywiódł, że jego oferta była
nieprzerwanie zabezpieczona wadium od dnia jej złożenia w postępowaniu (zarówno co do
pierws
zej, jak i drugiej części postępowania), Natomiast przerwa w terminie związania ofertą
miała miejsce w okresie od 24 listopada 2020 r. do 25 listopada 2020 r., a więc wynosiła dwa
dni.
Odwołujący wywiódł, że terminy związania ofertą i gwarancji wadialnej mogą być
różne, przy czym w interesie wykonawcy jest, aby termin gwarancji wadialnej nie był krótszy
od terminu związania ofertą (jeśli wykonawca odpowiednio nie przedłuży terminu ważności
wadium jego oferta zostanie odrzucona), natomiast w interesie zamawi
ającego jest, aby w
momencie wyboru oferty
wykonawca był nią związany. W przeciwnym wypadku to od
wybranego wykonawcy będzie zależało, czy wyrazi on zgodę na zawarcie umowy, gdyż po
upływie terminu związania ofertą, zobowiązanie wykonawcy stanie się zobowiązaniem
naturalnym, którego charakterystyczną cechą jest osłabiona więź obligacyjna, ze względu na
brak możliwości przymusowego wyegzekwowania świadczenia (pośrednio rozumowanie to
potwierdził Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 24 lutego 2010 r., SK 22/08,
OSNP 2009, nr 23-
24, poz. 331, w którym wyraził pogląd, iż upływ terminu związania ofertą
nie stoi na przeszkodzie zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego). Tym samym
fakt wyboru oferty wykonawcy po terminie
związania ofertą może co najwyżej powodować
stan niepewności zamawiającego co do możliwości zawarcia umowy z wykonawcą, którego
oferta została wybrana.
Zdaniem odwołującego, odrzucenie jego oferty na podstawie przepisu art. 89 ust. 1
pkt 7a ustawy Pzp w sytuacji, gdy jego wola zawarcia umowy wynika nie tylko z faktu
przedłużenia wadium na okres niezbędny do zabezpieczenia postępowania, ale również
bezpośrednio z pisma odwołującego, w którym wyraża on zgodę na przedłużenie terminu
związania ofertą, jawi się jako naruszenie przepisów procedury. Według odwołującego
s
ankcja taka jest nadmierna i nie można jej uznać za zasadną w szczególności w świetle
poglądu o obowiązku ścisłego interpretowania przesłanek odrzucenia oferty, o których jest
mowa w art. 89 ust. 1 ustawy Pzp.
Odwołujący wywiódł, że pogląd iż nie można przedłużyć terminu, który już upłynął jest
nietrafny i sprzeczny ze wspólnotowym dążeniem do odejścia od skrajnego formalizmu.
Według odwołującego, zasadę równego traktowania i obowiązek przejrzystości należy
interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykluczeniu wykonawcy z
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wskutek niespełnienia przez tego
wykonawcę obowiązku, który nie wynika wyraźnie z dokumentacji przetargowej ani z
przepisów obowiązującego prawa. W sytuacji bowiem, w której wykonawca pozostaje chętny
do wyboru jeg
o oferty i zawarcia umowy, leży to wyłącznie w jego gestii. Formułowanie
poglądu, że nie może on potwierdzić swoją zgodą tej „chęci” również w stosunku do okresu
przeszłego (2 dni) jest nieracjonalne. W przypadku bowiem zgody, o której mowa w art. 85
ust. 2 ustawy Pzp
ważny jest nie aspekt formalny związany z wyrażeniem tej zgody, a
obiektywna okoliczność jej istnienia. Wyrażenie tej zgody należy do sfery jednostronnych
uprawnień wykonawcy, natomiast dla zamawiającego bez znaczenia jest fakt, czy ta zgoda
obejmuje okres przeszły czy przyszły.
Odwołujący podniósł, że w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp ustawodawca, umożliwiając
wykonawcom wyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania ofertą, pozostawił
oferentom taką właśnie swobodę. Swoboda ta dotyczy w szczególności możliwości objęcia
oświadczeniem woli o przedłużeniu terminu związania ofertą, również okresu przeszłego, tj.
okresu pomiędzy upływem terminu związania ofertą a momentem złożenia oświadczenia
woli wykonawcy. Przeciwne rozumienie tego przepisu stanowiłoby przejaw formalizmu,
przeczyło zasadzie efektywności oraz wytycznym wnikającym z art. 44 ust. 3 ustawy z dnia
27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 8
69 z późn. zm.), a w
szczególności obowiązkowi racjonalnego i gospodarnego wydatkowania środków
publicznych.
Zdaniem odwołującego, dopuszczalność, a nawet konieczność „odnawialności"
zobowiązania ofertowego wykonawcy wynika wprost z uzasadnienia do nowej ustawy NPzp.
Zdaniem odwołującego, zamawiający dysponuje zatem skutecznym względem
o
dwołującego uprawnieniem do żądania zawarcia umowy w przypadku wyboru jego oferty.
Żaden interes zamawiającego nie doznaje uszczerbku w sytuacji, w której zgoda ta
wyrażona zostaje po upływie terminu zakreślonego przez zamawiającego, ale przed samą
czynnością odrzucenia (i to na 40 dni). Szkodliwy natomiast dla interesu publicznego jest
nadmierny formalizm w tym względzie.
Zdaniem odwołującego, przepis art. 85 ust. 2 ustawy Pzp nie referuje do terminu, w
jakim powinna zostać wyrażona zgoda na przedłużenie terminu związania ofertą. W jego
świetle istotna jest natomiast chęć wykonawcy przedłużenia, bądź nie, tego terminu.
Rozpatrywany przepis dotyczy zatem obiektywnej sytuacji (
wola przedłużenia terminu
związania ofertą) i pozostaje w oderwaniu od czasu, w jakim wykonawca taką zgodę wyrazi.
Zdaniem odwołującego wystarczające jest, ażeby oświadczenie wykonawcy w tym względzie
dotarło do zamawiającego przed dokonaniem czynności odrzucenia oferty.
