rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2012-02-03
rok: 2012
data dokumentu: 2012-02-03
rok: 2012
Powiązane tematy:
sygnatury akt.:
KIO 144/12
KIO 144/12
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 lutego 2012 r. w Warszawie odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 23 stycznia 2012 r. przez wykonawcę
Sygnity S.A. w Warszawie,
w postępowaniu prowadzonym przez Centrum Projektów Informatycznych w Warszawie
przy udziale:
A. wykonawcy Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie
zgłaszającego swoje przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie
zamawiającego,
B. wykonawców wspólnie ubiegających sięo udzielenie zamówienia Consortia sp. z o.o. w
Warszawie, On Track Innovations Ltd Z.H.R. Industrial Zone, Rosh Pina, Izrael,
ASEC S.A. w Krakowie, Trusted Information Consulting sp. z o.o. w Warszawie
zgłaszającego swoje przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie
odwołującego,
C. wykonawcy Gildia sp. z o.o. w Lublinie zgłaszającego swoje przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie odwołującego,
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 23 stycznia 2012 r. przez wykonawcę
Sygnity S.A. w Warszawie,
w postępowaniu prowadzonym przez Centrum Projektów Informatycznych w Warszawie
przy udziale:
A. wykonawcy Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie
zgłaszającego swoje przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie
zamawiającego,
B. wykonawców wspólnie ubiegających sięo udzielenie zamówienia Consortia sp. z o.o. w
Warszawie, On Track Innovations Ltd Z.H.R. Industrial Zone, Rosh Pina, Izrael,
ASEC S.A. w Krakowie, Trusted Information Consulting sp. z o.o. w Warszawie
zgłaszającego swoje przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie
odwołującego,
C. wykonawcy Gildia sp. z o.o. w Lublinie zgłaszającego swoje przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie odwołującego,
orzeka:
1. oddala odwołanie,
2. kosztami postępowania obciąża wykonawcęSygnity S.A. w Warszawie i zalicza w
poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę15.000 zł 00 gr (słownie: piętnastu
tysięcy złotych zero groszy) uiszczonąprzez wykonawcęSygnity S.A. w Warszawie tytułem
wpisu od odwołania.
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień
publicznych (t.j. Dz. U. z 2010 r. 113, poz. 759 ze zm.), na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni
od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ……………
Sygn. akt: KIO 144/12
U z a s a d n i e n i e
Zamawiający – Centrum Projektów Informatycznych w Warszawie prowadzi w trybie
dialogu konkurencyjnego postępowanie, na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia
2004 r. Prawo zamówieńpublicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.), którego
przedmiotem jest „dostawa niespersonalizowanych blankietów dowodów osobistych
wyposażonych w mikroprocesor wraz z oprogramowaniem middleware zapewniającym
komunikacjęz mikroprocesorem i wykonanie projektu technicznego dowodu osobistego”.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej
w dniu 9 listopada 2010 r. Nr 2010/S 217-332956.
W dniu 12 stycznia 2012 r., pismem z tego samego dnia, w formie elektronicznej,
zamawiający przesłał wykonawcom informacjęo modyfikacji postanowieńspecyfikacji
istotnych warunków zamówienia, mocąktórej termin składania ofert wyznaczył na dzień
17 kwietnia 2012 r. Poinformował także,że dokonuje zmiany opisu przedmiotu zamówienia,
stanowiącego załącznik nr 1 do SIWZ, który równieżprzesłał wykonawcom.
Odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wniósł w dniu 23 stycznia 2012 r. odwołanie
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej. Zarzucił zamawiającemu:
1) naruszenie art. 38 ust. 6 i ust. 4 ustawy Pzp, poprzez wyznaczenie terminu składania
ofert w sposób który bez uzasadnienia jest zbyt oddalony od poprzednio
obowiązującego terminu, co jednocześnie stanowi nieuzasadnionązmianęSIWZ w
zakresie wyznaczenia terminu składania ofert,
2) art. 7 ust. 1 ustawy Pzp, poprzez przygotowanie i prowadzenie postępowania w sposób
nie zapewniający zachowania uczciwej konkurencji, poprzez zmianętreści składania
ofert, która może w przyszłości doprowadzićdo niezłożenia ofert przez część
wykonawców z obawy o krótki termin realizacji przedmiotu zamówienia,
3) naruszenie art. 5 KC w związku z art. 14 ustawy Pzp, poprzez nadużycie przez
zamawiającego przysługującego mu prawa przedłużenia terminu składania ofert
i wyznaczenie nowego terminu w sposób sprzeczny ze społeczno - gospodarczym
przeznaczeniem przyznanego mu prawa przedłużenia terminu składania ofert oraz
niezgodnie z zasadami współżycia społecznego.
W uzasadnieniu odwołania odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wskazywał, iż
dokonana przez zamawiającego zmiana w zakresie terminu składania ofert jest
nieuzasadniona i nie wynika ze zmian dokonanych w treści opisu przedmiotu zamówienia.
Podnosił, iżdokonana przez zamawiającego zmiana treści SIWZ w zakresie terminu
składania ofert jest piętnastąz kolei zmianąterminu składania ofert w postępowaniu, które
trwa od 9 listopada 2010 r., a pierwszy termin złożenia ofert wyznaczony był na dzień
19 września 2011 roku. Kolejne zmiany terminu składania ofert uzasadnione były istotnymi
zmianami treści SIWZ mającymi wpływ na treśćpotencjalnych ofert jak równieżz uwagi na
toczące siępostępowania odwoławcze. Termin składania ofert zwykle przesuwany był przez
zamawiającego od jednego do czterdziestu czterech dni. Kwestionowane przesunięcie
terminu składania ofert dotyczy 102 dni kalendarzowych.
Podnosił, iżwświetle art. 38 ust. 6
ustawy Pzp, przedłużenie terminu składania ofert następuje tylko wtedy, gdy ten czas jest
niezbędny na wprowadzenie zmian w ofertach. Pojęcie „niezbędny dodatkowy czas” nie jest
pojęciem zdefiniowanym w ustawy Pzp, a zatem ma charakter ocenny.
Odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wywodził,że ustawa Pzp pozostawia
zamawiającemu względnąjedynie swobodęco do określenia okresu, o jaki należy
przedłużyćtermin składania ofert, zarówno jeżeli chodzi o minimalny jak i maksymalny okres
przedłużenia terminu składania ofert. Względnośćswobody wyraża sięw użytym przez
ustawodawcęsformułowaniu „niezbędny dodatkowy czas na wprowadzenie zmian
w ofertach". Należy zatem uznać,że okres ten zamawiający będzie wyznaczał
z uwzględnieniem ilości i charakteru dokonywanych modyfikacji i ich znaczenia dla
przygotowania ofert, ale także biorąc pod uwagęchociażby tryb postępowania i inne
uwarunkowania zewnętrzne dla postępowania, do czego zobowiązuje go treśćart. 7 ust. 1
ustawy Pzp nakazująca przygotowaći prowadzićpostępowanie w sposób nie naruszający
zasad uczciwej konkurencji. Zamawiający zobowiązany jest zatem tak przygotować
i prowadzićpostępowanie, by na przykład podejmowane przez niego czynności lub
zaniechania
nie
ograniczały
możliwości
uczestniczenia
w
nim
wykonawcom
zakwalifikowanym do dalszego udziału w postępowaniu wieloetapowym i pozwalały złożyć
im oferty pozwalające na najkorzystniejsząrealizacjęprzedmiotu zamówienia, również
z uwagi na termin jego realizacji. Odwołujący Sygnity S.A. podnosił również,że wskazane
wyżej przepisy ustawy Pzp wyraźnie wskazująże zmiana terminu składania ofert jest
pochodnądokonanych modyfikacji SIWZ przez zamawiającego.
Odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wywodził,że w przypadku trybu dialogu
konkurencyjnego zmiany wprowadzane do SIWZ przekazanej wybranym wykonawcom wraz
z zaproszeniem do składania ofert po zakończeniu dialogu, wobec brzmienia art. 38 ust. 6
oraz art. 60e ust. 1 ustawy Pzp powinny miećjedynie charakter porządkujący, nie zaś
tworzący nowąsytuacjęw postępowaniu. Dodatkowo wskazywał,że postępowanie jest
prowadzone w oparciu o szczególny stan prawny nakładający obowiązek ustawowy
wdrożenia rozwiązańbędących przedmiotem postępowania w określonym przez
ustawodawcęterminie, a na zmianętego terminu nie ma wpływu ani zamawiający ani
wykonawca. Sposobem na rozwiązanie niedochowania terminu realizacji przedmiotu
zamówienia nie jest równieżzastrzeżenie przez zamawiającego w umowie obowiązku
zapłaty wysokich kar przez wykonawcę, gdyżustawa o dowodach osobistych z dnia
6 sierpnia 2010 roku, będąca podstawądo prowadzenia postępowania, wprowadza sztywne
daty rozpoczęcia jej obowiązywania (1 lipca 2013). Ponadto wskazywał, iżwedług jego
wiedzy, pomiędzy dniem składania ofert wyznaczonym na dzień1 grudnia 2011 roku oraz
dniem 13 stycznia 2012, który to został zmieniony na dzień17 kwietnia 2012 roku nie doszło
do zasadniczych zmian przepisów prawa mających wpływ na opis przedmiotu zamówienia.
