rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2012-04-04
rok: 2012
data dokumentu: 2012-04-04
rok: 2012
Powiązane tematy:
sygnatury akt.:
KIO 601/12
KIO 601/12
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 kwietnia 2011 r. w Warszawie odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 26 marca 2012 r. przez Systra S.A. w Paryżu,
Francja, działającąw Polsce jako Systra Spółka Akcyjna Odział w Polsce, z siedzibą
oddziału w Warszawie, w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonym
przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie,
przy udziale ARDANUY INGENIERIA S.A. w Madrycie, Hiszpania, zgłaszającego
przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie odwołującego,
przy udziale CE Projekt Group Sp. z o.o. Sp. k. w Krakowie, zgłaszającego przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego,
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 26 marca 2012 r. przez Systra S.A. w Paryżu,
Francja, działającąw Polsce jako Systra Spółka Akcyjna Odział w Polsce, z siedzibą
oddziału w Warszawie, w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonym
przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie,
przy udziale ARDANUY INGENIERIA S.A. w Madrycie, Hiszpania, zgłaszającego
przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie odwołującego,
przy udziale CE Projekt Group Sp. z o.o. Sp. k. w Krakowie, zgłaszającego przystąpienie do
postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego,
orzeka:
1. Uwzględnia odwołanie i nakazuje PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie
dokonanie powtórnej oceny ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia
publicznego na opracowanie dokumentacji projektowej na elektryfikację linii
kolejowej nr 71 Ocice - Rzeszów w ramach zadania „Modernizacja linii
kolejowej Rzeszów - Warszawa przez Kolbuszową”, w tym nakazuje:
a. wezwanie CE Projekt Group Sp. z o.o. Sp. k. w Krakowie do uzupełnienia
dokumentów
potwierdzających
spełnianie
warunków
udziału
w
postępowaniu opisanych w pkt 8.4.1 i 8.4.2 specyfikacji istotnych warunków
zamówienia,
b. wezwanie ARDANUY INGENIERIA S.A. w Madrycie, Hiszpania, do
uzupełnienia dokumentów potwierdzających spełnianie warunku udziału w
postępowaniu opisanego w pkt 8.4.3 lit. b specyfikacji istotnych warunków
zamówienia,
2. Kosztami postępowania obciąża PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie i:
2.1 zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę15 000 zł 00 gr
(słownie: piętnaście tysięcy złotych zero groszy) uiszczonąprzez Systra S.A. w
Paryżu, Francja tytułem wpisu od odwołania,
2.2 zasądza od PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie na rzecz Systra S.A. w
Paryżu, Francja kwotę18 600 zł 00 gr (słownie: osiemnaście tysięcy sześćset
złotych, zero groszy) stanowiącąkoszty postępowania odwoławczego poniesione
z tytułu wpisu od odwołania oraz wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.) na niniejszy wyrok – w terminie 7 dni
od dnia jego doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie.
Przewodniczący: …………..…………
sygn. akt KIO 601/12
UZASADNIENIE
Zamawiający, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie, prowadzi w trybie
przetargu nieograniczonego, na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004
r. Prawo zamówieńpublicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.) – zwanej
dalej "ustawą" lub "Pzp" – postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na
opracowanie dokumentacji projektowej na elektryfikacjęlinii kolejowej nr 71 Ocice -
Rzeszów w ramach zadania „Modernizacja linii kolejowej Rzeszów - Warszawa przez
Kolbuszową.
Szacunkowa wartośćzamówienia jest wyższa od kwot wskazanych w przepisach
wykonawczych wydanych na podstawie art. 11. ust. 8 Pzp.
Ogłoszenie o zamówieniu opublikowano w dniu 05.01.2012 r. w Dz.U. UE pod
numerem 2012/S 2-003035.
W dniu 16 marca 2012 r. zamawiający poinformował wykonawców biorących udział
w postępowaniu o wynikach oceny ofert, w tym o wyborze oferty CE Project Group
Sp. z o.o. Sp. K. w Krakowie (zwanej dalej jako „CE”) jako najkorzystniejszej, jako
następnąofertęw rankingu sklasyfikowano ofertęArdanuy Ingenieria S.A. w
Madrycie, Hiszpania (dalej jako „Ardanuy”).
W dniu 26 marca 2012 r. Systra S.A. w Paryżu, Francja (dalej jako „Systra”) wniosła
odwołanie od ww. czynności zamawiającego.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu:
1. naruszenie art. 7 ust. 1 ustawy poprzez niezachowanie zasady równego
traktowania wykonawców, polegające na zaniechaniu odrzucenia oferty
wykonawców: CE oraz ARDANUY z powodu rażąco niskich cen ofert ww.
wykonawców, który to fakt wynika ze złożonych przez nich wyjaśnieńna
wezwanie zamawiającego na podstawie art. 90 ustawy;
2. naruszenie art. 89 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 90 ust. 1-3 ustawy poprzez
błędnąocenęwyjaśnieńelementów oferty mających wpływ na ceny ofert
złożonych przez wykonawców: CE oraz ARDANUY i zaniechanie
odrzucenia tych ofert;
3. naruszenie art. 91 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 Pzp, poprzez dokonanie
wyboru oferty najkorzystniejszej z naruszeniem przepisów ustawy.