Odwołujący argumentował ponadto, że zasada proporcjonalności ma charakter
zbliżony do innych zasad prawa o charakterze powszechnym, takich jak: zasada niedziałania
prawa wstecz czy też zasada pacta sunt servanda. W doktrynie łączy się ją z zasadą rządów
prawa i zasadami pewności prawa, ochrony uzasadnionych oczekiwań oraz
nieretroaktywności prawa. Wymaga ona, by akty instytucji zamawiających nie wykraczały
poza to, co odpowiednie i konieczne do osiągnięcia zamierzonych celów, przy czym jeżeli
istnieje możliwość wyboru spośród wielu właściwych środków, należy stosować najmniej
restrykcyjne, a wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do
zamierzonych celów.
Zdaniem odwołującego, skierowany do zamawiających obowiązek działania w
sposób proporcjonalny implikuje konieczność stosowania dwustopniowego modelu oceny
stosowanych środków pod kątem: - czy przyjmowany środek jest właściwy dla osiągnięcia
zakładanego celu; - jeśli środek jest właściwy i nadaje się do realizacji zakładanego celu, to
czy nie wykracza poza to, co jest niezbędne, a tym samym, czy nie jest on nadmierny, czy
inne środki nie byłyby wystarczające do osiągnięcia planowanego efektu; czy założonego
celu nie można osiągnąć za pomocą innych, mniej szkodliwych lub mniej ingerujących
środków. Ocena proporcjonalności powinna się zawsze odbywać w stosunku do konkretnego
celu i środka, a nie w sposób ogólny czy abstrakcyjny. Analiza spełnienia przesłanek tej
zasady wymaga ustalenia realizowanego celu oraz podejmowanych
środków, a następnie
oceny, czy przedmiotowe środki są właściwe i nie wykraczają poza to, co jest niezbędne do
osiągnięcia planowanego celu. Według odwołującego, zamawiający zachował się wbrew
wspomnianej zasadzie proporcjonalności, tj. zastosował zbyt restrykcyjny środek w stosunku
do ni
ego dokonując odrzucenia jego oferty w sytuacji, która takiego działania nie
uzasadniała. Jego działanie w tym zakresie jest zatem nadmierne i sprzeczne z
podstawowym celem prowadzonego postępowania jakim jest wybór zgodnej z wymaganiami
zamawiającego oferty. Obowiązująca zamawiającego zasada proporcjonalności sprzeciwia
się zastosowaniu środka w postaci odrzucenia oferty w sytuacji, gdy odwołujący wyraził
zgodę na przedłużenie terminu związania ofertą. Fakt wyrażenia tej zgody po upływie
pierwotnego terminu związania ofertą nie oznacza, że intencją odwołującego od początku nie
było wydłużenie tego terminu.
Odwołujący podniósł, że zamawiający, korzystając z przyznanej swobody, wyznacza
termin na udzielenie odpowiedzi. Idealną sytuacją oczywiście byłaby reakcja w
wyznaczonym terminie, jednak naruszeniem zasady proporcjonalności jest wyciąganie
najbardziej dotkliwej konsekwencji wobec wykonawcy - tj. odrzucenie jego oferty - w sytuacji,
gdy udziela on odpowiedzi z uchybieniem te
go terminu. W tym przypadku odpowiedź została
przekazana dwa dni po wyznaczonym terminie i ponad miesiąc przed dokonaniem czynności
odrzucenia.
Odwołujący zauważył, że w odniesieniu do części pierwszej postępowania (rejon w
Rzeszowie OUA Dębica) przedłużył termin związania ofertą w wyznaczonym terminie a
zatem nie dał powodu zamawiającemu do przypuszczeń, że „wycofuje się" z postępowania.
Brak udzielenia terminowej odpowiedzi w odniesieniu do drugiej części należy zatem
rozpatrywać jedynie w kategoriach niedopatrzenia, które nie powinno skutkować negatywnie
dla o
dwołującego.
Odwołujący podniósł, że fakt, że w analizowanej sprawie mógł mieć uzasadnione
wątpliwości co do sposobu liczenia terminu związania ofertą, który był zawieszony pomiędzy
7 sierpnia 2020 r
. a 12 października 2020 r., co mogło wywołać u niego uzasadnione
przekonanie, że termin związania ofertą upłynąłby 10 grudnia 2020 r., a nie - jak twierdzi
z
amawiający - w dniu 23 listopada 2020 r. Zgodnie bowiem z pkt 5.1. Specyfikacji Istotnych
Zamówienia, wykonawca mógł „złożyć ofertę na wszystkie dwie części zamówienia".
Powyższe sformułowanie sugeruje, że wykonawcy mogą złożyć jedną ofertę, którą obejmą
obie części zamówienia. Tak opisany sposób złożenia oferty prowadzi natomiast do wniosku,
że w przypadku złożenia odwołania na którąś z dwóch części, których dotyczy jedna oferta w
świetle pkt 5.1. Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, zawieszenie biegu terminu
związania ofertą dotyczy oferty złożonej na obie części zamówienia, a więc bieg terminu
zostaje zawieszony zarówno co do pierwszej, jak i drugiej części zamówienia. Odwołujący
podniósł, że do takich wniosków doszedł, czemu dał wyraz w piśmie z dnia 8 grudnia 2020 r.
Zdaniem odwołującego, ponieważ sposób sporządzenia dokumentacji przetargowej
mógł wywołać - i w zaistniałym stanie faktycznym wywołał - przeświadczenie po stronie
wykonawcy o błędnym terminie związania ofertą, zachodzi ryzyko, że odrzucenie oferty na
podstawie przepisu odnoszącego się właśnie do przedłużenia terminu związania ofertą,
byłoby wyciąganiem, na podstawie nieprecyzyjnie sformułowanej dokumentacji przetargowej,
negatywnych konsekwencji wobec oferenta. Mając na uwadze zasadę, że wszelkie
wątpliwości wynikające z dokumentacji postępowania należy tłumaczyć na korzyść
wykona
wców, utrzymanie decyzji zamawiającego o odrzuceniu jego oferty jest
niedopuszczalne.