Odwołujący wywodził,że nie kwestionuje dokonanych przez zamawiającego zmian w treści
SIWZ w zakresie załącznika nr 1 do SIWZ, a jedynie fakt, iżdo ich wprowadzenia do ofert,
które mająbyćzłożone w postępowaniu, nie jest niezbędny ponad 100 dniowy termin.
Odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie podnosił, iżzamawiający do facto nie dokonał
zmian w zakresie opisu przedmiotu zamówienia w zakresie rozwiązańmerytorycznych,
a jedynie skrócił terminy realizacji przedmiotu zamówienia. W jego ocenie nie zaistniałażadna okoliczność, która uzasadniałaby zmianęterminu składania ofert, czy wymagałaby
tworzenia oferty na nowo. Okres ponad 100 dni pomiędzy dotychczasowym terminem
składania ofert a nowo wyznaczonym jest przy tym niewspółmiernie dłuższy niżpierwotny
termin wyznaczony przez zamawiającego na złożenie oferty, który wynosił zaledwie 14 dni.
Zauważyćnależy,że zmiany treści SIWZ nie skomplikowały samego zamówienia ani nie
zmieniły go na tyle, by do zmiany przygotowanych jużofert wykonawca potrzebował okresu
dłuższego niżtydzień. Odwołujący Sygnity S.A. przy tym wskazywał, iżzamawiający
nadużywa przysługującego mu prawa podmiotowego, i w sposób niezasadny dokonuje
wydłużenia terminu składania ofert, co z kolei wpływa w sposób istotny na potencjalną
możliwośćterminowej realizacji przedmiotu zamówienia albo teżrealizacji jej w sposób
należyty. Odwołujący wnosząc niniejsze odwołanie pragnie uniknąćsytuacji, w której
Zamawiający po terminie składania ofert dojdzie do wniosku, iżnie jest w stanie podpisać
ważnej umowy, gwarantującej mu terminowąrealizacjęprzedmiotu zamówienia i wówczas
unieważni postępowanie. W postępowaniu, z uwagi na wyżej wskazane ograniczenia
ustawowe, nie ma możliwości przesuwania terminu składania ofert oraz jednoczesnego
przesuwania (odpowiednio) terminu realizacji zamówienia. Każde zatem przesunięcie
terminu składania ofert, a szczególnie przesunięcie o ponad 100 dni, ma bezpośredni wpływ
na termin realizacji zamówienia pozostawiony do dyspozycji wybranego wykonawcy.
Podkreślał przy tym odwołujący,że zamawiający wskazał w SIWZ najpóźniejszy
dopuszczalny termin dostawy pierwszej partii blankietów - 30 kwietnia 2013 roku,
a skrócenie terminu dostawy blankietów jest premiowane większąilościąpunktów, a zatem
większąszansąna uznanie oferty za najkorzystniejszą. Zamawiający przy tym wskazał,że
maksymalne skrócenie terminu dostawy może wynieść7 dni, zdając sobie sprawę,że
terminy realizacji zamówienia, jużw pierwotnym terminie składania ofert były istotnie napięte.
W oparciu o przytoczonąargumentacjęodwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wniósł
o nakazanie zamawiającemu unieważnienia decyzji z dnia 12 stycznia 2012 roku o zmianie
treści SIWZ w zakresie terminu składania ofert, a także o wyznaczenie terminu składania
ofert lub zobowiązanie zamawiającego do wyznaczenia terminu składania ofert na 4 dni od
dnia otrzymania przez zamawiającego wyroku Krajowej Izby Odwoławczej na piśmie.
Uwzględniając całość dokumentacji z przedmiotowego postępowania, w tym w
szczególności: postanowienia SIWZ, modyfikację SIWZ z dnia 12 stycznia 2012 r.
orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej, wydane w sprawach o sygn. akt KIO 2288/11,
KIO 2301/11, KIO 2546/11, KIO 2429/11, KIO 2452/11, KIO 2546/11, odwołanie,
zgłoszenia przystąpienia do postępowania odwoławczego, jak również biorąc pod
uwagę oświadczenia, dokumenty i stanowiska stron i uczestników postępowania
złożone w trakcie posiedzenia i rozprawy, Krajowa Izba Odwoławcza ustaliła i zważyła,
co następuje:
W pierwszej kolejności ustalono,że nie została wypełnionażadna z przesłanek
skutkujących odrzuceniem odwołania na podstawie art. 189 ust. 2 ustawy Pzp, zaś
odwołanie nie zawiera braków formalnych oraz został uiszczony od niego wpis.
Ustalono również,że zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia
w trybie dialogu konkurencyjnego z zastosowaniem przepisów ustawy Pzp wymaganych przy
procedurze, której wartośćszacunkowa zamówienia przekracza kwoty określone
w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy Pzp.
W dalszej kolejności Izba stwierdziła,że wypełnione zostały przesłanki dla wniesienia
odwołania określone w art. 179 ust. 1 ustawy Pzp. Stosownie do przywoływanego przepisu
ś
rodki ochrony prawnej przysługują wykonawcy, uczestnikowi konkursu, a także innemu
podmiotowi, jeżeli ma lub miał interes w uzyskaniu danego zamówienia oraz poniósł lub
może ponieść szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów niniejszej
ustawy. Odwołujący został zaproszony przez zamawiającego do składania ofert i przekazano
mu specyfikacjęistotnych warunków zamówienia w trybie art. 60 e ust. 3 ustawy Pzp, a
zatem przysługuje mu status wykonawcy w rozumieniu art. 2 pkt 11 ustawy Pzp, albowiem
ubiega sięo udzielenie zamówienia. Ponadto kwestionował czynnośćzamawiającego
polegającąna przedłużeniu terminu składania ofert, która nastąpiła bez jednoczesnego
przedłużenia terminu wykonania zamówienia, co w jego ocenie grozi niedotrzymaniem
terminu realizacji zamówienia lub znacznymi trudnościami w ich dotrzymaniu
i naliczeniu
wysokich kar umownych za opóźnienie w realizacji przedmiotu zamówienia, a także
możliwościąunieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia. Wyczerpuje to
przesłankęokreślonąw art. 179 ust. 1 ustawy Pzp.
Izba ustaliła następujący stan faktyczny:
W dniu 12 stycznia 2012 r., pismem z tego samego dnia, zatytułowanym „zmiana nr
15 treści SIWZ”, zamawiający zmodyfikował postanowienia specyfikacji istotnych warunków
zamówienia, przedłużając termin składania ofert z dnia 17 stycznia 2012 r. na dzień17
kwietnia 2012 r. Poinformował także,że dokonuje zmiany opisu przedmiotu zamówienia,
stanowiącego załącznik nr 1 do SIWZ, który równieżprzesłał wykonawcom.
Nie było równieżspornym,że zgodnie ze zmodyfikowanym opisem przedmiotu
zamówienia dostawa pierwszej transzy blankietów dowodów osobistych ma zostać
wykonana do 30 kwietnia 2013r. (pkt HA.9 załącznika nr 1 do SIWZ), zaśdostawa 2500
sztuk blankietów przeznaczonych do testów ma zostaćdokonana w terminie nie później niż4
miesiące przed datąwejścia wżycie ustawy z dnia 6 sierpnia 2010r. o dowodach osobistych
(pkt HA.3 ww. załącznika). Poza tym wykonawca jest zobowiązany do uzyskania certyfikacji
middleware oraz blankietu dowodu osobistego zgodnie z profilem bezpieczeństwa opisanym
w zatwierdzonym projekcie technicznym w terminie nie później niż2 dni przed terminem
wejścia wżycie przepisów ustawy (pkt HA.8). Wreszcie, wświetle pkt HA.1 przywoływanego
załącznika wykonawca ma 6 miesięcy od dnia podpisania umowy na przekazanie
zamawiającemu uzgodnionego projektu technicznego dowodu osobistego. Biorąc pod
uwagę,że termin realizacji dostawy pierwszej partii blankietów, który był terminem
wymaganym tj. 30 kwietnia 2013 roku i nie został przez zamawiającego zmodyfikowany w
dniu 12 stycznia 2012 r., przedłużenie terminu składania ofert oznaczało faktyczne skrócenie
terminu realizacji dostawy pierwszej transzy blankietów.
Krajowa Izba Odwoławcza rozpoznając odwołanie, uznała je za niezasadne.
