rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2016-09-26
rok: 2016
data dokumentu: 2016-09-26
rok: 2016
sygnatury akt.:
KIO 1708/16
KIO 1708/16
po rozpatrzeniu na rozprawie dnia 23 września 2016 r. w Warszawie odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 12 września 2016 r. przez wykonawcę P. P.
działający pod firmą Zakład Usługowo Handlowy „DYNAMIC” P. P. w Rzuchowej
w postępowaniu prowadzonym przez Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich z siedzibą
w Rzeszowie
przy udziale wykonawcy Remost sp. z o.o. z siedzibą w Dębicy zgłaszającego
przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 12 września 2016 r. przez wykonawcę P. P.
działający pod firmą Zakład Usługowo Handlowy „DYNAMIC” P. P. w Rzuchowej
w postępowaniu prowadzonym przez Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich z siedzibą
w Rzeszowie
przy udziale wykonawcy Remost sp. z o.o. z siedzibą w Dębicy zgłaszającego
przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego
orzeka:
1. Uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu unieważnienie czynności
wykluczenia z postępowania odwołującego i czynności odrzucenia złożonej przez
tego wykonawcę oferty oraz nakazuje ponowienie czynności badania i oceny ofert z
udziałem oferty tego wykonawcy.
2. kosztami postępowania obciąża Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich z siedzibą
w Rzeszowie i zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 10 000 zł
00 gr (słownie: dziesięć tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę Zakład
Usługowo Handlowy „DYNAMIC” P. P. w Rzuchowej tytułem wpisu od odwołania;
2.1. zasądza od Podkarpackiego Zarządu Dróg Wojewódzkich z siedzibą w
Rzeszowie na rzecz wykonawcy P. P. działający pod firmą Zakład Usługowo
Handlowy „DYNAMIC” P. P. w Rzuchowej kwotę 13 600 zł 00 gr (słownie: trzynaście
tysięcy sześćset złotych zero groszy) stanowiącą koszty postępowania odwoławczego
poniesione z tytułu wpisu od odwołania (10 000 zł) i wynagrodzenia pełnomocnika
odwołującego (3 600 zł).
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 2164) na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w Rzeszowie.
Przewodniczący: ……………………..
Sygn. akt: KIO 1708/16
Uzasadnienie
Zamawiający: Województwo Podkarpackie - Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich
prowadzi w trybie przetargu nieograniczonego postępowania o udzielnie zamówienia
publicznego pn.: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 872 Łoniów - Swiniary - Rzeka Wisła -
Baranów Sandomierski - Wola Baranowska - Majdan Królewski — Bojanów - Nisko na
odcinku od km 49+932 do km 50+767. Zad. Nr 2: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 872
Łoniów - Świniary - Rzeka Wisła - Baranów Sandomierski - Wola Baranowska - Majdan
Królewski - Bojanów - Nisko w km 50-314,50 - 50+ 767 wraz z mostem na rzece Łęg w km
50+567 w miejscowości Przyszów (ETAP II od km 50+394,50 do km 50+767) —
„Postępowanie ”. Postępowanie prowadzone jest w trybie przetargu nieograniczonego o
wartości poniżej 5 225 000 euro. Zamówienie zostało opublikowane w Biuletynie Zamówień
Publicznych w dniu 11.07.2016 r. pod numerem 129613-2016.
Odwołujący: P. P. działający pod firmą Zakład Usługowo Handlowy „DYNAMIC” P. P. wniósł
odwołanie na czynności polegające na:
1)
wykluczeniu Odwołującego z Postępowania na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 4) w zw. z
art. art. 26 ust. 3 i 26 ust. 2b) ustawy Pzp z powodu niespełniania warunku dotyczącego
wiedzy i doświadczenia określonego w Instrukcji dla wykonawców - Rozdział I SIWZ - pkt
5.3.2 pomimo że Odwołujący potwierdził ten warunek udziału w Postępowaniu;
2)
odrzuceniu oferty Odwołującego na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art.
84 ust. 1 ustawy Pzp jako niezgodnej z ustawą i nieodpowiadającej treści SIWZ pomimo że
oferta Odwołującego jest w pełni zgodna z ustawą Pzp oraz SIWZ, w szczególności nie
doszło w zakresie oferty Odwołującego do niedozwolonej zmiany treści jego oferty;
3)
w konsekwencji - zaniechaniu dokonania wyboru oferty Odwołującego jako
najkorzystniejszej.
Odwołujący zarzuca Zamawiającemu naruszenie następujących przepisów ustawy Pzp:
1)
art. 7 ust. 1 - poprzez wykluczenie Odwołującego i odrzucenie jego oferty;
2)
art. 89 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 84 ust. 1 - poprzez odrzucenie oferty;
3)
art. 84 ust. 1 w zw. z art. 26 ust. 2b) i art. 26b ust. 1 - poprzez uznanie że doszło do
niedozwolonej zmiany treści oferty Odwołującego po terminie składania ofert;
4)
art. 24 ust. 1 pkt 4) w zw. z art. 26 ust. 3 i art. 26 ust. 2b) ustawy Pzp - poprzez
wykluczenie wykonawcy z Postępowania
5)
art. 91 ust. 1 - poprzez zaniechanie dokonania wyboru oferty Odwołującego jako
najkorzystniejszej;
Odwołujący wnosi o nakazanie;
1)
unieważnienia czynności wyboru oferty najkorzystniejszej;
2)
dokonania ponownego badania i oceny ofert w Postępowaniu;
3)
unieważnieniu czynności wykluczenia Odwołującego;
4)
unieważnieniu czynności odrzucenia oferty Odwołującego;
5)
dokonania wyboru oferty Odwołującego jako najkorzystniejszej.
Uwzględniając kryteria oceny ofert w Postępowaniu (Rozdz. 15.1 SIWZ: cena brutto - 90%,
okres gwarancji i rękojmi za wady - 10%), oferta Odwołującego zostałaby wybrana jako
najkorzystniejsza.
Uzasadniając zarzuty i żądania odwołujący wskazał, co następuje.
Składając ofertę w postępowaniu Wykonawca P. P. - Zakład Usługowo-Handlowy DYNAMIC
P. P. w pkt 8 Formularza oferty wskazał, że zamierza powierzyć wykonanie części
zamówienia firmie podwykonawczej Przedsiębiorstwo Dromtech Sp. z o.o.
Odwołujący do oferty nie załączył wymaganych w Rozdziale I SIWZ - pkt 5.3.2 dokumentów,
tj. Wykazu robót budowlanych oraz dowodów dotyczących najważniejszych robót
określających, czy roboty te zostały wykonane w sposób należyty oraz wskazujących, czy
zostały wykonane zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i prawidłowo ukończone.
Wymienione w Rozdziale I SIWZ - pkt 5.3.2 dokumenty miały potwierdzać wykonanie
minimum 1 zamówienia polegającego na przebudowie, budowie, rozbudowie, odbudowie
obiektu mostowego o długości min. 101 m w ciągu drogi publicznej (długość mierzona
między zewnętrznymi krawędziami pomostu po osi jezdni) - zgodnie z wymaganiami
Instrukcji dla wykonawców - Rozdział I SIWZ - pkt 5.3.2.
Wobec powyższego pismem z dnia 19.08.2016 r. Odwołujący został wezwany do
uzupełnienia ww. dokumentów określonych w Rozdziale I SIWZ - pkt 5.3.2 dokumentów na
potwierdzenie warunku w zakresie wiedzy i doświadczenia opisanego w Rozdział I SIWZ -
pkt 5.3.2.
W odpowiedzi na wezwanie Wykonawca uzupełnił wymagane w piśmie Zamawiającego z
dnia 19.08.2016 r. dokumenty i przedłożył Wykaz robót i dowody należytego wykonania
dotyczące zadania pn. Budowa skrzyżowania na ulicy Poznańskiej (droga krajowa nr 2) w
rejonie m. Mory wraz z budową ul. Gierdziejewskiego (połączenie dzielnicy Warszawa Ursus
z dzielnicą Warszawa Bemowo) i budową wiaduktu nad torami linii kolejowej PKP Warszawa
- Poznań, wykonanego przez Konsorcjum Firm POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o., POL-
DRÓG Piła Sp. z o.o. i POL-DRÓG Dolny Śląsk S.A. Jednocześnie Wykonawca przedłożył
Zobowiązanie podmiotu trzeciego POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o. do oddania do
dyspozycji Wykonawcy niezbędnych zasobów na okres korzystania z nich przy wykonywaniu
zamówienia, w którym zawarto informację, że podmiot ten będzie brał udziału w wykonaniu
zamówienia na podstawie umowy o podwykonawstwo w zakresie kanalizacji deszczowej na
obiekcie, wykonania nawierzchni na drogach i obiekcie, a także w formie doradztwa w całym
okresie realizacji zadania m. in. technicznego.
W dalszej kolejności czynnością z dnia 7.09.2016 r. Zamawiający poinformował
Odwołującego o jego wykluczeniu z Postępowania.