Według odwołującego, zamawiający, jakim jest Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i
Autostrad Oddział w Rzeszowie, ze względu na swój doniosły udział i wpływ na
funkcjonowan
ie całego systemu zamówień publicznych, szczególną wagę winien
przywiązywać do dokonywania wykładni przepisów z uwzględnieniem wytycznych i jasno
płynących sygnałów z poziomu Unii Europejskiej. Od przyjęcia bowiem nowych dyrektyw
zamówieniowych, a więc już od ponad 6 lat, bardzo wyraźnie akcentowana jest potrzeba
odejścia przez instytucje zamawiające od zbytniego formalizmu w prowadzonych
procedurach. Dostrzeżono bowiem negatywny wpływ takiego podejścia na cały system w
szczególności ze względu na obniżenie konkurencyjności na rynkach „publicznych"
(zniechęcenie przedsiębiorców do udziału w procedurach pozbawionych racjonalnego
działania sektora publicznego). Jednym z przejawów „nowego" podejścia do dokonywania
zakupów publicznych, zmierzającego do zwiększenia tej konkurencyjności, jest właśnie
wprowadzenie do katalogu naczelnych zasad -
zasady proporcjonalności. Reguluje ona na
nowo również instytucję wykluczenia, gdzie przewidziano możliwość odstąpienia przez
zamawiającego od „ostateczności", którą jest wykluczenie oferenta na rzecz uznania
nieproporcjonalnego charakteru tej czynności w odniesieniu do niektórych przesłanek
fakultatywnych. Również instytucja tzw. self-cleaningu jednoznacznie przesądza o
nie
sankcyjnym charakterze przepisów zamówieniowych, których celem w żadnej mierze nie
jest „karanie" wykonawców, a wyłącznie przywrócenie uczciwej konkurencji wśród rzetelnych
oferentów.
Zdaniem odwołującego, istotne jest, ażeby zamawiający odgrywający w nim
najistotniejszą rolę propagowali te wytyczne unijne, a organy orzekające w Polsce jak
najszybciej zmieniły linię orzeczniczą tam, gdzie była ona dotychczas zbytnio
sformalizowana. Tylko takie podejście do stosowania nowych przepisów, w tym naczelnych
zasad prawa zamówień publicznych, może przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności i
zachęcenia wykonawców do „powrotu” na rynek publiczny.
Zamawiający złożył odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie odwołania. W
trakcie rozprawy przedstawił uzasadnienie faktyczne i prawne swego stanowiska.
Do pos
tępowania odwoławczego po stronie zamawiającego, zachowując termin
ustawowy oraz wykazując interes w uzyskaniu rozstrzygnięcia na rzecz zamawiającego
zgłosił przystąpienie wykonawca FBSerwis S.A. w Warszawie. Wniósł o oddalenie
odwołania. W trakcie rozprawy przedstawił uzasadnienie faktyczne i prawne swego
stanowiska.
Uwzględniając całość dokumentacji z przedmiotowego postępowania, w tym w
szczególności: protokół postępowania, ogłoszenie o zamówieniu, postanowienia
specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), modyfikacje SIWZ, odpowiedzi
na pytania
dotyczące treści SIWZ, informację z otwarcia ofert, ofertę odwołującego,
wezwanie zamawiającego z 28 września 2020 r. skierowane do odwołującego o
przedłużenie wadium, aneks nr 1 do gwarancji wadialnej złożony przez odwołującego
5 października 2020 r., wniosek zamawiającego z 17 listopada 2020 r. skierowany do
odwołującego w zakresie części 2 zamówienia o wyrażenie zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą, oświadczenie odwołującego z 26 listopada 2020 r. o
wyrażeniu zgody na przedłużenie terminu związania ofertą wraz z aneksem nr 2 do
gwarancji wadialnej, zawiadomienie o odrzuceniu oferty odwołującego z zakresie
części 2 zamówienia z dnia 5 stycznia 2021 r., załącznik do odwołania, jak również
biorąc pod uwagę oświadczenia, stanowiska i dokumenty złożone przez strony i
uczestnika
postępowania w trakcie posiedzenia i rozprawy, Krajowa Izba Odwoławcza
ustaliła i zważyła, co następuje:
Do postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zastosowanie miały przepisy ustawy
z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1843 ze
zm.),
zwanej dalej „ustawą Pzp”. Stosownie bowiem do 90 ust. 1 ustawy z dnia 11 września
2019 r.
– Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r.
poz. 2020), d
o postępowań o udzielenie zamówienia, o których mowa w ustawie uchylanej w
art. 89, wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 stycznia 2021 r. stosuje się przepisy
dotychczasowe.
Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego zostało wszczęte przez
zamawiającego przed dniem 1 stycznia 2021 r.
Art. 7 ust. 1 ustawy Pzp stanowi, że Zamawiający przygotowuje i przeprowadza
postępowanie o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej
konkurencji i równe traktowanie wykonawców oraz zgodnie z zasadami proporcjonalności i
przejrzystości.
Art. 85 ustawy Pzp stanowi:
1. Wykonawca jest związany ofertą do upływu terminu określonego w specyfikacji istotnych
warunków zamówienia, jednak nie dłużej niż:
1) 30 dni -
jeżeli wartość zamówienia jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach
wydanych na podstawie art. 11 ust. 8;
2) 90 dni -
jeżeli wartość zamówienia dla robót budowlanych jest równa lub przekracza
wyrażoną w złotych równowartość kwoty 20 000 000 euro, a dla dostaw lub usług - 10
000 000 euro;
3) 60 dni -
jeżeli wartość zamówienia jest inna niż określona w pkt 1 i 2.
2. Wykonawca samodzielnie lub na wniosek zamawiającego może przedłużyć termin
związania ofertą, z tym że zamawiający może tylko raz, co najmniej na 3 dni przed
upływem terminu związania ofertą, zwrócić się do wykonawców o wyrażenie zgody na
przedłużenie tego terminu o oznaczony okres, nie dłuższy jednak niż 60 dni.
3. Odmowa wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 2, nie powoduje utraty wadium.
4.
Przedłużenie terminu związania ofertą jest dopuszczalne tylko z jednoczesnym
przedłużeniem okresu ważności wadium albo, jeżeli nie jest to możliwe, z wniesieniem
nowego wadium na przedłużony okres związania ofertą. Jeżeli przedłużenie terminu
związania ofertą dokonywane jest po wyborze oferty najkorzystniejszej, obowiązek
wniesienia nowego wadium lub jego przedłużenia dotyczy jedynie wykonawcy, którego
oferta została wybrana jako najkorzystniejsza.
Art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp stanowi, że Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli
wykonawca nie wyraził zgody, o której mowa w art. 85 ust. 2, na przedłużenie terminu
związania ofertą.