Przedmiotem zaskarżenia była czynnośćzamawiającego polegająca na wydłużeniu
terminu składania ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonym
w trybie dialogu konkurencyjnego, który to termin w ocenie odwołującego należało uznaćza
zbyt odległy od poprzednio określonego. Zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 11 ustawy Pzp,
specyfikacja istotnych warunków zamówienia zawiera co najmniej miejsce oraz termin
składania i otwarcia ofert. Za sporządzenie SIWZ odpowiada zamawiający, a więc to jego
uprawnieniem jest wyznaczenie terminu składania ofert. W przypadku trybu dialogu
konkurencyjnego ustawa przewiduje jedynie minimalny termin składania ofert, jaki
obowiązany jest wyznaczyćzamawiający, tj. 10 dni od dnia przekazania zaproszenia do
składania ofert (art. 60 e ust. 4 ustawy Pzp). Ustawa Pzp nie przewiduje maksymalnego
terminu składania ofert, co oznacza,że swobodęw tym zakresie pozostawiono liwosci
dostosowania przedmiotu yamwienia do ymieniajczch Si wzmaga} i potryeb, w tzm
niemozamawiającemu, choćwyznaczając termin składania ofert obowiązany jest uwzględnić
okoliczności danego przypadku, w tym równieżtermin realizacji zamówienia.
Dostrzeżenia wymaga,że wyznaczenie terminu składania ofert jest elementem SIWZ,
a zatem zmiana tego terminu nastąpićmoże w drodze modyfikacji postanowieńSIWZ.
Ustawa Pzp reguluje w wielu miejscach kwestięmodyfikacji postanowieńSIWZ. Generalnym
przepisem poświęconym temu zagadnieniu jest przepis art. 38 ust. 4 ustawy Pzp. Stosownie
do art. 38 ust. 4 ustawy Pzp W uzasadnionych przypadkach zamawiający może przed
upływem terminu składania ofert zmienić treść specyfikacji istotnych warunków zamówienia.
Przepis ten przyznaje zamawiającemu prawo do modyfikacji postanowieńSIWZ ograniczając
je jedynie pod względem czasowym, tj. do upływu terminu składania ofert i pod względem
merytorycznym – tj. w uzasadnionych przypadkach. A zatem, modyfikacja SIWZ polegająca
na zmianie terminu składania ofert możliwa jest równieżbez dokonania innych zmian
w treści SIWZ, byleby była uzasadniona. Podnieśćnależy, iżobecne brzmienie art. 38 ust. 4
ustawy Pzp zostało ustalone w wyniku nowelizacji dokonanej ustawąz dnia 4 września 2008
r. o zmianie ustawy - Prawo zamówieńpublicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr
171, poz. 1058). Poprzednio obowiazujące brzmienie ograniczało możliwośćmodyfikacji
SIWZ do przypadków „szczególnie uzasadnionych”. Po wejściu wżycie ww. nowelizacji w
oparciu o przywoływany przepis katalog sytuacji, w których zmiana SIWZ może nastąpićjest
relatywnie szeroki. Podobne stanowisko przedstawiane jest w piśmiennictwie, w którym
akcentuje się,że zamawiający nie musi wykazywać szczególnej sytuacji związanej z
postępowaniem, w wyniku której musiałby dokonać zmiany SIWZ. Obecne sformułowanie „w
uzasadnionych przypadkach” oznacza, iż może dokonywać zmian zawsze, kiedy wymaga
tego należyta staranność w przeprowadzeniu postępowania. (por. Paweł Granecki, Prawo
zamówieńpublicznych. Komentarz, C.H. Beck, wyd. 2. Warszawa 2009, s.186). Ponieważ
przepisy nie stawiają żadnych barier w tym zakresie, można przyjąć, iż praktycznie każda
potrzeba zmiany siwz będzie uzasadniona i trudno będzie czynność jej zmiany podważyć,
twierdząc, że nie zachodził uzasadniony przypadek (por. Jerzy Pieróg, Prawo zamówień
publicznych. Komentarz, Wydawnictwo C.H.Beck, wyd. 10, Warszawa 2010).
Jak wynika z wyjaśnieńzłożonych przez pełnomocników zamawiającego, które
zostały potwierdzone dokumentem złożonym w trakcie rozprawy, powodem przedłużenia
terminu składania ofert było wejście wżycie zarządzenia nr 2 Ministra Spraw Wewnętrznych
z dnia 10 stycznia 2012 r. w sprawie powołania zespołu do analizy stanu przygotowań
dotyczących wprowadzenia nowych wzorów dowodów osobistych. Wświetle ww.
zarządzenia, celem zespołu powołanego przez Ministra Spraw Wewnętrznych jest analiza
stanu przygotowańdo wprowadzenia nowych wzorów dowodów osobistych, analiza aktów
prawnych dotycząca dowodów osobistych, a także opracowanie koncepcji optymalizacji
wykorzystaniaśrodków publicznych. Zespół powołany zarządzeniem ma zakończyćswe
prace 10 lutego 2012 r., sporządzając sprawozdanie. Ponadto, jak wynika ze złożonych w
trakcie rozprawy wyjaśnieńprzedstawiciela Centrum Personalizacji Dokumentów,
sprawozdanie zespołu zostanie przedstawione Ministrowi Spraw Wewnętrznych i będzie
przedmiotem jego oceny a następnie Komitetu Rady Ministrów ds. Cyfryzacji, który to
komitet może rekomendowaćmożliwośćdokonania nowelizacji ustawy o dowodach
osobistych.
Wyjaśnienia zamawiającego poparte treściązarządzenia nr 2 Ministra Spraw
Wewnętrznych dnia 10 stycznia 2012 r. oznaczały,że powodem przedłużenia terminu
składania ofert była chęćoceny stanu przygotowańdo wprowadzenia nowych wzorów
dowodów osobistych, ponownego przeanalizowania potrzeb zamawiającego , jak również
analiza potrzeby zmiany w obowiązujących przepisach. Na moment wyrokowania nie sposób
przesądzaćjakim wynikiem zakończąsięprace zespołu, nie można jednak wykluczyć,że
mogąmiećone istotne znaczenie z punktu widzenia przedmiotu zamówienia.Świadczy o
tym sygnalizowana w zarządzeniu chęćopracowania koncepcji optymalizacji wykorzystaniaśrodków publicznych, czy możliwośćrekomendowania niewątpliwie doniosłej z punktu
widzenia wykonania przedmiotu zamówienia nowelizacji ustawy o dowodach osobistych.
Wprawdzie potrzeby zamawiającego powinny byćgeneralnie zidentyfikowane jużna etapie
wszczęcia postępowania, czego wymagająreguły należytej staranności, to jednak nie bez
znaczenia były okoliczności, które pojawiły sięw trakcie jego trwania. W momencie
orzekania przez Izbęw niniejszej sprawie postępowanie o udzielenie zamówienia trwa ponad
rok. W trakcie postępowania zostały powołane nowe organy administracji publicznej
odpowiadające za wykonanie ustawy o dowodach osobistych. Nie bez znaczenia należało
równieżuznaćspecyficzny charakter przedmiotu zamówienia tj. dostawęodmiennych od
dotychczas stosowanych blankietów dowodów osobistych, znacznąwartośćzamówienia,
jego długofalowe i wieloletnie skutki. Uwzględnienie w sposób postulowany w odwołaniużądania polegającego na wyznaczeniu terminu składania ofert na 4 dni po otrzymaniu
wyroku Izby na piśmie tworzyłoby nową, nieodwracalnąsytuacjęw postępowaniu. Ponieważ
wświetle art. 38 ust. 4 ustawy Pzp modyfikacja SIWZ możliwa jest tylko do upływu terminu
składania ofert, uwzględnienie odwołania uniemożliwiłoby zamawiającemu weryfikacjęjego
potrzeb. W piśmiennictwie wskazuje sięnatomiast,że powodem modyfikacji SIWZ może być
nieprzewidziana zmiana potrzeb zamawiającego, którą może on uwzględnić, nie zmieniając
przy tym zapisów SIWZ, w sposób, który powodowałby zmianę kwalifikacji zamówienia (por.
M. Stachowiak, J. Jerzykowski, W. Dzierżanowski, Prawo zamówień publicznych.
Komentarz, LEX, 2010, wyd. IV). Stanowisko to zasługuje na aprobatę, biorąc równieżpod
uwagęto,że zasadniczym celem postępowania o udzielenie zamówienia jest zaspokojenie
potrzeb zamawiającego. W tym kontekście, w zakresie wydłużenia terminu składania ofert,
należy miećna względzie zapewnienie zamawiającemu możliwości dostosowania
przedmiotu zamówienia do zmieniających sięwymagańi potrzeb, w tym niemożliwego do
przewidzenia kształtu regulacji prawnej.