Zamawiający w piśmie z dnia 7 września 2016 r. jako podstawę prawną wykluczenia
Odwołującego z Postępowania wskazał następujące przepisy ustawy Pzp: art. 89 ust. 1 pkt 1
i 2 w związku z art. 84 ust. 1 oraz art. 7 i art. 24 ust. 2 pkt 4) ustawy Pzp.
Jako podstawę faktyczną wykluczenia Odwołującego wskazano natomiast:
„W treści SIWZ (pkt 3.12 Instrukcji dla Wykonawców - Rozdział I SIWZ) zawarto
postanowienie: „ Zamawiający dopuszcza podwykonawstwo. Wykonawca może powierzyć
wykonanie części zamówienia podwykonawcy. W takim przypadku Wykonawca: - wskaże w
ofercie części zamówienia, których wykonanie zamierza powierzyć podwykonawcy, - poda
nazwy (firmy) podwykonawców, na których zasoby wykonawca powołuje się na zasadach
określonych w art. 26 ust. 2b ustawy PZP, w celu wykazania spełniania warunków udziału w
postępowaniu, o których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy PZP. ”
Z powyższego wynika, że podmiot, na którego zasoby powołuje się Wykonawca na
podstawie art. 26 ust. 2b PZP, musi posiadać status podwykonawcy, a jednocześnie dane
dotyczące tego podmiotu Wykonawca ma obowiązek podać w treści oferty.
Postanowienia SIWZ zawierają warunek, zgodnie z którym podmioty udostępniające w trybie
art. 26 ust. 2b ustawy PZP wiedzę i doświadczenie, czy też potencjał techniczny, muszą być
jednocześnie podwykonawcami oraz muszą być w tym charakterze wskazane przez
Wykonawcę w treści oferty, a ich zmiana po terminie składania ofert jest niedopuszczalna,
Dokonywanie zmian w zakresie podwykonawcy po złożeniu oferty, poprzez złożone
wyjaśnienia i uzupełnienia dokumentów podmiotowych, jest niedozwolone.”
Zamawiający nie kwestionował samego potencjału wiedzy i doświadczenia, jako
odpowiadającego warunkom opisanym w Rozdział I SIWZ - pkt 5.3.2., a podstawy do
wykluczenia Odwołującego z postępowania upatrywał w treści uzupełnionych na wezwanie
Zamawiającego wykazu i zobowiązań podmiotu udostępniającego swój potencjał.
Uprawnieniem Odwołującego wynikającym z art. 26 ust. 3 ustawy Pzp oraz z art. 26 ust. 2b
ustawy Pzp jest uzupełnienie na wezwanie zamawiającego dokumentów podmiotowych na
potwierdzenie spełnienia warunku udziału w postępowaniu i potwierdzenie tego warunku
przy wykorzystaniu potencjału podmiotu trzeciego. Wskazanie przez Odwołującego w ofercie
innego wykonawcy, któremu zamierzał powierzyć realizacje części zamówienia (firmy
Przedsiębiorstwo Dromtech Sp. z o.o.) jest obojętna z punktu widzenia potwierdzenia przez
Odwołującego warunku udziału w postępowaniu w zakresie doświadczenia. Wskazanie w
ofercie danego podmiotu jako podmiotu, któremu Odwołujący zamierza powierzyć realizację
części zamówienia nie wyklucza możliwości wskazania w trybie uzupełnienia dokumentów
innego podmiotu, przy pomocy którego będzie realizował część zamówienia. W przeciwnym
bowiem przypadku Odwołujący byłby pozbawiony możliwości przysługującego mu zgodnie z
art. 26 ust. 3 ustawy Pzp prawa uzupełnienia dokumentów podmiotowych z uwzględnieniem
prawa powoływania się przez Odwołującego na potencjał podmiotu trzeciego zgodnie z art.
26 ust. 2 b ustawy Pzp. Wskazywanie w uzupełnieniu dokumentów na wezwanie
zamawiającego zamówień wykonanych przez innych wykonawców niż tych wskazanych w
pierwotnie złożonych dokumentach lub - w przypadku braku załączenia do oferty
stosownych dokumentów - uzupełnianie tych dokumentów, wynika z ustawy Pzp i jest
potwierdzane w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej (KIO).
Wbrew stanowisku Zamawiającego w wyniku uzupełnienia przez Odwołującego dokumentów
w zakresie wiedzy i doświadczenia nie doszło do niedozwolonej zmiany treści oferty
Odwołującego po terminie składania ofert. Oświadczenie w formularzu ofertowym o tym, że
część przedmiotu zamówienia ma być powierzona Przedsiębiorstwu Dromtech Sp. z o.o. nie
jest bowiem bynajmniej istotną treścią oferty. Oświadczenie złożone w ofercie dotyczące
podmiotu, którzy będzie wykonywał część przedmiotu zamówienia - czy to pierwotnie w
terminie składania ofert czy to na skutek uzupełnienia dokumentów podmiotowych - może
być w toku wykonywania przedmiotu zamówienia weryfikowane, gdyż w toku wykonywania
zamówienia wykonawca może wskazać innego podwykonawcę, który będzie realizował
część zamówienia, o ile tylko ten inny podwykonawca będzie posiadał analogiczne
doświadczenie jako uprzednio wskazany. Wynika to wprost z treści art. 36b ust. 2 ustawy
Pzp, zgodnie z którym, Jeżeli zmiana albo rezygnacja z podwykonawcy dotyczy podmiotu,
na którego zasoby wykonawca powoływał się, na zasadach określonych w art. 26 ust. 2b, w
celu wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu, o których mowa w art. 22 ust.
1, wykonawca jest obowiązany wykazać zamawiającemu, iż proponowany inny
podwykonawca lub wykonawca samodzielnie spełnia je w stopniu nie mniejszym niż
wymagany w trakcie postępowania o udzielenie zamówienia.” Jeśli zmiana podwykonawcy w
wymienionym zakresie jest możliwa w toku realizacji zamówienia, to tym bardziej możliwa
jest w toku postępowania. Nie ma żadnego powodu by różnicować sytuację wykonawców
realizujących zamówienie z tymi biorącymi udział w Postępowaniu bowiem w żadnym z tych
wypadków nie dochodzi do naruszenia zasady uczciwej konkurencji.
Zakres podwykonawstwa wynikający ze zobowiązania podmiotu trzeciego POL-DRÓG
Warszawa Sp. z o.o. nie jest sprzeczny z treścią Formularza ofertowego Odwołującego, w
którym Odwołujący wskazał że zamierza korzystać z podwykonawcy nie wskazując
jednocześnie zakresu przedmiotu zamówienia do powierzenia podwykonawcom. Tym
samym sposób realizacji zamówienia nie uległ zmianie (tj. powierzenie określonych części
zamówienia do realizacji podwykonawcom) i nie można w tym zakresie mówić o zmianie
treści oferty (podobnie: wyrok KIO 906/16, KIO 917/16, KIO 929/16).
Odwołujący wskazuje również, iż nie doszło do naruszenia pkt 3.12 IDW - Rozdział I SIWZ i
tym samym art. 36b ust. 1 ustawy, bowiem wskazał zgodnie z żądaniem Zamawiającego
firmę POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o. jako podmiot trzeci, na zasoby którego powołuje się
zgodnie z art. 26 ust. 2b ustawy Pzp oraz wskazał części zamówienia, które zamierza
powierzyć POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o. (vide uzupełniony Wykaz robót oraz
zobowiązanie tego podmiotu trzeciego POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o.).
Zamawiający podniósł, iż według niego „postanowienia SIWZ zawierają warunek, zgodnie z
którym podmioty udostępniające w trybie art. 26 ust. 2b ustawy PZP wiedzę i doświadczenie,
czy też potencjał techniczny, muszą być jednocześnie podwykonawcami”. Twierdzenie to nie
jest prawdziwe w świetle brzmienia pkt 3.12 Instrukcji dla Wykonawców - Rozdział I SIWZ,
na który Zamawiający się powołuje i samego art. 36b ust. 1 ustawy Pzp, którego pkt 3.12
stanowi powtórzenie. Z treści bowiem art. 26 ust. 2b ustawy Pzp nie wynika, że podmiot
trzeci musi brać udział w realizacji zamówienia wyłącznie w formie podwykonawstwa, nie jest
zatem wykluczony ich udział w innej formie, np. doradztwa i konsultacji. Mając to na uwadze
Zamawiający wykluczając Odwołującego nie wziął w ogóle pod uwagę, iż zgodnie ze
zobowiązanie m podmiotu trzeciego POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o. udział tego podmiotu
nie będzie się ograniczał do podwykonawstwa, ale również będzie polegał na doradztwie, m.
in. technicznym. Uzupełnienie przez Odwołującego dokumentów w zakresie wiedzy i
doświadczenia nastąpiło prawidłowo nie tylko w odniesieniu do podwykonawstwa jako formy
uczestnictwa podmiotu trzeciego w realizacji zamówienia, ale również w odniesieniu do jego
doradztwa przy realizacji zamówienia.