Art. 182 ust. 6 ustawy Pzp stanowi, że w przypadku wniesienia odwołania po upływie
terminu składania ofert bieg terminu związania ofertą ulega zawieszeniu do czasu ogłoszenia
przez Izbę orzeczenia.
Art. 184 ustawy Pzp stanowi, że Zamawiający, nie później niż na 7 dni przed upływem
ważności wadium, wzywa wykonawców, pod rygorem wykluczenia z postępowania, do
przedłużenia ważności wadium albo wniesienia nowego wadium na okres niezbędny do
zabezpieczenia postępowania do zawarcia umowy. Jeżeli odwołanie wniesiono po wyborze
oferty najkorzystniejszej, wezwanie kieruje się jedynie do wykonawcy, którego ofertę
wybrano jako najkorzystniejszą.
Do postępowania odwoławczego zastosowanie miały przepisy ustawy - Prawo
zamówień publicznych z dnia 11 września 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 2019), zwanej dalej
„ustawą NPzp”. Stosownie bowiem do 92 ust. 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. –
Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz.
2020), d
o postępowań odwoławczych oraz postępowań toczących się wskutek wniesienia
skargi do sądu, o których mowa w ustawie uchylanej w art. 89, wszczętych po dniu 31
grudnia 2020 r., dotyczących postępowań o udzielenie zamówienia wszczętych przed dniem
1 stycznia 2021 r., stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 1. Niniejsze
postępowanie odwoławcze zostało wszczęte w dacie 15 stycznia 2021 r., a więc po dniu 31
grudnia 2020 r.
Izba
postanowiła oddalić opozycję odwołującego wobec przystąpienia wykonawcy
FBSerwis S.A. w Warszawie. Zgodnie z art. 526 ust. 2 ustawy NPzp,
Izba uwzględnia
opozycję, jeżeli zgłaszający opozycję uprawdopodobni, że wykonawca nie ma interesu w
uzyskaniu rozstrzygnięcia na korzyść strony, do której przystąpił. W przeciwnym przypadku
Izba oddala opozycję.
W trakcie posiedzenia Izby odwołujący wskazał, że wykonawca FB Serwis S.A. nie ma
interesu w uzyskaniu rozstrzygnięcia na korzyść zamawiającego, gdyż jego oferta jest ofertą
korzystniejszą od oferty odwołującego. Stanowisko odwołującego nie jest zasadne.
Odwołujący w odwołaniu domagał się unieważnienia czynności odrzucenia swej oferty.
Interes wykonawcy FB Serwis S.A. może wyrażać się w chęci rozstrzygnięcia na korzyść
zamawiającego i tym samym utrzymania w mocy kwestionowanej czynności zamawiającego,
kt
óra jest korzystna dla zgłaszającego przystąpienie. Powyższego nie zmienia niesporny
fakt, że oferta zgłaszającego przystąpienie jest ofertą tańszą od oferty odwołującego. W
sytuacji gdy nie jest jeszcze znana oferta najkorzystniejsza, przystępujący może być
zainteresowany ostatecznym odrzuceniem oferty swego konkurenta, który – w razie
oddalenia odwołania - w drodze własnego odwołania może kwestionować w przyszłości
czynność wyboru FB Serwis S.A. jako najkorzystniejszej. Wobec powyższego opozycja
podlegała oddaleniu.
Ustalono, że zamawiający w pkt 5.1. SIWZ wskazał, że przedmiot zamówienia
podzielony jest na dwie części:
a) c
zęść nr 1 rejon w Rzeszowie, OUA Dębica,
b) c
zęść nr 2 – Rejon w Krośnie.
Ustalono także, że zamawiający w pkt 5.1. SIWZ dopuścił składanie ofert
częściowych wskazując, że wykonawca może złożyć ofertę na wszystkie dwie części
zamówienia. Ponadto zamawiający wskazał, że nie ogranicza liczby części zamówienia, na
które może zostać udzielone zamówienie jednemu wykonawcy.
Ustalono ponadto, że zamawiający w pkt 18 SIWZ „Termin związania ofertą” wskazał,
co następuje:
18.1.
Termin związania ofertą wynosi 90 dni. Bieg terminu związania ofertą rozpoczyna się
z upływem terminu składania ofert.
18.2. Wykonawca samodzielnie
lub na wniosek Zamawiającego może przedłużyć termin
związania ofertą, z tym ze Zamawiający może tylko raz, co najmniej na 3 dni przed
upływem terminu związania ofertą, zwrócić się do Wykonawców o wyrażenie zgody
na przedłużenie terminu, o którym mowa w ust. 1 o oznaczony okres, nie dłuższy
jedna
k niż 60 dni.
18.3.
Przedłużenie terminu związania ofertą jest dopuszczalne tylko z jednoczesnym
przedłużeniem okresu wadium albo, jeżeli nie jest to możliwe, z wniesieniem nowego
wadium na
przedłużony okres związania ofertą. Jeżeli przedłużenie terminu
związania ofertą dokonywane jest po wyborze oferty najkorzystniejszej, obowiązek
wniesienia nowego
wadium lub jego przedłużenia dotyczy jedynie Wykonawcy,
którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza.
18.4.
W przypadku wniesienia odwołania po upływie terminu składania ofert bieg terminu
związania ofertą ulegnie zawieszeniu do czasu ogłoszenia przez Krajową Izbę
Odwoławczą orzeczenia.
Ustalono również, że zamawiający w pkt 16.1 SIWZ wskazał, że wykonawca
zobowiązany jest do wniesienia wadium w wysokości:
dla cz
ęści nr 1: 920.000,00 zł,
dla części nr 2: 1.030.000,00 zł.
Ustalono także, że ostatecznie termin składania ofert upłynął 8 lipca 2020 r.
Do upływu terminu składania ofert swoją ofertę na część 1 jak i część 2 zamówienia złożył
m.in. odwołujący. Odwołujący załączył do swej oferty gwarancję bankową przetargową
wystawioną przez PKO BP S.A. w Warszawie z dnia 6 lipca 2020 r. nr 14 1020 4391 0000
6496 0060 3282 z terminem ważności do 6 października 2020 r.