Przy wyrokowaniu Izba wzięła równieżpod uwagę,że wszyscy obecni w trakcie
rozprawy wykonawcy tj. wykonawca Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. w
Warszawie, wykonawcy wspólnie ubiegający sięo udzielenie zamówienia Consortia sp. z
o.o. w Warszawie, On Track Innovations Ltd Z.H.R. Industrial Zone, Rosh Pina, Izrael, ASEC
S.A. w Krakowie, Trusted Information Consulting sp. z o.o. w Warszawie a także wykonawca
Gildia sp. z o.o. w Lublinie oświadczyli, iżpomimo przedłużenia terminu składania ofert do
dnia 17 kwietnia 2012 r. przy jednoczesnym zaniechaniu przedłużenia terminu realizacji
zamówienia, w ich ocenie, wykonanie przedmiotu zamówienia jest możliwe, choćpołączone
będzie z większym ryzykiem i wymagało będzie dodatkowej analizy biznesowej. Zatem
decyzja zamawiającego o przedłużeniu terminu składania ofert na dzień17 kwietnia 2012 r.
nie godzi w interes wykonawców w uzyskaniu danego zamówienia w rozumieniu art. 179 ust.
1 ustawy Pzp. Nie musi bowiem skutkowaćograniczeniem kręgu wykonawców zdolnych do
złożenia oferty, ani koniecznościąunieważnienia postępowania, z uwagi na to,że
przedmiotem zamówienia będzieświadczenie niemożliwe do wykonania. Przedstawiciel
Centrum Personalizacji Dokumentów oświadczył w trakcie rozprawy,że nie jest mu
wiadomo, aby na moment wyrokowania intencjąministra właściwego do spraw
wewnętrznych było unieważnienie postępowania. Nie można równieżwykluczyćmożliwości
nowelizacji ustawy o dowodach osobistych której termin wejścia wżycie był jużodraczany.
Możliwośćnowelizacji ustawy o dowodach osobistych sygnalizowana jest w zarządzeniu
Ministra Spraw Wewnętrznych, zaśewentualna zmiana tej ustawy może skutkować
możliwościąwydłużenia terminu realizacji zamówienia.
Z omawianych powodów Izba uznała zarzut naruszenia przez zamawiającego
przepisu art. 38 ust. 4 ustawy Pzp za niezasadny.
W ocenie Izby niezasadnym okazał sięrównieżpodniesiony przez odwołującego zarzut
naruszenia przez zamawiającego przepisu art. 38 ust. 6 ustawy Pzp. Przywołany przez
odwołującego przepis stanowi,że jeżeli w wyniku zmiany treści specyfikacji istotnych
warunków zamówienia nieprowadzącej do zmiany treści ogłoszenia o zamówieniu jest
niezbędny dodatkowy czas na wprowadzenie zmian w ofertach, zamawiający przedłuża
termin składania ofert. Przepis ten nakłada więc na zamawiających dodatkowy obowiązek
przedłużenia terminu składania ofert jeżeli jest niezbędny dodatkowy czas na wprowadzenie
zmian w ofertach w wyniku wprowadzonej zmiany SIWZ, na co wskazuje sformułowanie
„przedłuża”. W przypadku, gdy modyfikacja SIWZ nie powoduje po stronie wykonawców
konieczności wprowadzania zmian do przygotowywanych ofert, zamawiający nie ma
obowiązku przedłużania terminu składania ofert. Naruszenie dyspozycji przywoływanego
przepisu możliwe jest zatem w sytuacji, gdy zamawiający w wyniku zmiany SIWZ, wbrew
owemu dodatkowemu obowiązkowi nie przedłuża terminu składania ofert pomimo, iż
konieczny jest dodatkowy czas na wprowadzenie zmian w ofertach lub teżgdy przedłuża ten
czas o okres niewystarczający na wprowadzenie stosownych zmian. Natomiast nie stanowi
naruszenia dyspozycji tego przepisu wyznaczenie zbyt odległego terminu składania ofert.
Brak obowiązku przedłużenia terminu składania ofert wświetle art. 38 ust. 6 ustawy Pzp nie
oznacza jeszcze bowiem,że zamawiający nie ma takiego prawa a to na podstawie art. 38
ust. 4 ustawy Pzp
.
Gdyby tak było, przepis art. 38 ust. 4 ustawy Pzp byłby zbędny, zaś
dopuszczalnośćmodyfikacji SIWZ rozstrzygana byłaby tylko wświetle przepisu art. 38 ust. 6
ustawy Pzp.
Rozstrzygając o podniesionym przez odwołującego zarzucie naruszenia art. 5 Kodeksu
Cywilnego w zw. z art. 14 ustawy Pzp poprzez nadużycie przez zamawiającego
przysługującego mu prawa do przedłużenia terminu składania ofert Izba nie znalazła
podstaw do podzielenie argumentacji zaprezentowanej w odwołaniu. Jak wynika z art. 14
ustawy Pzp, do czynności podejmowanych przez zamawiającego w postępowaniu stosuje
sięprzepisy KC, jeżeli przepisy ustawy Pzp nie stanowiąinaczej. Czynnośćzamawiającego
polegająca na wyznaczeniu terminu składania ofert czy przedłużeniu terminu składania ofert
jest niewątpliwie „czynieniem użytku ze swojego prawa”, które to uprawnienie ma charakter
prywatnoprawny, zaśsposób jego wykonywania może byćrozpatrywane poprzez pryzmat
brzmienia art. 5 KC.
W dalszej kolejności dostrzeżenia wymagało istnienie domniemania,że jeśli dany
podmiot wykonuje uprawnienie przysługujące mu w ramach prawa podmiotowego, to działa
zgodnie z prawem. Okolicznośćprzeciwnąpowinna wykazaćzatem druga strona. Jak
wskazano wcześniej, niewątpliwie zamawiający działał w ramach przysługującego mu prawa
do modyfikacji SIWZ. Natomiast Izba nie znalazła podstaw, aby działanie w granicach prawa,
w tej konkretnej sprawie, mogło byćmimo to uznane za naganne z punktu widzenia zasad
współżycia społecznego czy sprzeczności ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem
prawa. Podkreślenia wymaga,że instytucja nadużycia prawa, o której mowa w art. 5 KC ma
zapobiegaćpowstawaniu sytuacji, w których zastosowanie litery prawa prowadziłoby do
rozstrzygnięćrażąco niesłusznych. W efekcie, ochrony odmawia sięuprawnionemu dlatego,że w konkretnej sytuacji faktycznej wykonywanie prawa jest naganne.
Izba wzięła pod
uwagę,że jeżeli wykonawca powołuje sięna jednąz zasad współżycia społecznego
stwierdzając,że doszło do jej nadużycia (naruszenia), powinien wskazać, o jakązasadę
konkretnie chodzi. Bez takiego wskazania i dostatecznego wykazania rozstrzygnięcie Izby
uwzględniające ten zarzut narażone byłoby na uzasadniony zarzut dowolności. Oznaczałoby
bowiem, iżIzba odmówiła uprawnionemu możliwości korzystania z jego prawa z uwagi na
bliżej nieskonkretyzowanązasadę. Powyższe znajduje uzasadnienie m.in. w wyroku z dnia
20 grudnia 2006 r., IV CSK 263/06, Lex, nr 257664, w którym Sąd Najwyższy wyraził pogląd,
iżaby zarzut nadużycia prawa w rozumieniu art. 5 KC mógł odnieśćskutek prawny należy
wskazaćjakie zasady współżycia społecznego w okolicznościach sprawy zostały naruszone.
W ocenie Izby odwołujący nie wykazał podniesionego przez siebie zarzutu. Nie wiadomo
jaka zasada współżycia społecznego została naruszona, jak równieżna czym miałaby
polegaćsprzecznośćze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa do modyfikacji
SIWZ. Chęćprzeanalizowania możliwości dostosowania przedmiotu zamówienia do
zmieniających sięwymagańi potrzeb zamawiającego, optymalizacji wydatkowaniaśrodków
publicznych, oceny stanu przygotowańdo wprowadzenia nowych dowodów osobistych
nawet na obecnym etapie postępowania nie może byćuznana za działanie naganne
skutkujące uznaniem,że działanie zamawiającego choćmające oparcie w prawie, to jednak
musi byćuznane za bezprawne wykonywanie tego prawa. Natomiast decyzja o przedłużeniu
terminu składania ofert nie godzi w interes wykonawców w uzyskaniu danego zamówienia,
albowiem pomimo sygnalizowanych trudności związanych ze skróceniem terminu realizacji
zamówienia dostrzegająoni możliwośćwykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z
wymogami SIWZ. Zwiększone ryzyko jakie poniosąz tytułu sygnalizowanych przez nich
zagrożeńmoże byćprzez nich uwzględnione i skalkulowane w cenie ofertowej.
Rozstrzygając w przedmiocie podniesionego zarzutu naruszenia zasady równego
traktowania i uczciwej konkurencji Izba uznała ten zarzut za niezasadny. Nie ulegało
wątpliwości,że zmiana terminu składania ofert dotyczyła wszystkich podmiotów
uczestniczących w postępowaniu, więc nie wykazano braku równego traktowania
wykonawców. Natomiast treśćodwołania, jak równieżzłożonych w trakcie rozprawy
wyjaśnieńi oświadczeńnie dały Izbie podstaw do stwierdzenia nie przestrzegania przez
zamawiającego zasady uczciwej konkurencji, wyrażonej w art. 7 ust. 1 ustawy Pzp.