Powyższe potwierdza orzecznictwo KIO np. zgodnie z KIO 88/16: „należy wskazać, iż w
trybie uzupełnienia dokumentów składanych na potwierdzenie spełnienia warunku udziału w
postępowaniu wykonawca uprawniony był do zmiany potencjału pierwotnie wskazanego w
ofercie, a tym samym oświadczenia złożonego w formularzu oferty, w którym zobowiązany
był wskazać podwykonawcę, z którego potencjału korzysta na zasadzie art. 26 ust. 2b
ustawy.”
Ponadto w wyroku KIO 906/16, KIO 917/16, KIO 929/16 KIO wskazała, iż: „Izba w składzie
rozpoznającym niniejsze odwołanie, podziela stanowisko wyrażone w wyroku Krajowej Izby
Odwoławczej z dnia 16 lipca 2014 r., sygn. akt: KIO 1366/14, iż: "Przepisy art. 87 i 89 ust. 1
pkt 2 odnoszą się do treści oferty w rozumieniu opisu lub wskazania zakresu zobowiązania,
które wykonawca na siebie przyjmuje i które zaciąga. W rozpatrywanym przypadku
wskazanie nazw podwykonawców miało jedynie znacznie informacyjne, a także służyło
wykazaniu okoliczności, o których mowa w art. 26 ust. pzp. (wskazani podwykonawcy byli
jednocześnie podmiotami, których potencjałem Odwołujący posługiwał się dla wykazania
spełniania warunków udziału w postępowaniu w myśl art. 26 ust. 2b ustawy). Zamawiający
nie powołał i nie wskazał żadnych postanowień SIWZ, z których wynikałoby, że wykonawca
winien zobowiązać się w treści oferty (i zobowiązuje się) do wykonania zamówienia przy
pomocy konkretnych podwykonawców. (...) Powyższe nie wynika również z obowiązujących
przepisów prawa. Przepis art. 36b ust. 1 ustawy stanowi tylko, iż zamawiający może żądać
wskazania przez wykonawcę części zamówienia, której wykonanie zamierza powierzyć
podwykonawcy, lub podania przez wykonawcę nazw (firm) podwykonawców, na których
zasoby wykonawca powołuje się na zasadach określonych w art. 26 ust. 2b, w celu
wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu, o których mowa w art. 22 ust. 1.
Co w tym przypadku miało miejsce (zarówno żądanie, jak i wskazanie). Natomiast według
art. 36b ust. 2 ustawy - jeżeli zmiana albo rezygnacja z podwykonawcy dotyczy podmiotu, na
którego zasoby wykonawca powoływał się, na zasadach określonych w art. 26 ust. 2b, w
celu wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu, o których mowa w art. 22 ust.
1, wykonawca jest obowiązany wykazać zamawiającemu, iż proponowany inny
podwykonawca łub wykonawca samodzielnie spełnia je w stopniu nie mniejszym niż
wymagany w trakcie postępowania o udzielenie zamówienia. Ustawa więc wprost ustanawia
dowolną zmianę lub rezygnacje przez wykonawcę ze wskazanych personalnie
podwykonawców - nakładając jednakże na wykonawcę ograniczenia i obowiązki na polu
wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu z tym związane.(...)". W sprawie,
objętej rozstrzygnięciem, o którym mowa powyżej, wykonawca w treści oferty nie uwzględnił
podmiotów (podwykonawców), dodając do listy podwykonawców dwa nowe podmioty,
których zobowiązania do udostępnienia zasobów złożył dopiero w ramach uzupełnienia
dokumentów. Izba w tej sprawie uznała, iż przeprowadzonej zmiany nie sposób uznać za
zmianę treści zobowiązania wykonawcy. Mając powyższe na uwadze, a w szczególności
fakt, iż nie doszło w niniejszej sprawie do zmiany treści oferty, w szczególności poprzez
zmianę sposobu realizacji zamówienia czy też zakresu zobowiązania wykonawcy
odwołującego się Izba uznała, że oferta złożona przez odwołującego nie podlega odrzuceniu
na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 ustawy w zw. z art. 87 ust. 1 oraz art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy
Pzp, co w konsekwencji oznacza, że zarzuty odwołania podnoszone w odniesieniu do
naruszenia ww. przepisów potwierdziły się ”
Przystępujący do postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego – wykonawca
Remost sp z o.o. z siedzibą w Dębicy – wniósł o oddalenie odwołania.
Przypomniał, że jednym z wymogów siwz było wykazanie się wykonaniem minimum 1
zamówienia polegającego na przebudowie, budowie, rozbudowie obiektu mostowego o
długości min. 101 m w ciągu drogi publicznej. Wobec nieprzedstawienia przez odwołującego
dokumentów na potwierdzenie ww warunku wykonawca został wezwany do uzupełnienia.
Odwołujący przedłożył zobowiązanie podmiotu trzeciego Pol-Dróg Warszawa sp. z o.o. do
oddania do dyspozycji wykonawcy niezbędnych zasobów na okres korzystania z nich przy
wykonywaniu zamówienia wskazując jednocześnie zakres powierzonych mu prac, w oparciu
o podwykonawstwo. Wobec powyższego zamawiający wykluczył odwołującego z
postępowania na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 84 ust. 1 oraz art. 2 i 24 ust. 2
pkt 4 ustawy pzp.
Wobec zarzutów zawartych w odwołaniu od decyzji zamawiającego przystępujący wskazał.
W treści siwz zawarto wymóg wskazany wyżej, przy czym zamawiający w pkt 3.12 Instrukcji
dla wykonawców – R. I siwz – dopuścił możliwość powierzenia części zamówienia
podwykonawcy. W takim przypadku wykonawca powinien wskazać w ofercie:
- część zamówienia, których wykonanie zamierza powierzyć podwykonawcy,
- podać nazwy (firmy) podwykonawców, na których zasoby wykonawca powołuje się na
zasadach art. 26 ust. 2b, w celu wykazania spełnienia warunku udziału w postępowaniu, o
których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy pzp.
Przystępujący wskazał, że warunki sformułowano w zgodzie z przepisami w szczególności w
zakresie określonym w rozporządzeniu w sprawie rodzajów dokumentów /…/. Zamawiający
ma prawo zbadać, czy wykonawca będzie dysponował niezbędnymi zasobami w stopniu
umożliwiającym należyte wykonanie zamówienia oraz ocenić czy stosunek łączący
wykonawcę z tymi podmiotami gwarantuje rzeczywisty dostęp do ich zasobów.
Odwołujący dokonując wyjaśnień wskazał wprost, że zamierza skorzystać z potencjału
osoby trzeciej, której nie wymienił pierwotnie w treści oferty. Taka zmiana stanowi
niedozwoloną modyfikację treści złożonej oferty, gdyż na etapie składania ofert zamawiający
nie dysponował i nie wskazał zobowiązania podmiotu trzeciego spełniającego wymogi.
Odwołujący i wskazany przez niego podwykonawca wymogów nie spełniali, co zgodnie z art.
24 ust. 2 pkt 4 oznacza niewykazanie spełnieni warunków w postępowaniu i skutkuje
wykluczeniem.
Zmiana dokonana przez odwołującego jest niezgodna z ustawą pzp i stanowi istotną zmianę
treści złożonej oferty dokonaną po upływie terminu składania ofert. W konsekwencji oferta
jako niezgodna z siwz i ustawą podlega odrzuceniu.
W toku rozprawy strony i uczestnicy przedstawili stanowiska.
Odwołujący stwierdził, że prawidłowo, zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy PZP uzupełnił
dokumenty. Na wezwanie Zamawiającego, we wskazanym terminie, skorzystał z
uprawnienia przewidzianego w art. 26. ust. 2b, tj. możliwości powołania się na potencjał
podmiotu trzeciego. Złożył zobowiązanie tego podmiotu ze wskazaniem form współdziałania
w tym także podwykonawstwa w zakresie opisanym w zobowiązaniu. Stwierdził, że nie
nastąpiła niedopuszczalna zmiana treści oferty w rozumieniu art. 87 ustawy PZP. Wskazał
także na art. 36b ust. 2, dopuszczający zmianę podwykonawcy także na etapie realizacji
zamówienia. Przypomniał, że już w ofercie zadeklarował wykonanie zamówienia z
wykorzystaniem podwykonawstwa, jakkolwiek wskazał innego podwykonawcę niż w ramach
uzupełnienia dokumentów. Przypomniał postanowienia siwz, w tym dotyczące
podwykonawstwa pkt 3.12 odpowiadający art. 36b ust. 5 ustawy. Stwierdził, że do oceny
sprawy kluczowe znaczenie ma art. 36. ust. 2b ustawy PZP, z zastosowaniem zasady
uczciwej konkurencji. Stwierdził, że nowo wskazany podwykonawca potwierdza spełnienie
warunków udziału. W toku postępowania nie nastąpiła zmiana treści oferty, w tym co do
sposobu realizacji zamówienia a sporna treść nie stanowi treści oferty.