W dalszej kolejności ustalono, że po upływie terminu składania ofert, w postępowaniu
wniesiono kolejno trzy odwołania:
1)
o
dwołanie wykonawcy AVR S.A. — termin złożenia: 7 sierpnia 2020 r., termin
ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 8 września 2020 r.; dotyczące części 1;
2)
o
dwołanie wykonawcy TURBO sp. z o.o. - termin złożenia odwołania: 24 sierpnia
2020 r., termin ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 8 września 2020 r.; dotyczące części 2;
3)
o
dwołanie wykonawcy FBSerwis S.A. — termin złożenia: 31 sierpnia 2020 r., termin
ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 12 października 2020 r., dotyczące części 1 i 2.
Ustalono ponadto, że pismem z dnia 28 września 2020 r. Zamawiający, działając na
podstawie art. 184 ustawy Pzp, wezwał odwołującego do: „przedłużenia ważności wadium
albo wniesienia nowego wadium na okres ni
ezbędny do zabezpieczenia postępowania do
zawarcia umowy”. Zamawiający wskazał, że ważność wadium odwołującego upływa w dniu
6 października 2020 r.
Ustalono również, że w odpowiedzi na ww. wezwanie, odwołujący 5 października
2020 r.
złożył aneks nr 1 do gwarancji bankowej wystawionej przez PKO BP S.A. w
Warszawie z dnia 6 lipca 2020 r. nr 14 1020 4391 0000 6496 0060 3282, w którym
przedłużono ważność gwarancji do dnia 4 stycznia 2021 r.
W dalszej kolejności ustalono, że pismem z dnia 17 listopada 2020 r. Zamawiający,
działając na podstawie art. 85 ust. 2 i ust 4 ustawy Pzp, zwrócił się do odwołującego z
wnioskiem o wyrażenie zgody na przedłużenie terminu związania ofertą z jednoczesnym
przedłużeniem okresu ważności wadium albo, jeżeli nie jest to możliwe, wniesieniem nowego
wadium na przedłużony okres związania ofertą o 60 dni, tj. do dnia 22 stycznia 2021 r.
Zamawiający we wniosku wskazał, że oświadczenie o wyrażeniu zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą z jednoczesnym przedłużeniem okresu ważności wadium należy
przekazać Zamawiającemu do dnia 23 listopada 2020 r. Zamawiający wskazał, że ważność
przedłużonego przez Wykonawcę wadium upływa w dniu 4 stycznia 2021 r., a tym samym
nie obejmuje całego związania ofertą, o który Zamawiający wnioskuje.
U
stalono także, że w odpowiedzi na powyższe wezwanie odwołujący, w dniu 26
listopada 2020 r.
przedłużył termin związania ofertą do dnia 22 stycznia 2021 r. oraz złożył
aneks do przedstawionego
w postępowaniu wadium, przedłużający jego ważność do dnia 22
sty
cznia 2021 r. Jednocześnie odwołujący oświadczył, że z przyczyn od niego niezależnych,
a związanych z epidemią COVID, nie był w stanie przedstawić aneksu do wadium do dnia 23
listopada 2020r., jednak wobec faktu, iż oferta była zabezpieczona wadium do dnia 4
stycznia 2020r., okoliczność ta jest pozbawiona znaczenia prawnego.
W dalszej kolejności ustalono, że pismem z dnia 5 stycznia 2021 r. Zamawiający
poinformował odwołującego o odrzuceniu jego oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 7a
ustawy Pzp
w części 2 postępowania, z uwagi na fakt, że wykonawca nie wyraził zgody, o
której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp, na przedłużenie terminu związania ofertą. W
uzasadnieniu faktycznym czynności odrzucenia zamawiający wskazał, że pismem z 17
listopada 2020 r. zwrócił się do Wykonawcy z wnioskiem o wyrażenie zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą z jednoczesnym przedłużeniem okresu ważności wadium albo, jeśli
nie będzie to możliwe, wniesienia nowego wadium na przedłużony okres związania ofertą o
60 dni, tj. do dnia 22.01.2021 r.
Zarazem Zamawiający poinformował Wykonawcę, że wyrażenie zgody na
przedłużenie terminu związania ofertą z jednoczesnym przedłużeniem okresu ważności
wadium albo,
jeżeli nie jest to możliwe, z wniesieniem nowego wadium na przedłużony okres
związania ofertą, należy przekazać Zamawiającemu do dnia 23.11.2020 r. Ponadto
Zamawiający poinformował Wykonawcę, że ważność, przedłużonego przez Wykonawcę
wadium upływa dnia 4.01.2021 r., a tym samym nie obejmuje całego okresu związania
ofertą, o który zamawiający wnioskuje. Powyższy termin ważności wadium wynikał z
wezwania Wykonawcy z dnia 28
września 2020 r., dokonanego przez Zamawiającego w
trybie art. 184 ustawy Pzp do przedłużenia jego ważności na okres niezbędny do
zabezpieczenia
postępowania do zawarcia umowy.
Wykonawca
dopiero 26.11.2020 r. (tj. po upływie terminu związania ofertą)
odpowiedział na wezwanie Zamawiającego, przedłużając termin związania ofertą do dnia
22.01.2021 r. oraz
przedłużył aneks do złożonego w postępowaniu wadium, przedłużający
jego
ważność również do dnia 22.01.2021 r. Zdaniem zamawiającego brak wyrażenia przez
wykonawcę zgody na przedłużenie terminu związania ofertą w czasie jego trwania należy
uznać za niewyrażenie zgody, o której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp. Według
zamawiającego przedłużeniu może ulec tylko okres, który jeszcze trwa, zaś w przypadku
upływu terminu może być mowa o jego przywróceniu lub reaktywacji, których ustawa Pzp dla
terminu związania ofertą nie przewiduje.
Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.
Nie potwierdziły się zarzuty przedstawione w odwołaniu. Zdaniem Izby zamawiający
odrzucając ofertę odwołującego w części 2 zamówienia na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 7a
ustawy Pzp nie naruszył tego przepisu ani art. 7 ust. 1 ustawy Pzp.
Odwołujący argumentował, że ustawodawca w przepisie art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy
Pzp nie odnosi się do uchybienia terminowi na złożenie oświadczenia o przedłużeniu terminu
zwi
ązania ofertą, ale traktuje o stanie nieprzedłużenia terminu związania ofertą.