Zgodnie z przepisem art. 192 ust. 2 ustawy Pzp, Krajowa Izba Odwoławcza
uwzględnia odwołanie w sytuacji, jeżeli stwierdzi naruszenie przepisów ustawy, które miało
wpływ lub może miećistotny wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia, co ze
wskazanych wyżej względów nie miało miejsca w niniejszej sprawie.
Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 192 ust. 1 ustawy Pzp orzeczono jak
w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku postępowania - na
podstawie art. 192 ust. 9 i 10 ustawy Pzp oraz w oparciu o przepisy § 5 ust. 4 w zw. z § 3 pkt
1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010r. w sprawie wysokości i
sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz.U. Nr 41 poz. 238).
Przewodniczący: ……………………
1. oddala odwołanie,
2. kosztami postępowania obciąża wykonawcęSygnity S.A. w Warszawie i zalicza w
poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę15.000 zł 00 gr (słownie: piętnastu
tysięcy złotych zero groszy) uiszczonąprzez wykonawcęSygnity S.A. w Warszawie tytułem
wpisu od odwołania.
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień
publicznych (t.j. Dz. U. z 2010 r. 113, poz. 759 ze zm.), na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni
od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ……………
Sygn. akt: KIO 144/12
U z a s a d n i e n i e
Zamawiający – Centrum Projektów Informatycznych w Warszawie prowadzi w trybie
dialogu konkurencyjnego postępowanie, na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia
2004 r. Prawo zamówieńpublicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.), którego
przedmiotem jest „dostawa niespersonalizowanych blankietów dowodów osobistych
wyposażonych w mikroprocesor wraz z oprogramowaniem middleware zapewniającym
komunikacjęz mikroprocesorem i wykonanie projektu technicznego dowodu osobistego”.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej
w dniu 9 listopada 2010 r. Nr 2010/S 217-332956.
W dniu 12 stycznia 2012 r., pismem z tego samego dnia, w formie elektronicznej,
zamawiający przesłał wykonawcom informacjęo modyfikacji postanowieńspecyfikacji
istotnych warunków zamówienia, mocąktórej termin składania ofert wyznaczył na dzień
17 kwietnia 2012 r. Poinformował także,że dokonuje zmiany opisu przedmiotu zamówienia,
stanowiącego załącznik nr 1 do SIWZ, który równieżprzesłał wykonawcom.
Odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wniósł w dniu 23 stycznia 2012 r. odwołanie
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej. Zarzucił zamawiającemu:
1) naruszenie art. 38 ust. 6 i ust. 4 ustawy Pzp, poprzez wyznaczenie terminu składania
ofert w sposób który bez uzasadnienia jest zbyt oddalony od poprzednio
obowiązującego terminu, co jednocześnie stanowi nieuzasadnionązmianęSIWZ w
zakresie wyznaczenia terminu składania ofert,
2) art. 7 ust. 1 ustawy Pzp, poprzez przygotowanie i prowadzenie postępowania w sposób
nie zapewniający zachowania uczciwej konkurencji, poprzez zmianętreści składania
ofert, która może w przyszłości doprowadzićdo niezłożenia ofert przez część
wykonawców z obawy o krótki termin realizacji przedmiotu zamówienia,
3) naruszenie art. 5 KC w związku z art. 14 ustawy Pzp, poprzez nadużycie przez
zamawiającego przysługującego mu prawa przedłużenia terminu składania ofert
i wyznaczenie nowego terminu w sposób sprzeczny ze społeczno - gospodarczym
przeznaczeniem przyznanego mu prawa przedłużenia terminu składania ofert oraz
niezgodnie z zasadami współżycia społecznego.
W uzasadnieniu odwołania odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wskazywał, iż
dokonana przez zamawiającego zmiana w zakresie terminu składania ofert jest
nieuzasadniona i nie wynika ze zmian dokonanych w treści opisu przedmiotu zamówienia.
Podnosił, iżdokonana przez zamawiającego zmiana treści SIWZ w zakresie terminu
składania ofert jest piętnastąz kolei zmianąterminu składania ofert w postępowaniu, które
trwa od 9 listopada 2010 r., a pierwszy termin złożenia ofert wyznaczony był na dzień
19 września 2011 roku. Kolejne zmiany terminu składania ofert uzasadnione były istotnymi
zmianami treści SIWZ mającymi wpływ na treśćpotencjalnych ofert jak równieżz uwagi na
toczące siępostępowania odwoławcze. Termin składania ofert zwykle przesuwany był przez
zamawiającego od jednego do czterdziestu czterech dni. Kwestionowane przesunięcie
terminu składania ofert dotyczy 102 dni kalendarzowych.
Podnosił, iżwświetle art. 38 ust. 6
ustawy Pzp, przedłużenie terminu składania ofert następuje tylko wtedy, gdy ten czas jest
niezbędny na wprowadzenie zmian w ofertach. Pojęcie „niezbędny dodatkowy czas” nie jest
pojęciem zdefiniowanym w ustawy Pzp, a zatem ma charakter ocenny.
Odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wywodził,że ustawa Pzp pozostawia
zamawiającemu względnąjedynie swobodęco do określenia okresu, o jaki należy
przedłużyćtermin składania ofert, zarówno jeżeli chodzi o minimalny jak i maksymalny okres
przedłużenia terminu składania ofert. Względnośćswobody wyraża sięw użytym przez
ustawodawcęsformułowaniu „niezbędny dodatkowy czas na wprowadzenie zmian
w ofertach". Należy zatem uznać,że okres ten zamawiający będzie wyznaczał
z uwzględnieniem ilości i charakteru dokonywanych modyfikacji i ich znaczenia dla
przygotowania ofert, ale także biorąc pod uwagęchociażby tryb postępowania i inne
uwarunkowania zewnętrzne dla postępowania, do czego zobowiązuje go treśćart. 7 ust. 1
ustawy Pzp nakazująca przygotowaći prowadzićpostępowanie w sposób nie naruszający
zasad uczciwej konkurencji. Zamawiający zobowiązany jest zatem tak przygotować
i prowadzićpostępowanie, by na przykład podejmowane przez niego czynności lub
zaniechania
nie
ograniczały
możliwości
uczestniczenia
w
nim
wykonawcom
zakwalifikowanym do dalszego udziału w postępowaniu wieloetapowym i pozwalały złożyć
im oferty pozwalające na najkorzystniejsząrealizacjęprzedmiotu zamówienia, również
z uwagi na termin jego realizacji. Odwołujący Sygnity S.A. podnosił również,że wskazane
wyżej przepisy ustawy Pzp wyraźnie wskazująże zmiana terminu składania ofert jest
pochodnądokonanych modyfikacji SIWZ przez zamawiającego.
Odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wywodził,że w przypadku trybu dialogu
konkurencyjnego zmiany wprowadzane do SIWZ przekazanej wybranym wykonawcom wraz
z zaproszeniem do składania ofert po zakończeniu dialogu, wobec brzmienia art. 38 ust. 6
oraz art. 60e ust. 1 ustawy Pzp powinny miećjedynie charakter porządkujący, nie zaś
tworzący nowąsytuacjęw postępowaniu. Dodatkowo wskazywał,że postępowanie jest
prowadzone w oparciu o szczególny stan prawny nakładający obowiązek ustawowy
wdrożenia rozwiązańbędących przedmiotem postępowania w określonym przez
ustawodawcęterminie, a na zmianętego terminu nie ma wpływu ani zamawiający ani
wykonawca. Sposobem na rozwiązanie niedochowania terminu realizacji przedmiotu
zamówienia nie jest równieżzastrzeżenie przez zamawiającego w umowie obowiązku
zapłaty wysokich kar przez wykonawcę, gdyżustawa o dowodach osobistych z dnia
6 sierpnia 2010 roku, będąca podstawądo prowadzenia postępowania, wprowadza sztywne
daty rozpoczęcia jej obowiązywania (1 lipca 2013). Ponadto wskazywał, iżwedług jego
wiedzy, pomiędzy dniem składania ofert wyznaczonym na dzień1 grudnia 2011 roku oraz
dniem 13 stycznia 2012, który to został zmieniony na dzień17 kwietnia 2012 roku nie doszło
do zasadniczych zmian przepisów prawa mających wpływ na opis przedmiotu zamówienia.
Odwołujący wywodził,że nie kwestionuje dokonanych przez zamawiającego zmian w treści
SIWZ w zakresie załącznika nr 1 do SIWZ, a jedynie fakt, iżdo ich wprowadzenia do ofert,
które mająbyćzłożone w postępowaniu, nie jest niezbędny ponad 100 dniowy termin.
Odwołujący Sygnity S.A. w Warszawie podnosił, iżzamawiający do facto nie dokonał
zmian w zakresie opisu przedmiotu zamówienia w zakresie rozwiązańmerytorycznych,
a jedynie skrócił terminy realizacji przedmiotu zamówienia. W jego ocenie nie zaistniałażadna okoliczność, która uzasadniałaby zmianęterminu składania ofert, czy wymagałaby
tworzenia oferty na nowo. Okres ponad 100 dni pomiędzy dotychczasowym terminem
składania ofert a nowo wyznaczonym jest przy tym niewspółmiernie dłuższy niżpierwotny
termin wyznaczony przez zamawiającego na złożenie oferty, który wynosił zaledwie 14 dni.