Zamawiający wniósł o oddalenie odwołania w całości. Podtrzymał stanowisko zawarte
w decyzji o wyniku postępowania.
Wskazał na treść instrukcji dla wykonawców w punkcie 3.12 oraz punkt 8 formularza oferty,
w którym to Odwołujący wskazał podwykonawcę DROMTECH. W wyniku wezwania,
Odwołujący dokonał zmiany podwykonawcy, co w ocenie Zamawiającego jest niedozwolone
i wykracza poza uprawnienia wynikające z art. 26 ust. 3 i narusza art. 87 ust. 1. Wskazany
podwykonawca jest podmiotem, na które powołuje się wykonawca. Wskazał na orzecznictwo
izby w analogicznych stanach faktycznych, np. KIO 9/15, 2854/12, 431/16 (z udziałem
Zamawiającego i identycznymi zapisani SIWZ). Stwierdził, że zasady zmiany wykonawcy w
toku realizacji zamówienia, wskazywane przez Odwołującego nie mają zastosowania w toku
postępowania o udzielenie zamówienia zmierzającego do wyboru najkorzystniejszej oferty.
W konsekwencji uznał zarzuty zawarte w 5 punktach odwołania za niezasadne. Zauważył
także, że niektóre przepisy powołane nie występują w treści ustawy PZP.
Przypomniał treść punktu 8 formularza oferty, który dotyczy nie tylko podwykonawstwa lecz
również potwierdzenia spełniania warunków udziału w postępowaniu, w oparciu o
udostępnione zasoby podmiotu trzeciego.
Przystępujący podzielił stanowisko Zamawiającego oraz własne, zawarte w złożonym
piśmie. Zauważył, że warunki udziału w postępowaniu należy wykazać na dzień składania
ofert. Stwierdził także, że gdyby uznać możliwość zmiany podwykonawcy, to należałoby
wykazać, iż następca ma takie samo doświadczenie jak pierwotny wykonawca, a w
okolicznościach tego postępowania wobec braku wykazania doświadczenia podwykonawcy
podanego w ofercie, nie ma możliwości porównania wymaganego doświadczenia.
Krajowa Izba Odwoławcza, uwzględniając dokumentację postępowania, dokumenty
zgromadzone w aktach sprawy i wyjaśnienia złożone na rozprawie przez strony
postępowania odwoławczego, ustaliła i zważyła, co następuje.
Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
Izba stwierdziła, że Odwołujący wypełnia przesłanki, wskazane w art. 179 ust. 1 Pzp.
Stan faktyczny w niniejszej sprawie nie był sporny pomiędzy stronami. Izba ustaliła,że Zamawiający w pkt 5.3.2 Instrukcji dla wykonawców – rozdziale I SIWZ określił warunek
udziału w postępowaniu dotyczący wymaganej od wykonawcy wiedzy i doświadczenia
polegających na budowie obiektu mostowego o określonej minimalnej długości w ciągu drogi
publicznej. Do oceny spełniania tego warunku wymagał przedłożenia wykazu wykonanych
robót. Jednocześnie Zamawiający dopuścił możliwość polegania przez wykonawcę na
zasobach podmiotów trzecich przy wykazywaniu spełniania warunków udziału w
postępowaniu oraz określił wymagane w tym zakresie dokumenty.
Odwołujący wskazał w ofercie w pkt 8 formularza podwykonawcę Dromtech sp. z
o.o., natomiast nie złożył w ofercie dokumentów mających na celu potwierdzenie spełniania
ww. warunku, nie wskazał także, jakie części zamówienia podmiot ten będzie wykonywać.
W toku postępowania Odwołujący został wezwany przez Zamawiającego w trybie art.
26 ust. 3 do uzupełnienia ww. dokumentów, a po otrzymaniu dokumentów, w których
przedstawiono innego podwykonawcę – konsorcjum Poldróg, także na okoliczność
udostępnienia potencjału w celu potwierdzenia spełniania warunków udziału w
postępowaniu, Zamawiający odrzucił ofertę Odwołującego na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 i
2 Pzp oraz wykluczył odwołującego z postępowania uznając, że wykonawca dokonał
niedopuszczalnej zmiany treści i oferty i nie wykazał wymaganego doświadczenia.
Wobec braku załączenia do oferty Odwołującego dokumentów potwierdzających
spełnianie warunku wiedzy i doświadczenia Zamawiający nie miał wystarczającej wiedzy,
jakimi zasobami w zakresie wiedzy i doświadczenia dysponuje wykonawca oraz czy są to
jego własne zasoby niezbędne do realizacji zamówienia, czy też zasoby innych podmiotów,
oddane mu do dyspozycji. Wątpliwość ta została usunięta w odpowiedzi wykonawcy na
wezwanie w trybie art. 26 ust. 3 Pzp. Podkreślić należy, że zgodnie z dyspozycją art. 26 ust.
2b Pzp, wykonawca może polegać na wiedzy i doświadczeniu, potencjale technicznym,
osobach zdolnych do wykonania zamówienia lub zdolnościach finansowych innych
podmiotów, niezależnie od charakteru prawnego łączących go z nimi stosunków.
Wykonawca w takiej sytuacji zobowiązany jest udowodnić zamawiającemu, iż będzie
dysponował zasobami niezbędnymi do realizacji zamówienia, w szczególności
przedstawiając w tym celu pisemne zobowiązanie tych podmiotów do oddania mu do
dyspozycji
niezbędnych
zasobów
na
okres
korzystania
z nich przy wykonaniu zamówienia.
Zatem, w celu wykazania spełnienia warunków udziału w postępowaniu wykonawca
może powołać się na zasoby podmiotu trzeciego. Możliwość korzystania w celu spełnienia
warunków udziału w postępowaniu z potencjału innego wykonawcy została ograniczona
jednak wymogiem udowodnienia realnego dysponowania zasobami. Na realność
udostępnienia w okolicznościach sprawy wskazuje deklaracja podmiotu trzeciego udziału w
realizacji zamówienia w charakterze podwykonawcy.
Izba w pełni podziela stanowisko wyrażone w opinii zaprezentowanej w publikacji
UZP „Informator Urzędu Zamówień Publicznych” nr 11/2011, iż uzupełnienie dokumentów w
trybie art. 26 ust. 3 Pzp obejmuje również dokumenty (w tym zobowiązanie podmiotu
trzeciego do udostępnienia zasobów) składane w trybie art. 26 ust. 2b Pzp. Jak stwierdzono
w ww. opinii: „Warto również poświęcić kilka słów kwestii możliwości uzupełnienia w trybie
art. 26 ust. 3 ustawy Pzp oświadczenia podmiotu trzeciego. Należy zgodzić się ze
stanowiskiem zaprezentowanym przez Krajową Izbę Odwoławczą w wyroku z dnia 9
czerwca 2010 roku (sygn. KIO/UZP 1026/10), która stwierdziła, że pisemne zobowiązanie
podmiotu trzeciego do udostępnienia potencjału kadrowego wykonawcy składającego ofertę
w postępowaniu celem potwierdzenia spełniania przez tego wykonawcę warunku udziału w
postępowaniu jest dokumentem w rozumieniu art. 25 ust. 1 pkt 1 ustawy Pzp. W ocenie
składu orzekającego w sytuacji, gdy dokument zawierający oświadczenie podmiotu trzeciego
o udostępnieniu przez ten podmiot na rzecz wykonawcy potencjału osobowego obarczony
jest błędem z uwagi na wskazanie w nim innego podmiotu niż wykonawca, zamawiający
powinien zastosować procedurę uzupełnienia tego dokumentu w trybie art. 26 ust. 3 ustawy
Pzp. /…/.”
Stwierdzić także należy, że treść formularza ofertowego także w zakresie określenia
sposobu realizacji zamówienia stanowi treść oferty w rozumieniu ścisłym. Jest to element
przedmiotowy nie podlegający modyfikacji. Elementem tym, także objętym sporem, jest
stwierdzenie wykonawcy, że przedmiot zamówienia zostanie zrealizowany z udziałem
podwykonawcy. W wyniku uzupełnienia dokumentów nie doszło jednak do zmiany tej treści
oferty, natomiast zmianie uległ element podmiotowy rozumiany jako wskazanie innego
podwykonawcy oraz powołanie się na zasoby tego podwykonawcy jako podmiotu
udostępniającego swoją wiedzę i doświadczenie, który to potencjał został przedstawiony na
potwierdzenie spełniania warunków udziału w postępowaniu. Te ostatnie o charakterze
podmiotowym jako nie stanowiące wprost treści oferty, mogą być stosownie do art. 26 ust. 3
w zw. z art. 26 ust. 2b ustawy, uzupełniane, co miało miejsce w niniejszym postępowaniu o
udzielenie zamówienia publicznego.
Stosownie do powyższego, Izba orzekła, jak w sentencji, na podstawie art. 192 ust. 2
i ust. 3 pkt 1 Pzp.