Odnosząc się do tej argumentacji dostrzeżenia wymagało, że odwołujący nie tylko
uchybił wyznaczonemu przez zamawiającego terminowi na złożenie oświadczenia o
przedłużeniu terminu związania ofertą w zakresie części 2 zamówienia, ale wskutek
uchybienia temu terminowi,
doprowadził do sytuacji gdy upłynął także termin związania
ofert
ą w zakresie części 2 zamówienia. Brak wyrażenia zgody na przedłużenie terminu
związania ofertą w czasie jego trwania należy poczytywać za niewyrażenie zgody, o której
mowa w art. 85 ust. 2 ustawy Pzp. W tym momencie
zaktualizowała się ustawowa
przesłanka odrzucenia oferty odwołującego w zakresie części 2, wynikająca z art. 89 ust. 1
pkt 7a ustawy Pzp.
Oświadczenie o wyrażeniu zgody, jakie dotarło do zamawiającego w dniu
26 listopada 2020 r.,
a więc dwa dni po upływie terminu związania ofertą, można co najwyżej
poczytywać za reaktywację lub przywrócenie terminu, które nie są znane ustawie Pzp.
Zdaniem Izby
zamawiający prawidłowo obliczył upływ termin związania ofertą
odwołującego w części 2 zamówienia przypadający na 23 listopada 2020 r. Termin
związania ofertą wynikający z SIWZ wynosił 90 dni, zaś bieg terminu związania ofertą
rozpoczyna
ł się z upływem terminu składania ofert, przypadającym w dniu 8 lipca 2020 r.
Wskutek wniesienia odwołań w zakresie części 2 zamówienia pochodzących od wykonawcy
TURBO sp. z o.o. (
termin złożenia odwołania: 24 sierpnia 2020 r., termin ogłoszenia
orzeczenia przez Izbę: 8 września 2020 r.), wykonawcy FBSerwis S.A. (termin złożenia
odwołania 31 sierpnia 2020 r., termin ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 12 października
2020 r.), bieg terminu związania ofertą w zakresie części 2 zamówienia, na zasadzie art. 182
ust. 6 ustawy Pzp,
uległ zawieszeniu w okresie od 24 sierpnia 2020 r. do 12 października
2020 r. i upływał w dacie 23 listopada 2020 r. Nie ulegało wątpliwości Izby, że termin
związania ofertą biegnie odrębnie dla poszczególnych części zamówienia w sytuacji, gdy
od
wołania składane przez wykonawców, które ten bieg zawieszały, odnosiły się do różnych
części. Wniesienie odwołania w zakresie jednej części zamówienia nie uniemożliwia wszak
dokonania czynności wyboru oferty najkorzystniejszej w zakresie części, w której nie
wniesiono odwołania. Biegu terminu związania ofertą w części 2 zamówienia nie zawiesiło
zatem
wniesienie odwołania przez wykonawcę AVR S.A. (termin złożenia: 7 sierpnia 2020 r.,
termin ogłoszenia orzeczenia przez Izbę: 8 września 2020 r.), które dotyczyło części 1
zamówienia.
Chybiony okazał się argument o możliwości niejako dorozumianego ustalenia, że
odwołujący przedłużył termin związania ofertą w zakresie części 2 w oparciu o fakt, że w
okresie przerwy w terminie związania ofertą w zakresie części 2 zamówienia utrzymywana
była ciągłość wadium. Przede wszystkim przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 9 ust. 1
ustawy Pzp,
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, z zastrzeżeniem wyjątków
określonych w ustawie, prowadzi się z zachowaniem formy pisemnej. Ustawodawca nie
przewidział dla oświadczenia wykonawcy o przedłużeniu terminu związania ofertą innej
formy niż pisemna. W tym zakresie podzielono poglądy wynikające z jednolitego,
utrwalonego orzecznictwa Izby i sądów okręgowych, a także piśmiennictwa przedstawione
przez zamawiającego w uzasadnieniu czynności odrzucenia oraz w odpowiedzi na
od
wołanie. Ponadto wzięto pod uwagę, że wadium, na jakie powoływał się odwołujący, w
okresie przerwy, nie obejmowało całego wymaganego okresu związania ofertą, tj. do dnia 22
stycznia 2021 r., a jedynie do 4 stycznia 2021 r.
Wreszcie, ważność wadium do dnia 4
stycznia 2021 r. wynikała z odpowiedzi odwołującego na wezwanie zamawiającego,
skierowane w trybie art. 184 ustawy Pzp w dniu
28 września 2020 r., a zatem na dwa
miesiące przed przerwaniem terminu związania ofertą.
Chybiony okazał się argument, iż czynność odrzucenia oferty odwołującego w
zakresie części 2 zamówienia jest bezzasadna, gdyż zamawiający podjął ją dopiero po 40
dniach od nieprz
edłużenia terminu. Idąc tokiem rozumowania odwołującego zamawiający
przez szybkość swego działania decydowałby, które oferty podlegałyby odrzuceniu, a które
nie.
Takie działanie, wbrew stanowisku odwołującego, byłoby sprzeczne z zasadą
przejrzystości i zasadą równego traktowania wykonawców.
Zasada proporcjonaln
ości, na którą powoływał się odwołujący, nie może być
uznawana za zasad
ę wyłączającą stosowanie innych zasad systemu zamówień publicznych.
Zdaniem Izby, gdyby zamawiający wbrew wyraźnemu przepisowi ustawy zaniechał
czynności odrzucenia oferty odwołującego naruszyłby zasadę równego traktowania
wykonawców i zasadę przejrzystości. Sytuacja, w której wbrew jasnym regułom wynikającym
z przepisu prawa zam
awiający nie odrzuciłby oferty jednego wykonawcy, mogłaby zostać
niezrozumiana
przez innych wykonawców, którzy sprostali wymogom prawa i uczynili zadość
wezwaniu zamawiaj
ącego. Wykonawcy ci mieli prawo oczekiwać, że ustalone na początku
postępowania reguły będą obowiązywać wszystkich wykonawców aż do momentu udzielenia
z
amówienia.
Na koniec
zność przestrzegania przez instytucje zamawiające ustalonych reguł
postępowania zwracał uwagę wielokrotnie Trybunał Sprawiedliwości UE. Z wyroku Trybunału
w sprawie Esaprojekt z maja 2017 r.