Zauważyćnależy,że zmiany treści SIWZ nie skomplikowały samego zamówienia ani nie
zmieniły go na tyle, by do zmiany przygotowanych jużofert wykonawca potrzebował okresu
dłuższego niżtydzień. Odwołujący Sygnity S.A. przy tym wskazywał, iżzamawiający
nadużywa przysługującego mu prawa podmiotowego, i w sposób niezasadny dokonuje
wydłużenia terminu składania ofert, co z kolei wpływa w sposób istotny na potencjalną
możliwośćterminowej realizacji przedmiotu zamówienia albo teżrealizacji jej w sposób
należyty. Odwołujący wnosząc niniejsze odwołanie pragnie uniknąćsytuacji, w której
Zamawiający po terminie składania ofert dojdzie do wniosku, iżnie jest w stanie podpisać
ważnej umowy, gwarantującej mu terminowąrealizacjęprzedmiotu zamówienia i wówczas
unieważni postępowanie. W postępowaniu, z uwagi na wyżej wskazane ograniczenia
ustawowe, nie ma możliwości przesuwania terminu składania ofert oraz jednoczesnego
przesuwania (odpowiednio) terminu realizacji zamówienia. Każde zatem przesunięcie
terminu składania ofert, a szczególnie przesunięcie o ponad 100 dni, ma bezpośredni wpływ
na termin realizacji zamówienia pozostawiony do dyspozycji wybranego wykonawcy.
Podkreślał przy tym odwołujący,że zamawiający wskazał w SIWZ najpóźniejszy
dopuszczalny termin dostawy pierwszej partii blankietów - 30 kwietnia 2013 roku,
a skrócenie terminu dostawy blankietów jest premiowane większąilościąpunktów, a zatem
większąszansąna uznanie oferty za najkorzystniejszą. Zamawiający przy tym wskazał,że
maksymalne skrócenie terminu dostawy może wynieść7 dni, zdając sobie sprawę,że
terminy realizacji zamówienia, jużw pierwotnym terminie składania ofert były istotnie napięte.
W oparciu o przytoczonąargumentacjęodwołujący Sygnity S.A. w Warszawie wniósł
o nakazanie zamawiającemu unieważnienia decyzji z dnia 12 stycznia 2012 roku o zmianie
treści SIWZ w zakresie terminu składania ofert, a także o wyznaczenie terminu składania
ofert lub zobowiązanie zamawiającego do wyznaczenia terminu składania ofert na 4 dni od
dnia otrzymania przez zamawiającego wyroku Krajowej Izby Odwoławczej na piśmie.
Uwzględniając całość dokumentacji z przedmiotowego postępowania, w tym w
szczególności: postanowienia SIWZ, modyfikację SIWZ z dnia 12 stycznia 2012 r.
orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej, wydane w sprawach o sygn. akt KIO 2288/11,
KIO 2301/11, KIO 2546/11, KIO 2429/11, KIO 2452/11, KIO 2546/11, odwołanie,
zgłoszenia przystąpienia do postępowania odwoławczego, jak również biorąc pod
uwagę oświadczenia, dokumenty i stanowiska stron i uczestników postępowania
złożone w trakcie posiedzenia i rozprawy, Krajowa Izba Odwoławcza ustaliła i zważyła,
co następuje:
W pierwszej kolejności ustalono,że nie została wypełnionażadna z przesłanek
skutkujących odrzuceniem odwołania na podstawie art. 189 ust. 2 ustawy Pzp, zaś
odwołanie nie zawiera braków formalnych oraz został uiszczony od niego wpis.
Ustalono również,że zamawiający prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia
w trybie dialogu konkurencyjnego z zastosowaniem przepisów ustawy Pzp wymaganych przy
procedurze, której wartośćszacunkowa zamówienia przekracza kwoty określone
w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy Pzp.
W dalszej kolejności Izba stwierdziła,że wypełnione zostały przesłanki dla wniesienia
odwołania określone w art. 179 ust. 1 ustawy Pzp. Stosownie do przywoływanego przepisu
ś
rodki ochrony prawnej przysługują wykonawcy, uczestnikowi konkursu, a także innemu
podmiotowi, jeżeli ma lub miał interes w uzyskaniu danego zamówienia oraz poniósł lub
może ponieść szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów niniejszej
ustawy. Odwołujący został zaproszony przez zamawiającego do składania ofert i przekazano
mu specyfikacjęistotnych warunków zamówienia w trybie art. 60 e ust. 3 ustawy Pzp, a
zatem przysługuje mu status wykonawcy w rozumieniu art. 2 pkt 11 ustawy Pzp, albowiem
ubiega sięo udzielenie zamówienia. Ponadto kwestionował czynnośćzamawiającego
polegającąna przedłużeniu terminu składania ofert, która nastąpiła bez jednoczesnego
przedłużenia terminu wykonania zamówienia, co w jego ocenie grozi niedotrzymaniem
terminu realizacji zamówienia lub znacznymi trudnościami w ich dotrzymaniu
i naliczeniu
wysokich kar umownych za opóźnienie w realizacji przedmiotu zamówienia, a także
możliwościąunieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia. Wyczerpuje to
przesłankęokreślonąw art. 179 ust. 1 ustawy Pzp.
Izba ustaliła następujący stan faktyczny:
W dniu 12 stycznia 2012 r., pismem z tego samego dnia, zatytułowanym „zmiana nr
15 treści SIWZ”, zamawiający zmodyfikował postanowienia specyfikacji istotnych warunków
zamówienia, przedłużając termin składania ofert z dnia 17 stycznia 2012 r. na dzień17
kwietnia 2012 r. Poinformował także,że dokonuje zmiany opisu przedmiotu zamówienia,
stanowiącego załącznik nr 1 do SIWZ, który równieżprzesłał wykonawcom.
Nie było równieżspornym,że zgodnie ze zmodyfikowanym opisem przedmiotu
zamówienia dostawa pierwszej transzy blankietów dowodów osobistych ma zostać
wykonana do 30 kwietnia 2013r. (pkt HA.9 załącznika nr 1 do SIWZ), zaśdostawa 2500
sztuk blankietów przeznaczonych do testów ma zostaćdokonana w terminie nie później niż4
miesiące przed datąwejścia wżycie ustawy z dnia 6 sierpnia 2010r. o dowodach osobistych
(pkt HA.3 ww. załącznika). Poza tym wykonawca jest zobowiązany do uzyskania certyfikacji
middleware oraz blankietu dowodu osobistego zgodnie z profilem bezpieczeństwa opisanym
w zatwierdzonym projekcie technicznym w terminie nie później niż2 dni przed terminem
wejścia wżycie przepisów ustawy (pkt HA.8). Wreszcie, wświetle pkt HA.1 przywoływanego
załącznika wykonawca ma 6 miesięcy od dnia podpisania umowy na przekazanie
zamawiającemu uzgodnionego projektu technicznego dowodu osobistego. Biorąc pod
uwagę,że termin realizacji dostawy pierwszej partii blankietów, który był terminem
wymaganym tj. 30 kwietnia 2013 roku i nie został przez zamawiającego zmodyfikowany w
dniu 12 stycznia 2012 r., przedłużenie terminu składania ofert oznaczało faktyczne skrócenie
terminu realizacji dostawy pierwszej transzy blankietów.
Krajowa Izba Odwoławcza rozpoznając odwołanie, uznała je za niezasadne.
Przedmiotem zaskarżenia była czynnośćzamawiającego polegająca na wydłużeniu
terminu składania ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonym
w trybie dialogu konkurencyjnego, który to termin w ocenie odwołującego należało uznaćza
zbyt odległy od poprzednio określonego. Zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 11 ustawy Pzp,
specyfikacja istotnych warunków zamówienia zawiera co najmniej miejsce oraz termin
składania i otwarcia ofert. Za sporządzenie SIWZ odpowiada zamawiający, a więc to jego
uprawnieniem jest wyznaczenie terminu składania ofert. W przypadku trybu dialogu
konkurencyjnego ustawa przewiduje jedynie minimalny termin składania ofert, jaki
obowiązany jest wyznaczyćzamawiający, tj. 10 dni od dnia przekazania zaproszenia do
składania ofert (art. 60 e ust. 4 ustawy Pzp). Ustawa Pzp nie przewiduje maksymalnego
terminu składania ofert, co oznacza,że swobodęw tym zakresie pozostawiono liwosci
dostosowania przedmiotu yamwienia do ymieniajczch Si wzmaga} i potryeb, w tzm
niemozamawiającemu, choćwyznaczając termin składania ofert obowiązany jest uwzględnić
okoliczności danego przypadku, w tym równieżtermin realizacji zamówienia.