O kosztach orzeczono stosownie do wyniku sprawy na podstawie art. 192 ust. 9 i 10 Pzp
oraz zgodnie z § 3 pkt 1 i 2 oraz § 5 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów
z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz
rodzaju kosztów w postępowaniu odwoławczym i sposobu ich rozliczania. (Dz. U. Nr 41,
poz. 238).
Przewodniczący: ………………………………
1. Uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu unieważnienie czynności
wykluczenia z postępowania odwołującego i czynności odrzucenia złożonej przez
tego wykonawcę oferty oraz nakazuje ponowienie czynności badania i oceny ofert z
udziałem oferty tego wykonawcy.
2. kosztami postępowania obciąża Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich z siedzibą
w Rzeszowie i zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 10 000 zł
00 gr (słownie: dziesięć tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez wykonawcę Zakład
Usługowo Handlowy „DYNAMIC” P. P. w Rzuchowej tytułem wpisu od odwołania;
2.1. zasądza od Podkarpackiego Zarządu Dróg Wojewódzkich z siedzibą w
Rzeszowie na rzecz wykonawcy P. P. działający pod firmą Zakład Usługowo
Handlowy „DYNAMIC” P. P. w Rzuchowej kwotę 13 600 zł 00 gr (słownie: trzynaście
tysięcy sześćset złotych zero groszy) stanowiącą koszty postępowania odwoławczego
poniesione z tytułu wpisu od odwołania (10 000 zł) i wynagrodzenia pełnomocnika
odwołującego (3 600 zł).
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 2164) na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w Rzeszowie.
Przewodniczący: ……………………..
Sygn. akt: KIO 1708/16
Uzasadnienie
Zamawiający: Województwo Podkarpackie - Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich
prowadzi w trybie przetargu nieograniczonego postępowania o udzielnie zamówienia
publicznego pn.: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 872 Łoniów - Swiniary - Rzeka Wisła -
Baranów Sandomierski - Wola Baranowska - Majdan Królewski — Bojanów - Nisko na
odcinku od km 49+932 do km 50+767. Zad. Nr 2: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 872
Łoniów - Świniary - Rzeka Wisła - Baranów Sandomierski - Wola Baranowska - Majdan
Królewski - Bojanów - Nisko w km 50-314,50 - 50+ 767 wraz z mostem na rzece Łęg w km
50+567 w miejscowości Przyszów (ETAP II od km 50+394,50 do km 50+767) —
„Postępowanie ”. Postępowanie prowadzone jest w trybie przetargu nieograniczonego o
wartości poniżej 5 225 000 euro. Zamówienie zostało opublikowane w Biuletynie Zamówień
Publicznych w dniu 11.07.2016 r. pod numerem 129613-2016.
Odwołujący: P. P. działający pod firmą Zakład Usługowo Handlowy „DYNAMIC” P. P. wniósł
odwołanie na czynności polegające na:
1)
wykluczeniu Odwołującego z Postępowania na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 4) w zw. z
art. art. 26 ust. 3 i 26 ust. 2b) ustawy Pzp z powodu niespełniania warunku dotyczącego
wiedzy i doświadczenia określonego w Instrukcji dla wykonawców - Rozdział I SIWZ - pkt
5.3.2 pomimo że Odwołujący potwierdził ten warunek udziału w Postępowaniu;
2)
odrzuceniu oferty Odwołującego na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art.
84 ust. 1 ustawy Pzp jako niezgodnej z ustawą i nieodpowiadającej treści SIWZ pomimo że
oferta Odwołującego jest w pełni zgodna z ustawą Pzp oraz SIWZ, w szczególności nie
doszło w zakresie oferty Odwołującego do niedozwolonej zmiany treści jego oferty;
3)
w konsekwencji - zaniechaniu dokonania wyboru oferty Odwołującego jako
najkorzystniejszej.
Odwołujący zarzuca Zamawiającemu naruszenie następujących przepisów ustawy Pzp:
1)
art. 7 ust. 1 - poprzez wykluczenie Odwołującego i odrzucenie jego oferty;
2)
art. 89 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 84 ust. 1 - poprzez odrzucenie oferty;
3)
art. 84 ust. 1 w zw. z art. 26 ust. 2b) i art. 26b ust. 1 - poprzez uznanie że doszło do
niedozwolonej zmiany treści oferty Odwołującego po terminie składania ofert;
4)
art. 24 ust. 1 pkt 4) w zw. z art. 26 ust. 3 i art. 26 ust. 2b) ustawy Pzp - poprzez
wykluczenie wykonawcy z Postępowania
5)
art. 91 ust. 1 - poprzez zaniechanie dokonania wyboru oferty Odwołującego jako
najkorzystniejszej;
Odwołujący wnosi o nakazanie;
1)
unieważnienia czynności wyboru oferty najkorzystniejszej;
2)
dokonania ponownego badania i oceny ofert w Postępowaniu;
3)
unieważnieniu czynności wykluczenia Odwołującego;
4)
unieważnieniu czynności odrzucenia oferty Odwołującego;
5)
dokonania wyboru oferty Odwołującego jako najkorzystniejszej.
Uwzględniając kryteria oceny ofert w Postępowaniu (Rozdz. 15.1 SIWZ: cena brutto - 90%,
okres gwarancji i rękojmi za wady - 10%), oferta Odwołującego zostałaby wybrana jako
najkorzystniejsza.
Uzasadniając zarzuty i żądania odwołujący wskazał, co następuje.
Składając ofertę w postępowaniu Wykonawca P. P. - Zakład Usługowo-Handlowy DYNAMIC
P. P. w pkt 8 Formularza oferty wskazał, że zamierza powierzyć wykonanie części
zamówienia firmie podwykonawczej Przedsiębiorstwo Dromtech Sp. z o.o.
Odwołujący do oferty nie załączył wymaganych w Rozdziale I SIWZ - pkt 5.3.2 dokumentów,
tj. Wykazu robót budowlanych oraz dowodów dotyczących najważniejszych robót
określających, czy roboty te zostały wykonane w sposób należyty oraz wskazujących, czy
zostały wykonane zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i prawidłowo ukończone.
Wymienione w Rozdziale I SIWZ - pkt 5.3.2 dokumenty miały potwierdzać wykonanie
minimum 1 zamówienia polegającego na przebudowie, budowie, rozbudowie, odbudowie
obiektu mostowego o długości min. 101 m w ciągu drogi publicznej (długość mierzona
między zewnętrznymi krawędziami pomostu po osi jezdni) - zgodnie z wymaganiami
Instrukcji dla wykonawców - Rozdział I SIWZ - pkt 5.3.2.
Wobec powyższego pismem z dnia 19.08.2016 r. Odwołujący został wezwany do
uzupełnienia ww. dokumentów określonych w Rozdziale I SIWZ - pkt 5.3.2 dokumentów na
potwierdzenie warunku w zakresie wiedzy i doświadczenia opisanego w Rozdział I SIWZ -
pkt 5.3.2.
W odpowiedzi na wezwanie Wykonawca uzupełnił wymagane w piśmie Zamawiającego z
dnia 19.08.2016 r. dokumenty i przedłożył Wykaz robót i dowody należytego wykonania
dotyczące zadania pn. Budowa skrzyżowania na ulicy Poznańskiej (droga krajowa nr 2) w
rejonie m. Mory wraz z budową ul. Gierdziejewskiego (połączenie dzielnicy Warszawa Ursus
z dzielnicą Warszawa Bemowo) i budową wiaduktu nad torami linii kolejowej PKP Warszawa
- Poznań, wykonanego przez Konsorcjum Firm POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o., POL-
DRÓG Piła Sp. z o.o. i POL-DRÓG Dolny Śląsk S.A. Jednocześnie Wykonawca przedłożył
Zobowiązanie podmiotu trzeciego POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o. do oddania do
dyspozycji Wykonawcy niezbędnych zasobów na okres korzystania z nich przy wykonywaniu
zamówienia, w którym zawarto informację, że podmiot ten będzie brał udziału w wykonaniu
zamówienia na podstawie umowy o podwykonawstwo w zakresie kanalizacji deszczowej na
obiekcie, wykonania nawierzchni na drogach i obiekcie, a także w formie doradztwa w całym
okresie realizacji zadania m. in. technicznego.
W dalszej kolejności czynnością z dnia 7.09.2016 r. Zamawiający poinformował
Odwołującego o jego wykluczeniu z Postępowania.
Zamawiający w piśmie z dnia 7 września 2016 r. jako podstawę prawną wykluczenia
Odwołującego z Postępowania wskazał następujące przepisy ustawy Pzp: art. 89 ust. 1 pkt 1
i 2 w związku z art. 84 ust. 1 oraz art. 7 i art. 24 ust. 2 pkt 4) ustawy Pzp.