, ale także i poprzednio wydawanych orzeczeń (wyroki
TS UE w sprawie C-324/14 A., w sprawie C-336/12 Manova czy w sprawie C 599/10 SAG
ELV Sloven
sko) wynika, że Trybunał konsekwentnie i rygorystycznie wskazywał, że zasada
równego traktowania wykonawców i uczciwej konkurencji, a także zasada przejrzystości
stoją na przeszkodzie negocjacjom pomiędzy zamawiającym a wykonawcami dokonywanym
po otwarciu ofert.
Trybunał wskazywał, że instytucja zamawiająca ma obowiązek traktowania
różnych kandydatów w sposób równy i lojalny, tak aby pod koniec procedury selekcji ofert i
mając na uwadze jej wynik, żądanie udzielenia wyjaśnień nie prowadziło do wrażenia, że w
sposób nieuprawniony faworyzuje lub defaworyzuje kandydatów, do których to żądanie było
skierowane.
W analizowanej sprawie przepis prawa
krajowego, ani żadne z postanowień SIWZ,
nie przewidywały odstępstwa od obowiązku odrzucenia oferty w sytuacji, gdy wykonawca,
mimo wezwania zamawiającego, nie wyraził zgody na przedłużenie terminu związania ofertą,
co doprowad
ziło do sytuacji, w której termin taki upłynął. Prawo ani dokumenty zamówienia
nie przewi
dywały też żadnej możliwości negocjowania z wykonawcą w takiej sytuacji.
Dostrzeżenia wymaga, że tam, gdzie ustawodawca decyduje się na wprowadzenie procedur
sanacyjnych, to znajduje to wyraz w konkretnych przepisach ustawy Pzp, które je
przewidują. Przykładowo można wskazać na przepis art. 26 ust. 3 ustawy Pzp, czy art. 87
ust. 2 ustawy Pzp. Podkreślić należy jednak, że żadna z takich procedur nie została
przewidziana w sytuacji takiej, jaka ma miejsce w analizowanej sprawie, tj. gdy wykonawca,
pomimo wezwania, nie wyraził zgody na przedłużenie terminu związania ofertą.
Dostrzeżenia wymagało również, że sankcja odrzucenia oferty, o której mowa w art. 89 ust. 1
pkt 7a ustawy Pzp,
była znana wykonawcom, gdyż wynikała wprost z przepisu prawa
krajowego
. Wobec powyższego odwołujący nie może powoływać się na postanowienie C-
35/17 wydane w sprawie Saferoad Grawil et Saferoad Kabex. Postanowienie to
dotyczyło
innego stanu faktycznego a mianowicie kwestii dopuszczalności wykluczenia wykonawcy z
udziału w postępowaniu na podstawie art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp (w brzmieniu
obowiązującym w dacie zadania pytania) w sytuacji gdy zamawiający nie wystosował
wezwania do przed
łużenia terminu związania ofertą. Przepis art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp,
w brzmieniu obowiązującym w dacie zapytania stanowił, że z postępowania o udzielenie
zamówienia wyklucza się wykonawców, którzy nie wnieśli wadium do upływu terminu
składania ofert, na przedłużony okres związania ofertą lub w terminie, o którym mowa w art.
46 ust. 3, albo nie zgodzili się na przedłużenie okresu związania ofertą. Przepis ten został
zastąpiony znajdującym zastosowanie w sprawie przepisem art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp.
Dostrzeżenia wymagało, że przepis art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp i wcześniejszy art. 24
ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp
przewidywały sankcję odrzucenia oferty (wykluczenia wykonawcy) w
sytuacji niewyrażenia przez wykonawcę zgody na przedłużenie terminu związania ofertą. Z
brzmienia tych przepisów powszechnie wywodzono, że sankcję tę można zastosować tylko,
gdy zamawiający wystąpi do wykonawcy z wnioskiem w wyrażenie takiej zgody. W stanie
faktycznym, na tle którego wydano omawiane orzeczenie, wezwania nie było stąd Trybunał
trafnie spostrzegł, że jeśli w prawie krajowym lub dokumentacji postępowania takiej sankcji
nie zastrzeżono, to zasady równego traktowania i przejrzystości stoją na przeszkodzie
wykluczeniu wykonawcy z przetargu z tego powodu (por. pkt 25 postanowienia).
Zdaniem Izby stan faktyczny w
rozpatrywanej sprawie okazał się odmienny od stanu
faktycznego, na tle którego wydano postanowienie C-35/17 Saferoad Grawil et Saferoad
Kabex.
Nie było sporne między stronami, że zamawiający w dniu 17 listopada 2020 r. zwrócił
się do odwołującego z wyraźnym i jednoznacznym wnioskiem o przedłużenie terminu
związania ofertą. Odwołujący w trakcie rozprawy przyznał, że treść wniosku była jasna i
zrozumiała. Odwołujący w odpowiedzi na ww. wniosek nie przedłużył terminu związania
ofertą, czym doprowadził do jego upływu w dniu 23 listopada 2020 r., zaś przepis prawa
krajowego przewidywał w tej sytuacji wyraźną sankcję odrzucenia oferty, o czym odwołujący
wiedział przystępując do postępowania.
Zdaniem Izby
postulowane przez odwołującego ograniczenie czasowe czynności
odrzucenia oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Pzp tylko do momentu, gdy
wykonawca nie reaktywuje swej
oferty do czasu podjęcia tej czynności, oznaczałoby, że
przesłanka odrzucenia oferty byłaby nieobiektywna, na co słusznie zwracał uwagę
przyst
ępujący. Zamawiający swą arbitralną decyzją decydowałby, który wykonawca uzyska
zamówienie. Przez szybkość swojej reakcji zamawiający mógłby bowiem pośrednio
decyd
ować, którą ofertę odrzucić, a której zapewnić więcej czasu na złożenie brakującego
oświadczenia o reaktywacji terminu związania ofertą.