Dostrzeżenia wymaga,że wyznaczenie terminu składania ofert jest elementem SIWZ,
a zatem zmiana tego terminu nastąpićmoże w drodze modyfikacji postanowieńSIWZ.
Ustawa Pzp reguluje w wielu miejscach kwestięmodyfikacji postanowieńSIWZ. Generalnym
przepisem poświęconym temu zagadnieniu jest przepis art. 38 ust. 4 ustawy Pzp. Stosownie
do art. 38 ust. 4 ustawy Pzp W uzasadnionych przypadkach zamawiający może przed
upływem terminu składania ofert zmienić treść specyfikacji istotnych warunków zamówienia.
Przepis ten przyznaje zamawiającemu prawo do modyfikacji postanowieńSIWZ ograniczając
je jedynie pod względem czasowym, tj. do upływu terminu składania ofert i pod względem
merytorycznym – tj. w uzasadnionych przypadkach. A zatem, modyfikacja SIWZ polegająca
na zmianie terminu składania ofert możliwa jest równieżbez dokonania innych zmian
w treści SIWZ, byleby była uzasadniona. Podnieśćnależy, iżobecne brzmienie art. 38 ust. 4
ustawy Pzp zostało ustalone w wyniku nowelizacji dokonanej ustawąz dnia 4 września 2008
r. o zmianie ustawy - Prawo zamówieńpublicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr
171, poz. 1058). Poprzednio obowiazujące brzmienie ograniczało możliwośćmodyfikacji
SIWZ do przypadków „szczególnie uzasadnionych”. Po wejściu wżycie ww. nowelizacji w
oparciu o przywoływany przepis katalog sytuacji, w których zmiana SIWZ może nastąpićjest
relatywnie szeroki. Podobne stanowisko przedstawiane jest w piśmiennictwie, w którym
akcentuje się,że zamawiający nie musi wykazywać szczególnej sytuacji związanej z
postępowaniem, w wyniku której musiałby dokonać zmiany SIWZ. Obecne sformułowanie „w
uzasadnionych przypadkach” oznacza, iż może dokonywać zmian zawsze, kiedy wymaga
tego należyta staranność w przeprowadzeniu postępowania. (por. Paweł Granecki, Prawo
zamówieńpublicznych. Komentarz, C.H. Beck, wyd. 2. Warszawa 2009, s.186). Ponieważ
przepisy nie stawiają żadnych barier w tym zakresie, można przyjąć, iż praktycznie każda
potrzeba zmiany siwz będzie uzasadniona i trudno będzie czynność jej zmiany podważyć,
twierdząc, że nie zachodził uzasadniony przypadek (por. Jerzy Pieróg, Prawo zamówień
publicznych. Komentarz, Wydawnictwo C.H.Beck, wyd. 10, Warszawa 2010).
Jak wynika z wyjaśnieńzłożonych przez pełnomocników zamawiającego, które
zostały potwierdzone dokumentem złożonym w trakcie rozprawy, powodem przedłużenia
terminu składania ofert było wejście wżycie zarządzenia nr 2 Ministra Spraw Wewnętrznych
z dnia 10 stycznia 2012 r. w sprawie powołania zespołu do analizy stanu przygotowań
dotyczących wprowadzenia nowych wzorów dowodów osobistych. Wświetle ww.
zarządzenia, celem zespołu powołanego przez Ministra Spraw Wewnętrznych jest analiza
stanu przygotowańdo wprowadzenia nowych wzorów dowodów osobistych, analiza aktów
prawnych dotycząca dowodów osobistych, a także opracowanie koncepcji optymalizacji
wykorzystaniaśrodków publicznych. Zespół powołany zarządzeniem ma zakończyćswe
prace 10 lutego 2012 r., sporządzając sprawozdanie. Ponadto, jak wynika ze złożonych w
trakcie rozprawy wyjaśnieńprzedstawiciela Centrum Personalizacji Dokumentów,
sprawozdanie zespołu zostanie przedstawione Ministrowi Spraw Wewnętrznych i będzie
przedmiotem jego oceny a następnie Komitetu Rady Ministrów ds. Cyfryzacji, który to
komitet może rekomendowaćmożliwośćdokonania nowelizacji ustawy o dowodach
osobistych.
Wyjaśnienia zamawiającego poparte treściązarządzenia nr 2 Ministra Spraw
Wewnętrznych dnia 10 stycznia 2012 r. oznaczały,że powodem przedłużenia terminu
składania ofert była chęćoceny stanu przygotowańdo wprowadzenia nowych wzorów
dowodów osobistych, ponownego przeanalizowania potrzeb zamawiającego , jak również
analiza potrzeby zmiany w obowiązujących przepisach. Na moment wyrokowania nie sposób
przesądzaćjakim wynikiem zakończąsięprace zespołu, nie można jednak wykluczyć,że
mogąmiećone istotne znaczenie z punktu widzenia przedmiotu zamówienia.Świadczy o
tym sygnalizowana w zarządzeniu chęćopracowania koncepcji optymalizacji wykorzystaniaśrodków publicznych, czy możliwośćrekomendowania niewątpliwie doniosłej z punktu
widzenia wykonania przedmiotu zamówienia nowelizacji ustawy o dowodach osobistych.
Wprawdzie potrzeby zamawiającego powinny byćgeneralnie zidentyfikowane jużna etapie
wszczęcia postępowania, czego wymagająreguły należytej staranności, to jednak nie bez
znaczenia były okoliczności, które pojawiły sięw trakcie jego trwania. W momencie
orzekania przez Izbęw niniejszej sprawie postępowanie o udzielenie zamówienia trwa ponad
rok. W trakcie postępowania zostały powołane nowe organy administracji publicznej
odpowiadające za wykonanie ustawy o dowodach osobistych. Nie bez znaczenia należało
równieżuznaćspecyficzny charakter przedmiotu zamówienia tj. dostawęodmiennych od
dotychczas stosowanych blankietów dowodów osobistych, znacznąwartośćzamówienia,
jego długofalowe i wieloletnie skutki. Uwzględnienie w sposób postulowany w odwołaniużądania polegającego na wyznaczeniu terminu składania ofert na 4 dni po otrzymaniu
wyroku Izby na piśmie tworzyłoby nową, nieodwracalnąsytuacjęw postępowaniu. Ponieważ
wświetle art. 38 ust. 4 ustawy Pzp modyfikacja SIWZ możliwa jest tylko do upływu terminu
składania ofert, uwzględnienie odwołania uniemożliwiłoby zamawiającemu weryfikacjęjego
potrzeb. W piśmiennictwie wskazuje sięnatomiast,że powodem modyfikacji SIWZ może być
nieprzewidziana zmiana potrzeb zamawiającego, którą może on uwzględnić, nie zmieniając
przy tym zapisów SIWZ, w sposób, który powodowałby zmianę kwalifikacji zamówienia (por.
M. Stachowiak, J. Jerzykowski, W. Dzierżanowski, Prawo zamówień publicznych.
Komentarz, LEX, 2010, wyd. IV). Stanowisko to zasługuje na aprobatę, biorąc równieżpod
uwagęto,że zasadniczym celem postępowania o udzielenie zamówienia jest zaspokojenie
potrzeb zamawiającego. W tym kontekście, w zakresie wydłużenia terminu składania ofert,
należy miećna względzie zapewnienie zamawiającemu możliwości dostosowania
przedmiotu zamówienia do zmieniających sięwymagańi potrzeb, w tym niemożliwego do
przewidzenia kształtu regulacji prawnej.
Przy wyrokowaniu Izba wzięła równieżpod uwagę,że wszyscy obecni w trakcie
rozprawy wykonawcy tj. wykonawca Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. w
Warszawie, wykonawcy wspólnie ubiegający sięo udzielenie zamówienia Consortia sp. z
o.o. w Warszawie, On Track Innovations Ltd Z.H.R. Industrial Zone, Rosh Pina, Izrael, ASEC
S.A. w Krakowie, Trusted Information Consulting sp. z o.o. w Warszawie a także wykonawca
Gildia sp. z o.o. w Lublinie oświadczyli, iżpomimo przedłużenia terminu składania ofert do
dnia 17 kwietnia 2012 r. przy jednoczesnym zaniechaniu przedłużenia terminu realizacji
zamówienia, w ich ocenie, wykonanie przedmiotu zamówienia jest możliwe, choćpołączone
będzie z większym ryzykiem i wymagało będzie dodatkowej analizy biznesowej. Zatem
decyzja zamawiającego o przedłużeniu terminu składania ofert na dzień17 kwietnia 2012 r.
nie godzi w interes wykonawców w uzyskaniu danego zamówienia w rozumieniu art. 179 ust.
1 ustawy Pzp. Nie musi bowiem skutkowaćograniczeniem kręgu wykonawców zdolnych do
złożenia oferty, ani koniecznościąunieważnienia postępowania, z uwagi na to,że
przedmiotem zamówienia będzieświadczenie niemożliwe do wykonania. Przedstawiciel
Centrum Personalizacji Dokumentów oświadczył w trakcie rozprawy,że nie jest mu
wiadomo, aby na moment wyrokowania intencjąministra właściwego do spraw
wewnętrznych było unieważnienie postępowania. Nie można równieżwykluczyćmożliwości
nowelizacji ustawy o dowodach osobistych której termin wejścia wżycie był jużodraczany.