Jako podstawę faktyczną wykluczenia Odwołującego wskazano natomiast:
„W treści SIWZ (pkt 3.12 Instrukcji dla Wykonawców - Rozdział I SIWZ) zawarto
postanowienie: „ Zamawiający dopuszcza podwykonawstwo. Wykonawca może powierzyć
wykonanie części zamówienia podwykonawcy. W takim przypadku Wykonawca: - wskaże w
ofercie części zamówienia, których wykonanie zamierza powierzyć podwykonawcy, - poda
nazwy (firmy) podwykonawców, na których zasoby wykonawca powołuje się na zasadach
określonych w art. 26 ust. 2b ustawy PZP, w celu wykazania spełniania warunków udziału w
postępowaniu, o których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy PZP. ”
Z powyższego wynika, że podmiot, na którego zasoby powołuje się Wykonawca na
podstawie art. 26 ust. 2b PZP, musi posiadać status podwykonawcy, a jednocześnie dane
dotyczące tego podmiotu Wykonawca ma obowiązek podać w treści oferty.
Postanowienia SIWZ zawierają warunek, zgodnie z którym podmioty udostępniające w trybie
art. 26 ust. 2b ustawy PZP wiedzę i doświadczenie, czy też potencjał techniczny, muszą być
jednocześnie podwykonawcami oraz muszą być w tym charakterze wskazane przez
Wykonawcę w treści oferty, a ich zmiana po terminie składania ofert jest niedopuszczalna,
Dokonywanie zmian w zakresie podwykonawcy po złożeniu oferty, poprzez złożone
wyjaśnienia i uzupełnienia dokumentów podmiotowych, jest niedozwolone.”
Zamawiający nie kwestionował samego potencjału wiedzy i doświadczenia, jako
odpowiadającego warunkom opisanym w Rozdział I SIWZ - pkt 5.3.2., a podstawy do
wykluczenia Odwołującego z postępowania upatrywał w treści uzupełnionych na wezwanie
Zamawiającego wykazu i zobowiązań podmiotu udostępniającego swój potencjał.
Uprawnieniem Odwołującego wynikającym z art. 26 ust. 3 ustawy Pzp oraz z art. 26 ust. 2b
ustawy Pzp jest uzupełnienie na wezwanie zamawiającego dokumentów podmiotowych na
potwierdzenie spełnienia warunku udziału w postępowaniu i potwierdzenie tego warunku
przy wykorzystaniu potencjału podmiotu trzeciego. Wskazanie przez Odwołującego w ofercie
innego wykonawcy, któremu zamierzał powierzyć realizacje części zamówienia (firmy
Przedsiębiorstwo Dromtech Sp. z o.o.) jest obojętna z punktu widzenia potwierdzenia przez
Odwołującego warunku udziału w postępowaniu w zakresie doświadczenia. Wskazanie w
ofercie danego podmiotu jako podmiotu, któremu Odwołujący zamierza powierzyć realizację
części zamówienia nie wyklucza możliwości wskazania w trybie uzupełnienia dokumentów
innego podmiotu, przy pomocy którego będzie realizował część zamówienia. W przeciwnym
bowiem przypadku Odwołujący byłby pozbawiony możliwości przysługującego mu zgodnie z
art. 26 ust. 3 ustawy Pzp prawa uzupełnienia dokumentów podmiotowych z uwzględnieniem
prawa powoływania się przez Odwołującego na potencjał podmiotu trzeciego zgodnie z art.
26 ust. 2 b ustawy Pzp. Wskazywanie w uzupełnieniu dokumentów na wezwanie
zamawiającego zamówień wykonanych przez innych wykonawców niż tych wskazanych w
pierwotnie złożonych dokumentach lub - w przypadku braku załączenia do oferty
stosownych dokumentów - uzupełnianie tych dokumentów, wynika z ustawy Pzp i jest
potwierdzane w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej (KIO).
Wbrew stanowisku Zamawiającego w wyniku uzupełnienia przez Odwołującego dokumentów
w zakresie wiedzy i doświadczenia nie doszło do niedozwolonej zmiany treści oferty
Odwołującego po terminie składania ofert. Oświadczenie w formularzu ofertowym o tym, że
część przedmiotu zamówienia ma być powierzona Przedsiębiorstwu Dromtech Sp. z o.o. nie
jest bowiem bynajmniej istotną treścią oferty. Oświadczenie złożone w ofercie dotyczące
podmiotu, którzy będzie wykonywał część przedmiotu zamówienia - czy to pierwotnie w
terminie składania ofert czy to na skutek uzupełnienia dokumentów podmiotowych - może
być w toku wykonywania przedmiotu zamówienia weryfikowane, gdyż w toku wykonywania
zamówienia wykonawca może wskazać innego podwykonawcę, który będzie realizował
część zamówienia, o ile tylko ten inny podwykonawca będzie posiadał analogiczne
doświadczenie jako uprzednio wskazany. Wynika to wprost z treści art. 36b ust. 2 ustawy
Pzp, zgodnie z którym, Jeżeli zmiana albo rezygnacja z podwykonawcy dotyczy podmiotu,
na którego zasoby wykonawca powoływał się, na zasadach określonych w art. 26 ust. 2b, w
celu wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu, o których mowa w art. 22 ust.
1, wykonawca jest obowiązany wykazać zamawiającemu, iż proponowany inny
podwykonawca lub wykonawca samodzielnie spełnia je w stopniu nie mniejszym niż
wymagany w trakcie postępowania o udzielenie zamówienia.” Jeśli zmiana podwykonawcy w
wymienionym zakresie jest możliwa w toku realizacji zamówienia, to tym bardziej możliwa
jest w toku postępowania. Nie ma żadnego powodu by różnicować sytuację wykonawców
realizujących zamówienie z tymi biorącymi udział w Postępowaniu bowiem w żadnym z tych
wypadków nie dochodzi do naruszenia zasady uczciwej konkurencji.
Zakres podwykonawstwa wynikający ze zobowiązania podmiotu trzeciego POL-DRÓG
Warszawa Sp. z o.o. nie jest sprzeczny z treścią Formularza ofertowego Odwołującego, w
którym Odwołujący wskazał że zamierza korzystać z podwykonawcy nie wskazując
jednocześnie zakresu przedmiotu zamówienia do powierzenia podwykonawcom. Tym
samym sposób realizacji zamówienia nie uległ zmianie (tj. powierzenie określonych części
zamówienia do realizacji podwykonawcom) i nie można w tym zakresie mówić o zmianie
treści oferty (podobnie: wyrok KIO 906/16, KIO 917/16, KIO 929/16).
Odwołujący wskazuje również, iż nie doszło do naruszenia pkt 3.12 IDW - Rozdział I SIWZ i
tym samym art. 36b ust. 1 ustawy, bowiem wskazał zgodnie z żądaniem Zamawiającego
firmę POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o. jako podmiot trzeci, na zasoby którego powołuje się
zgodnie z art. 26 ust. 2b ustawy Pzp oraz wskazał części zamówienia, które zamierza
powierzyć POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o. (vide uzupełniony Wykaz robót oraz
zobowiązanie tego podmiotu trzeciego POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o.).
Zamawiający podniósł, iż według niego „postanowienia SIWZ zawierają warunek, zgodnie z
którym podmioty udostępniające w trybie art. 26 ust. 2b ustawy PZP wiedzę i doświadczenie,
czy też potencjał techniczny, muszą być jednocześnie podwykonawcami”. Twierdzenie to nie
jest prawdziwe w świetle brzmienia pkt 3.12 Instrukcji dla Wykonawców - Rozdział I SIWZ,
na który Zamawiający się powołuje i samego art. 36b ust. 1 ustawy Pzp, którego pkt 3.12
stanowi powtórzenie. Z treści bowiem art. 26 ust. 2b ustawy Pzp nie wynika, że podmiot
trzeci musi brać udział w realizacji zamówienia wyłącznie w formie podwykonawstwa, nie jest
zatem wykluczony ich udział w innej formie, np. doradztwa i konsultacji. Mając to na uwadze
Zamawiający wykluczając Odwołującego nie wziął w ogóle pod uwagę, iż zgodnie ze
zobowiązanie m podmiotu trzeciego POL-DRÓG Warszawa Sp. z o.o. udział tego podmiotu
nie będzie się ograniczał do podwykonawstwa, ale również będzie polegał na doradztwie, m.
in. technicznym. Uzupełnienie przez Odwołującego dokumentów w zakresie wiedzy i
doświadczenia nastąpiło prawidłowo nie tylko w odniesieniu do podwykonawstwa jako formy
uczestnictwa podmiotu trzeciego w realizacji zamówienia, ale również w odniesieniu do jego
doradztwa przy realizacji zamówienia.
Powyższe potwierdza orzecznictwo KIO np. zgodnie z KIO 88/16: „należy wskazać, iż w
trybie uzupełnienia dokumentów składanych na potwierdzenie spełnienia warunku udziału w
postępowaniu wykonawca uprawniony był do zmiany potencjału pierwotnie wskazanego w
ofercie, a tym samym oświadczenia złożonego w formularzu oferty, w którym zobowiązany
był wskazać podwykonawcę, z którego potencjału korzysta na zasadzie art. 26 ust. 2b
ustawy.”