Podkreślenia wymagało również, że Trybunał Sprawiedliwości UE wypowiedział się
na temat tego,
jak należy interpretować zasadę równego traktowania wykonawców i zasadę
przejrzystości w kontekście obligatoryjnej przesłanki wykluczenia, co do której w
dokumentach za
mówienia ani w prawie krajowym nie przewidziano zastosowania klauzuli
propor
cjonalności. W orzeczeniu C – 171/15 z dnia 14 grudnia 2016 r., wydanym w sprawie
Connexxion Taxi Services BV, Trybuna
ł Sprawiedliwości UE badał sprawę postępowania, w
którym instytucja zamawiająca przewidziała obligatoryjną przesłankę wykluczenia
wykonawcy z udziału w postępowaniu. Wykonawca, który podlegał wykluczeniu na
podstawie tej przesłanki, domagał się udzielenia sobie zamówienia wywodząc, że instytucja
zama
wiająca powinna wziąć pod uwagę klauzulę proporcjonalności, której jednak próżno
było szukać w prawie krajowym i dokumentach zamówienia, a która wynikała jedynie z
uzasadnienia przepisu prawa krajowego. Odpowiada
jąc na pytanie o dopuszczalność
zastosowania k
lauzuli proporcjonalności w takiej sytuacji TS UE stwierdził, że zastosowaniu
takiej klauzuli
, która nie wynikała z dokumentacji postępowania ani prawa, stoi na
przeszkodzie zasada
równego traktowania wykonawców i wynikająca z niej zasada
przejrzystości. W orzeczeniu tym Trybunał wprost stwierdził, że instytucja zamawiająca z
tego powodu nie może udzielić zamówienia takiemu wykonawcy.
Zdaniem Izby, stan faktyczny ww. sprawy rozpoznawanej przez T
rybunał okazał się
zbliżony do analizowanej sprawy. Odwołujący również powoływał się na nieprzewidzianą w
prawie krajowym ani dokume
ntacji postępowania klauzulę proporcjonalności odnoszącą się
do podstawy odrzucenia oferty z powodu niewyrażenia zgody na przedłużenie terminu
związania ofertą. Wobec powyższego, wskazówki wynikające z tego orzeczenia mogły
znaleźć zastosowanie przy wyrokowaniu w tej sprawie.
Biorąc powyższe pod uwagę uznano, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.
Stosownie do art. 553 ust. 1 ustawy
z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1919 ze zm.),
o oddaleniu odwołania lub jego
uwzględnieniu Izba orzeka w wyroku. W pozostałych przypadkach Izba wydaje
postanowienie
. Orzeczenie Izby, o którym mowa w pkt 1 sentencji, miało charakter
merytoryczny, gdyż odnosiło się do oddalenia odwołania. Z kolei orzeczenie Izby zawarte w
pkt 2
sentencji miało charakter formalny, gdyż dotyczyło kosztów postępowania, a zatem
było postanowieniem. O tym, że orzeczenie o kosztach zawarte w wyroku Izby jest
postanowieniem przesądził Sąd Najwyższy w uchwale z 8 grudnia 2005 r. III CZP 109/05
(OSN 200
6/11/182). Z powołanego przepisu art. 553 ust. 1 ustawy NPzp wynika zakaz
wydawania przez Izbę orzeczenia o charakterze merytorycznym w innej formie aniżeli wyrok.
Z uwagi zatem na zbieg w jednym orzeczeniu rozstrzygnięć o charakterze merytorycznym
(pkt 1 sentencji) i formalnym (pkt 2
sentencji), całe orzeczenie musiało przybrać postać
wyroku.
Zgodnie z przepisem art. 554 ust. 1 pkt 1 ustawy NPzp,
Izba uwzględnia odwołanie w
całości lub w części, jeżeli stwierdzi naruszenie przepisów ustawy, które miało wpływ lub
może mieć istotny wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia, konkursu lub
systemu kwalifikowania wykonawców. W analizowanej sprawie nie stwierdzono żadnego
naruszenia przepisów ustawy NPzp, co musiało skutkować oddaleniem odwołania.
Wobec
powyższego, na podstawie art. 553 zd. 1 ustawy NPzp, orzeczono jak w pkt 1
sentencji.
Zgodnie z art. 557 ustawy NPzp, w
wyroku oraz w postanowieniu kończącym
postępowanie odwoławcze Izba rozstrzyga o kosztach postępowania odwoławczego. Z kolei
w świetle art. 575 ustawy NPzp, strony oraz uczestnik postępowania odwoławczego
wnoszący sprzeciw ponoszą koszty postępowania odwoławczego stosownie do jego wyniku
Jak wskazuje się w piśmiennictwie, reguła ponoszenia przez strony kosztów
postępowania odwoławczego stosownie do wyników postępowania odwoławczego oznacza,
że „obowiązuje w nim, analogicznie do procesu cywilnego, zasada odpowiedzialności za
wynik procesu, według której koszty postępowania obciążają ostatecznie stronę
„przegrywającą” sprawę (por. art. 98 § 1 k.p.c.)” Jarosław Jerzykowski, Komentarz do art.192
ustawy -
Prawo zamówień publicznych, w: Dzierżanowski W., Jerzykowski J., Stachowiak M.
Prawo zamówień publicznych. Komentarz, LEX, 2014, wydanie VI.
W analizowanej sprawie Izba oddaliła odwołanie w całości. Odpowiedzialność za
wynik postępowania ponosił zatem w całości odwołujący. Na koszty postępowania składał
się wpis od odwołania uiszczony przez odwołującego w kwocie 15.000 zł oraz
wynagrodzenie pełnomocnika zamawiającego w wysokości 3.600 zł, ustalone na podstawie
rachunku złożonego do akt sprawy.
Biorąc powyższe pod uwagę, o kosztach postępowania odwoławczego orzeczono
stosownie do wyniku postępowania - na podstawie art. 557 oraz art. 575 ustawy NPzp oraz
w oparciu o przepisy § 8 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 5 pkt 2 lit. b rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów
postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od
odwołania (Dz. U. z 2020 r. poz. 2437).
Wobec powyższego, o kosztach postępowania orzeczono jak w sentencji.
Przewodniczący: ………………….…
Członkowie:
…………………….
……………………..
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt 143/21, KIO 142/21, 161/21, 162/21, 165/21, 168/21 z dnia 2021-03-12
- Sygn. akt KIO 150/21 z dnia 2021-03-09
- Sygn. akt KIO 149/21 z dnia 2021-03-09
- Sygn. akt KIO 147/21 z dnia 2021-03-09
- Sygn. akt KIO 148/21 z dnia 2021-03-08