Możliwośćnowelizacji ustawy o dowodach osobistych sygnalizowana jest w zarządzeniu
Ministra Spraw Wewnętrznych, zaśewentualna zmiana tej ustawy może skutkować
możliwościąwydłużenia terminu realizacji zamówienia.
Z omawianych powodów Izba uznała zarzut naruszenia przez zamawiającego
przepisu art. 38 ust. 4 ustawy Pzp za niezasadny.
W ocenie Izby niezasadnym okazał sięrównieżpodniesiony przez odwołującego zarzut
naruszenia przez zamawiającego przepisu art. 38 ust. 6 ustawy Pzp. Przywołany przez
odwołującego przepis stanowi,że jeżeli w wyniku zmiany treści specyfikacji istotnych
warunków zamówienia nieprowadzącej do zmiany treści ogłoszenia o zamówieniu jest
niezbędny dodatkowy czas na wprowadzenie zmian w ofertach, zamawiający przedłuża
termin składania ofert. Przepis ten nakłada więc na zamawiających dodatkowy obowiązek
przedłużenia terminu składania ofert jeżeli jest niezbędny dodatkowy czas na wprowadzenie
zmian w ofertach w wyniku wprowadzonej zmiany SIWZ, na co wskazuje sformułowanie
„przedłuża”. W przypadku, gdy modyfikacja SIWZ nie powoduje po stronie wykonawców
konieczności wprowadzania zmian do przygotowywanych ofert, zamawiający nie ma
obowiązku przedłużania terminu składania ofert. Naruszenie dyspozycji przywoływanego
przepisu możliwe jest zatem w sytuacji, gdy zamawiający w wyniku zmiany SIWZ, wbrew
owemu dodatkowemu obowiązkowi nie przedłuża terminu składania ofert pomimo, iż
konieczny jest dodatkowy czas na wprowadzenie zmian w ofertach lub teżgdy przedłuża ten
czas o okres niewystarczający na wprowadzenie stosownych zmian. Natomiast nie stanowi
naruszenia dyspozycji tego przepisu wyznaczenie zbyt odległego terminu składania ofert.
Brak obowiązku przedłużenia terminu składania ofert wświetle art. 38 ust. 6 ustawy Pzp nie
oznacza jeszcze bowiem,że zamawiający nie ma takiego prawa a to na podstawie art. 38
ust. 4 ustawy Pzp
.
Gdyby tak było, przepis art. 38 ust. 4 ustawy Pzp byłby zbędny, zaś
dopuszczalnośćmodyfikacji SIWZ rozstrzygana byłaby tylko wświetle przepisu art. 38 ust. 6
ustawy Pzp.
Rozstrzygając o podniesionym przez odwołującego zarzucie naruszenia art. 5 Kodeksu
Cywilnego w zw. z art. 14 ustawy Pzp poprzez nadużycie przez zamawiającego
przysługującego mu prawa do przedłużenia terminu składania ofert Izba nie znalazła
podstaw do podzielenie argumentacji zaprezentowanej w odwołaniu. Jak wynika z art. 14
ustawy Pzp, do czynności podejmowanych przez zamawiającego w postępowaniu stosuje
sięprzepisy KC, jeżeli przepisy ustawy Pzp nie stanowiąinaczej. Czynnośćzamawiającego
polegająca na wyznaczeniu terminu składania ofert czy przedłużeniu terminu składania ofert
jest niewątpliwie „czynieniem użytku ze swojego prawa”, które to uprawnienie ma charakter
prywatnoprawny, zaśsposób jego wykonywania może byćrozpatrywane poprzez pryzmat
brzmienia art. 5 KC.
W dalszej kolejności dostrzeżenia wymagało istnienie domniemania,że jeśli dany
podmiot wykonuje uprawnienie przysługujące mu w ramach prawa podmiotowego, to działa
zgodnie z prawem. Okolicznośćprzeciwnąpowinna wykazaćzatem druga strona. Jak
wskazano wcześniej, niewątpliwie zamawiający działał w ramach przysługującego mu prawa
do modyfikacji SIWZ. Natomiast Izba nie znalazła podstaw, aby działanie w granicach prawa,
w tej konkretnej sprawie, mogło byćmimo to uznane za naganne z punktu widzenia zasad
współżycia społecznego czy sprzeczności ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem
prawa. Podkreślenia wymaga,że instytucja nadużycia prawa, o której mowa w art. 5 KC ma
zapobiegaćpowstawaniu sytuacji, w których zastosowanie litery prawa prowadziłoby do
rozstrzygnięćrażąco niesłusznych. W efekcie, ochrony odmawia sięuprawnionemu dlatego,że w konkretnej sytuacji faktycznej wykonywanie prawa jest naganne.
Izba wzięła pod
uwagę,że jeżeli wykonawca powołuje sięna jednąz zasad współżycia społecznego
stwierdzając,że doszło do jej nadużycia (naruszenia), powinien wskazać, o jakązasadę
konkretnie chodzi. Bez takiego wskazania i dostatecznego wykazania rozstrzygnięcie Izby
uwzględniające ten zarzut narażone byłoby na uzasadniony zarzut dowolności. Oznaczałoby
bowiem, iżIzba odmówiła uprawnionemu możliwości korzystania z jego prawa z uwagi na
bliżej nieskonkretyzowanązasadę. Powyższe znajduje uzasadnienie m.in. w wyroku z dnia
20 grudnia 2006 r., IV CSK 263/06, Lex, nr 257664, w którym Sąd Najwyższy wyraził pogląd,
iżaby zarzut nadużycia prawa w rozumieniu art. 5 KC mógł odnieśćskutek prawny należy
wskazaćjakie zasady współżycia społecznego w okolicznościach sprawy zostały naruszone.
W ocenie Izby odwołujący nie wykazał podniesionego przez siebie zarzutu. Nie wiadomo
jaka zasada współżycia społecznego została naruszona, jak równieżna czym miałaby
polegaćsprzecznośćze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa do modyfikacji
SIWZ. Chęćprzeanalizowania możliwości dostosowania przedmiotu zamówienia do
zmieniających sięwymagańi potrzeb zamawiającego, optymalizacji wydatkowaniaśrodków
publicznych, oceny stanu przygotowańdo wprowadzenia nowych dowodów osobistych
nawet na obecnym etapie postępowania nie może byćuznana za działanie naganne
skutkujące uznaniem,że działanie zamawiającego choćmające oparcie w prawie, to jednak
musi byćuznane za bezprawne wykonywanie tego prawa. Natomiast decyzja o przedłużeniu
terminu składania ofert nie godzi w interes wykonawców w uzyskaniu danego zamówienia,
albowiem pomimo sygnalizowanych trudności związanych ze skróceniem terminu realizacji
zamówienia dostrzegająoni możliwośćwykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z
wymogami SIWZ. Zwiększone ryzyko jakie poniosąz tytułu sygnalizowanych przez nich
zagrożeńmoże byćprzez nich uwzględnione i skalkulowane w cenie ofertowej.
Rozstrzygając w przedmiocie podniesionego zarzutu naruszenia zasady równego
traktowania i uczciwej konkurencji Izba uznała ten zarzut za niezasadny. Nie ulegało
wątpliwości,że zmiana terminu składania ofert dotyczyła wszystkich podmiotów
uczestniczących w postępowaniu, więc nie wykazano braku równego traktowania
wykonawców. Natomiast treśćodwołania, jak równieżzłożonych w trakcie rozprawy
wyjaśnieńi oświadczeńnie dały Izbie podstaw do stwierdzenia nie przestrzegania przez
zamawiającego zasady uczciwej konkurencji, wyrażonej w art. 7 ust. 1 ustawy Pzp.
Zgodnie z przepisem art. 192 ust. 2 ustawy Pzp, Krajowa Izba Odwoławcza
uwzględnia odwołanie w sytuacji, jeżeli stwierdzi naruszenie przepisów ustawy, które miało
wpływ lub może miećistotny wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia, co ze
wskazanych wyżej względów nie miało miejsca w niniejszej sprawie.
Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 192 ust. 1 ustawy Pzp orzeczono jak
w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku postępowania - na
podstawie art. 192 ust. 9 i 10 ustawy Pzp oraz w oparciu o przepisy § 5 ust. 4 w zw. z § 3 pkt
1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010r. w sprawie wysokości i
sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz.U. Nr 41 poz. 238).
Przewodniczący: ……………………
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 263/15 z dnia 2015-12-23
- Sygn. akt KIO 245/15, KIO 305/15 z dnia 2015-03-04
- Sygn. akt KIO 270/15 z dnia 2015-03-03
- Sygn. akt KIO 273/15 z dnia 2015-02-27
- Sygn. akt KIO 267/15 z dnia 2015-02-27