Ponadto w wyroku KIO 906/16, KIO 917/16, KIO 929/16 KIO wskazała, iż: „Izba w składzie
rozpoznającym niniejsze odwołanie, podziela stanowisko wyrażone w wyroku Krajowej Izby
Odwoławczej z dnia 16 lipca 2014 r., sygn. akt: KIO 1366/14, iż: "Przepisy art. 87 i 89 ust. 1
pkt 2 odnoszą się do treści oferty w rozumieniu opisu lub wskazania zakresu zobowiązania,
które wykonawca na siebie przyjmuje i które zaciąga. W rozpatrywanym przypadku
wskazanie nazw podwykonawców miało jedynie znacznie informacyjne, a także służyło
wykazaniu okoliczności, o których mowa w art. 26 ust. pzp. (wskazani podwykonawcy byli
jednocześnie podmiotami, których potencjałem Odwołujący posługiwał się dla wykazania
spełniania warunków udziału w postępowaniu w myśl art. 26 ust. 2b ustawy). Zamawiający
nie powołał i nie wskazał żadnych postanowień SIWZ, z których wynikałoby, że wykonawca
winien zobowiązać się w treści oferty (i zobowiązuje się) do wykonania zamówienia przy
pomocy konkretnych podwykonawców. (...) Powyższe nie wynika również z obowiązujących
przepisów prawa. Przepis art. 36b ust. 1 ustawy stanowi tylko, iż zamawiający może żądać
wskazania przez wykonawcę części zamówienia, której wykonanie zamierza powierzyć
podwykonawcy, lub podania przez wykonawcę nazw (firm) podwykonawców, na których
zasoby wykonawca powołuje się na zasadach określonych w art. 26 ust. 2b, w celu
wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu, o których mowa w art. 22 ust. 1.
Co w tym przypadku miało miejsce (zarówno żądanie, jak i wskazanie). Natomiast według
art. 36b ust. 2 ustawy - jeżeli zmiana albo rezygnacja z podwykonawcy dotyczy podmiotu, na
którego zasoby wykonawca powoływał się, na zasadach określonych w art. 26 ust. 2b, w
celu wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu, o których mowa w art. 22 ust.
1, wykonawca jest obowiązany wykazać zamawiającemu, iż proponowany inny
podwykonawca łub wykonawca samodzielnie spełnia je w stopniu nie mniejszym niż
wymagany w trakcie postępowania o udzielenie zamówienia. Ustawa więc wprost ustanawia
dowolną zmianę lub rezygnacje przez wykonawcę ze wskazanych personalnie
podwykonawców - nakładając jednakże na wykonawcę ograniczenia i obowiązki na polu
wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu z tym związane.(...)". W sprawie,
objętej rozstrzygnięciem, o którym mowa powyżej, wykonawca w treści oferty nie uwzględnił
podmiotów (podwykonawców), dodając do listy podwykonawców dwa nowe podmioty,
których zobowiązania do udostępnienia zasobów złożył dopiero w ramach uzupełnienia
dokumentów. Izba w tej sprawie uznała, iż przeprowadzonej zmiany nie sposób uznać za
zmianę treści zobowiązania wykonawcy. Mając powyższe na uwadze, a w szczególności
fakt, iż nie doszło w niniejszej sprawie do zmiany treści oferty, w szczególności poprzez
zmianę sposobu realizacji zamówienia czy też zakresu zobowiązania wykonawcy
odwołującego się Izba uznała, że oferta złożona przez odwołującego nie podlega odrzuceniu
na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 ustawy w zw. z art. 87 ust. 1 oraz art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy
Pzp, co w konsekwencji oznacza, że zarzuty odwołania podnoszone w odniesieniu do
naruszenia ww. przepisów potwierdziły się ”
Przystępujący do postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego – wykonawca
Remost sp z o.o. z siedzibą w Dębicy – wniósł o oddalenie odwołania.
Przypomniał, że jednym z wymogów siwz było wykazanie się wykonaniem minimum 1
zamówienia polegającego na przebudowie, budowie, rozbudowie obiektu mostowego o
długości min. 101 m w ciągu drogi publicznej. Wobec nieprzedstawienia przez odwołującego
dokumentów na potwierdzenie ww warunku wykonawca został wezwany do uzupełnienia.
Odwołujący przedłożył zobowiązanie podmiotu trzeciego Pol-Dróg Warszawa sp. z o.o. do
oddania do dyspozycji wykonawcy niezbędnych zasobów na okres korzystania z nich przy
wykonywaniu zamówienia wskazując jednocześnie zakres powierzonych mu prac, w oparciu
o podwykonawstwo. Wobec powyższego zamawiający wykluczył odwołującego z
postępowania na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 i 2 w zw. z art. 84 ust. 1 oraz art. 2 i 24 ust. 2
pkt 4 ustawy pzp.
Wobec zarzutów zawartych w odwołaniu od decyzji zamawiającego przystępujący wskazał.
W treści siwz zawarto wymóg wskazany wyżej, przy czym zamawiający w pkt 3.12 Instrukcji
dla wykonawców – R. I siwz – dopuścił możliwość powierzenia części zamówienia
podwykonawcy. W takim przypadku wykonawca powinien wskazać w ofercie:
- część zamówienia, których wykonanie zamierza powierzyć podwykonawcy,
- podać nazwy (firmy) podwykonawców, na których zasoby wykonawca powołuje się na
zasadach art. 26 ust. 2b, w celu wykazania spełnienia warunku udziału w postępowaniu, o
których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy pzp.
Przystępujący wskazał, że warunki sformułowano w zgodzie z przepisami w szczególności w
zakresie określonym w rozporządzeniu w sprawie rodzajów dokumentów /…/. Zamawiający
ma prawo zbadać, czy wykonawca będzie dysponował niezbędnymi zasobami w stopniu
umożliwiającym należyte wykonanie zamówienia oraz ocenić czy stosunek łączący
wykonawcę z tymi podmiotami gwarantuje rzeczywisty dostęp do ich zasobów.
Odwołujący dokonując wyjaśnień wskazał wprost, że zamierza skorzystać z potencjału
osoby trzeciej, której nie wymienił pierwotnie w treści oferty. Taka zmiana stanowi
niedozwoloną modyfikację treści złożonej oferty, gdyż na etapie składania ofert zamawiający
nie dysponował i nie wskazał zobowiązania podmiotu trzeciego spełniającego wymogi.
Odwołujący i wskazany przez niego podwykonawca wymogów nie spełniali, co zgodnie z art.
24 ust. 2 pkt 4 oznacza niewykazanie spełnieni warunków w postępowaniu i skutkuje
wykluczeniem.
Zmiana dokonana przez odwołującego jest niezgodna z ustawą pzp i stanowi istotną zmianę
treści złożonej oferty dokonaną po upływie terminu składania ofert. W konsekwencji oferta
jako niezgodna z siwz i ustawą podlega odrzuceniu.
W toku rozprawy strony i uczestnicy przedstawili stanowiska.
Odwołujący stwierdził, że prawidłowo, zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy PZP uzupełnił
dokumenty. Na wezwanie Zamawiającego, we wskazanym terminie, skorzystał z
uprawnienia przewidzianego w art. 26. ust. 2b, tj. możliwości powołania się na potencjał
podmiotu trzeciego. Złożył zobowiązanie tego podmiotu ze wskazaniem form współdziałania
w tym także podwykonawstwa w zakresie opisanym w zobowiązaniu. Stwierdził, że nie
nastąpiła niedopuszczalna zmiana treści oferty w rozumieniu art. 87 ustawy PZP. Wskazał
także na art. 36b ust. 2, dopuszczający zmianę podwykonawcy także na etapie realizacji
zamówienia. Przypomniał, że już w ofercie zadeklarował wykonanie zamówienia z
wykorzystaniem podwykonawstwa, jakkolwiek wskazał innego podwykonawcę niż w ramach
uzupełnienia dokumentów. Przypomniał postanowienia siwz, w tym dotyczące
podwykonawstwa pkt 3.12 odpowiadający art. 36b ust. 5 ustawy. Stwierdził, że do oceny
sprawy kluczowe znaczenie ma art. 36. ust. 2b ustawy PZP, z zastosowaniem zasady
uczciwej konkurencji. Stwierdził, że nowo wskazany podwykonawca potwierdza spełnienie
warunków udziału. W toku postępowania nie nastąpiła zmiana treści oferty, w tym co do
sposobu realizacji zamówienia a sporna treść nie stanowi treści oferty.
Zamawiający wniósł o oddalenie odwołania w całości. Podtrzymał stanowisko zawarte
w decyzji o wyniku postępowania.
Wskazał na treść instrukcji dla wykonawców w punkcie 3.12 oraz punkt 8 formularza oferty,
w którym to Odwołujący wskazał podwykonawcę DROMTECH. W wyniku wezwania,
Odwołujący dokonał zmiany podwykonawcy, co w ocenie Zamawiającego jest niedozwolone
i wykracza poza uprawnienia wynikające z art. 26 ust. 3 i narusza art. 87 ust. 1. Wskazany
podwykonawca jest podmiotem, na które powołuje się wykonawca. Wskazał na orzecznictwo
izby w analogicznych stanach faktycznych, np. KIO 9/15, 2854/12, 431/16 (z udziałem
Zamawiającego i identycznymi zapisani SIWZ). Stwierdził, że zasady zmiany wykonawcy w
toku realizacji zamówienia, wskazywane przez Odwołującego nie mają zastosowania w toku
postępowania o udzielenie zamówienia zmierzającego do wyboru najkorzystniejszej oferty.
W konsekwencji uznał zarzuty zawarte w 5 punktach odwołania za niezasadne. Zauważył
także, że niektóre przepisy powołane nie występują w treści ustawy PZP.
Przypomniał treść punktu 8 formularza oferty, który dotyczy nie tylko podwykonawstwa lecz
również potwierdzenia spełniania warunków udziału w postępowaniu, w oparciu o
udostępnione zasoby podmiotu trzeciego.
Przystępujący podzielił stanowisko Zamawiającego oraz własne, zawarte w złożonym
piśmie. Zauważył, że warunki udziału w postępowaniu należy wykazać na dzień składania
ofert. Stwierdził także, że gdyby uznać możliwość zmiany podwykonawcy, to należałoby
wykazać, iż następca ma takie samo doświadczenie jak pierwotny wykonawca, a w
okolicznościach tego postępowania wobec braku wykazania doświadczenia podwykonawcy
podanego w ofercie, nie ma możliwości porównania wymaganego doświadczenia.
Krajowa Izba Odwoławcza, uwzględniając dokumentację postępowania, dokumenty
zgromadzone w aktach sprawy i wyjaśnienia złożone na rozprawie przez strony
postępowania odwoławczego, ustaliła i zważyła, co następuje.
Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
Izba stwierdziła, że Odwołujący wypełnia przesłanki, wskazane w art. 179 ust. 1 Pzp.
Stan faktyczny w niniejszej sprawie nie był sporny pomiędzy stronami. Izba ustaliła,że Zamawiający w pkt 5.3.2 Instrukcji dla wykonawców – rozdziale I SIWZ określił warunek
udziału w postępowaniu dotyczący wymaganej od wykonawcy wiedzy i doświadczenia
polegających na budowie obiektu mostowego o określonej minimalnej długości w ciągu drogi
publicznej. Do oceny spełniania tego warunku wymagał przedłożenia wykazu wykonanych
robót. Jednocześnie Zamawiający dopuścił możliwość polegania przez wykonawcę na
zasobach podmiotów trzecich przy wykazywaniu spełniania warunków udziału w
postępowaniu oraz określił wymagane w tym zakresie dokumenty.
Odwołujący wskazał w ofercie w pkt 8 formularza podwykonawcę Dromtech sp. z
o.o., natomiast nie złożył w ofercie dokumentów mających na celu potwierdzenie spełniania
ww. warunku, nie wskazał także, jakie części zamówienia podmiot ten będzie wykonywać.
W toku postępowania Odwołujący został wezwany przez Zamawiającego w trybie art.
26 ust. 3 do uzupełnienia ww. dokumentów, a po otrzymaniu dokumentów, w których
przedstawiono innego podwykonawcę – konsorcjum Poldróg, także na okoliczność
udostępnienia potencjału w celu potwierdzenia spełniania warunków udziału w
postępowaniu, Zamawiający odrzucił ofertę Odwołującego na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 i
2 Pzp oraz wykluczył odwołującego z postępowania uznając, że wykonawca dokonał
niedopuszczalnej zmiany treści i oferty i nie wykazał wymaganego doświadczenia.
Wobec braku załączenia do oferty Odwołującego dokumentów potwierdzających
spełnianie warunku wiedzy i doświadczenia Zamawiający nie miał wystarczającej wiedzy,
jakimi zasobami w zakresie wiedzy i doświadczenia dysponuje wykonawca oraz czy są to
jego własne zasoby niezbędne do realizacji zamówienia, czy też zasoby innych podmiotów,
oddane mu do dyspozycji. Wątpliwość ta została usunięta w odpowiedzi wykonawcy na
wezwanie w trybie art. 26 ust. 3 Pzp. Podkreślić należy, że zgodnie z dyspozycją art. 26 ust.
2b Pzp, wykonawca może polegać na wiedzy i doświadczeniu, potencjale technicznym,
osobach zdolnych do wykonania zamówienia lub zdolnościach finansowych innych
podmiotów, niezależnie od charakteru prawnego łączących go z nimi stosunków.
Wykonawca w takiej sytuacji zobowiązany jest udowodnić zamawiającemu, iż będzie
dysponował zasobami niezbędnymi do realizacji zamówienia, w szczególności
przedstawiając w tym celu pisemne zobowiązanie tych podmiotów do oddania mu do
dyspozycji
niezbędnych
zasobów
na
okres
korzystania
z nich przy wykonaniu zamówienia.
Zatem, w celu wykazania spełnienia warunków udziału w postępowaniu wykonawca
może powołać się na zasoby podmiotu trzeciego. Możliwość korzystania w celu spełnienia
warunków udziału w postępowaniu z potencjału innego wykonawcy została ograniczona
jednak wymogiem udowodnienia realnego dysponowania zasobami. Na realność
udostępnienia w okolicznościach sprawy wskazuje deklaracja podmiotu trzeciego udziału w
realizacji zamówienia w charakterze podwykonawcy.
Izba w pełni podziela stanowisko wyrażone w opinii zaprezentowanej w publikacji
UZP „Informator Urzędu Zamówień Publicznych” nr 11/2011, iż uzupełnienie dokumentów w
trybie art. 26 ust. 3 Pzp obejmuje również dokumenty (w tym zobowiązanie podmiotu
trzeciego do udostępnienia zasobów) składane w trybie art. 26 ust. 2b Pzp. Jak stwierdzono
w ww. opinii: „Warto również poświęcić kilka słów kwestii możliwości uzupełnienia w trybie
art. 26 ust. 3 ustawy Pzp oświadczenia podmiotu trzeciego. Należy zgodzić się ze
stanowiskiem zaprezentowanym przez Krajową Izbę Odwoławczą w wyroku z dnia 9
czerwca 2010 roku (sygn. KIO/UZP 1026/10), która stwierdziła, że pisemne zobowiązanie
podmiotu trzeciego do udostępnienia potencjału kadrowego wykonawcy składającego ofertę
w postępowaniu celem potwierdzenia spełniania przez tego wykonawcę warunku udziału w
postępowaniu jest dokumentem w rozumieniu art. 25 ust. 1 pkt 1 ustawy Pzp. W ocenie
składu orzekającego w sytuacji, gdy dokument zawierający oświadczenie podmiotu trzeciego
o udostępnieniu przez ten podmiot na rzecz wykonawcy potencjału osobowego obarczony
jest błędem z uwagi na wskazanie w nim innego podmiotu niż wykonawca, zamawiający
powinien zastosować procedurę uzupełnienia tego dokumentu w trybie art. 26 ust. 3 ustawy
Pzp. /…/.”
Stwierdzić także należy, że treść formularza ofertowego także w zakresie określenia
sposobu realizacji zamówienia stanowi treść oferty w rozumieniu ścisłym. Jest to element
przedmiotowy nie podlegający modyfikacji. Elementem tym, także objętym sporem, jest
stwierdzenie wykonawcy, że przedmiot zamówienia zostanie zrealizowany z udziałem
podwykonawcy. W wyniku uzupełnienia dokumentów nie doszło jednak do zmiany tej treści
oferty, natomiast zmianie uległ element podmiotowy rozumiany jako wskazanie innego
podwykonawcy oraz powołanie się na zasoby tego podwykonawcy jako podmiotu
udostępniającego swoją wiedzę i doświadczenie, który to potencjał został przedstawiony na
potwierdzenie spełniania warunków udziału w postępowaniu. Te ostatnie o charakterze
podmiotowym jako nie stanowiące wprost treści oferty, mogą być stosownie do art. 26 ust. 3
w zw. z art. 26 ust. 2b ustawy, uzupełniane, co miało miejsce w niniejszym postępowaniu o
udzielenie zamówienia publicznego.
Stosownie do powyższego, Izba orzekła, jak w sentencji, na podstawie art. 192 ust. 2
i ust. 3 pkt 1 Pzp.
O kosztach orzeczono stosownie do wyniku sprawy na podstawie art. 192 ust. 9 i 10 Pzp
oraz zgodnie z § 3 pkt 1 i 2 oraz § 5 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów
z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz
rodzaju kosztów w postępowaniu odwoławczym i sposobu ich rozliczania. (Dz. U. Nr 41,
poz. 238).
Przewodniczący: ………………………………
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 1498/16 z dnia 2016-11-21
- Sygn. akt KIO 1773/16 z dnia 2016-10-11
- Sygn. akt KIO 1805/16 z dnia 2016-10-10
- Sygn. akt KIO 1786/16 z dnia 2016-10-07
- Sygn. akt KIO 1684/16 z dnia 2016-10-05