4. naruszenie art. 26 ust 3 przez zaniechanie wezwania do uzupełnienia
dokumentów, a w konsekwencji art 22 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz art. 24 ust. 2 pkt
4 Pzp z uwagi na zaniechanie wykluczenia wykonawcy CE ze względu na
brak wykazania spełniania warunków wiedzy i doświadczenia oraz
dysponowania osobami zdolnymi do wykonania zamówienia lub
5. naruszenie art. 26 ust 3 przez zaniechanie wezwania do uzupełnienia
dokumentów a w konsekwencji art. 22 ust. 1 pkt 2 i 4 oraz 24 ust. 2 pkt 4
ustawy Pzp. z uwagi na zaniechanie wykluczenia wykonawcy ARDANUY
ze względu na brak wykazania spełniania warunków wiedzy i
doświadczenia oraz znajdowania sięw odpowiedniej sytuacji finansowej.
W związku z powyższym odwołujący wniósł o:
•
nakazanie unieważnienia czynności zamawiającego polegającej na
wyborze oferty najkorzystniejszej;
•
nakazanie dokonania ponownej oceny ofert i wyjaśnieńdotyczących
rażąco niskiej ceny wykonawców: CE oraz ARDANUY i dokonanie
zaniechanej (zaniechanych) czynności zamawiającego polegającej
(polegających) na (wykluczeniu i) odrzuceniu ofert ww. wykonawców;
•
wybór oferty odwołującego jako najkorzystniejszej.
W uzasadnieniu odwołania wskazano:
Zarówno wykonawca wybrany, jak i kolejny wykonawca - ARDANUY INGENIERIA
S.A., który uzyskał drugąw kolejności ilośćpunktów w ramach jedynego kryterium
„cena" (73,22 pkt) zostali wezwani do wyjaśnienia elementów składowych oferty
mający wpływ na wysokośćceny. Zamawiający dokonał wezwania zgodnie z
informacjąpodanąw pkt 19 SIWZ po zmianie wprowadzonej pismem z dnia 3
stycznia 2012r., gdzie zastrzegł,że jeżeli cena oferty będzie niższa od 65% wartości
kwoty jakąZamawiający zamierza przeznaczyćna realizacjęzamówienia uzna,że
oferta taka może zawieraćrażąco niskącenę. Wezwani wykonawcy złożyli
wyjaśnienia z dniu 15 marca br., zaśzamawiający uznał je za wystarczające do
oceny, iżzaproponowane ceny, pomimo niskiej wartości nie sąrażąco niskie.
W postępowaniu złożono 9 ofert, z czego trzy (oferty nr 3, 7 oraz 8) zostały
odrzucone na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 tj. ze względu na rażąco niskącenę.
Wartośćnieodrzuconych ofert kształtowała sięna poziomie od 1,45 mln zł. do 3,5
mln zł. przy czym najtańsza złożona przez wykonawcęCE Project Group Sp. z o.o.
Spółka Komandytowa miała wartość1 466 160 zł., a złożona przez wykonawcę
ARDANUY INGENIERIA S.A. miała wartośćok. 1 628 000 zł. Zamawiający podał na
otwarciu ofert, iżzamierza przeznaczyćna sfinansowanie zamówienia kwotęok. 3,25
min zł.
Przy czym zamawiający odrzucił ofertęzłożonąprzez Biuro Inżynieryjnych Projektów
Kolejowych Sp z o.o. z Krakowa z ceną1 795 800 zł jako ofertęz rażąco niskąceną.
Cena tej oferty przewyższa ceny złożone przez obu wskazanych wykonawców.
Oznacza to,że jedynie wykazanie przez nich w wyjaśnieniach, iżcena
zaproponowana rzeczywiście jest cenąrealnąi pokrywającąkoszty wykonania
zamówienia dawałoby podstawędo uznania czynności zamawiającego polegającej
na ocenie tych dwóch ofert za prawidłową. Jednakże wyjaśnienia złożone przez obu
wykonawców nie dajątakiej podstawy Zamawiającemu.
Decyzja Zamawiającego o zaniechaniu odrzucenia ofert wykonawców CE Project
Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa oraz ARDANUY INGENIERIA S.A., jest
całkowicie niezasadna, gdyżoferty obu wykonawców sąrażąco niskie i nie
gwarantująprawidłowej realizacji zamówienia. Wskazująna to złożone przez
wykonawców wyjaśnienia, które w przypadku CE Project Group Sp. z o.o. Spółka
Komandytowa sąniespójne i wskazują, iżcena podana w formularzu ofertowym jest
zaniżona, zaśw przypadku wykonawcy ARDANUY INGENIERIA S.A. wyjaśnienia
nie dotycząelementów oferty, a jedynie wskazująna ogólnąmetodologięwyliczania
cen ofert przez tego wykonawcębez odnoszenia siędo okoliczności związanych z
wykonaniem omawianego zamówienia.
Odwołujący zauważył, iżwszczęcie przez Zamawiającego procedury wynikającej z
art. 90 Pzp stanowi o przyjęciu domniemania prawnego, iżcena zaproponowana
przez wykonawcęjest cenąrażąco niską. Wykonawca może takie domniemanie
obalićprzez wykazanie, iżobiektywnie możliwe jest wykonanie przez niego
zamówienia za wskazanącenę. Katalog obiektywnych czynników, które wpływająna
kalkulacjęceny podaje art. 90 ust 2 ustawy, do których ustawodawca zalicza:
oszczędnośćmetody wykonania zamówienia, wybrane rozwiązania techniczne,
wyjątkowo sprzyjające warunki wykonania zamówienia dostępne dla wykonawcy,
oryginalnośćprojektu wykonawcy, wpływ pomocy publicznej.
W wyjaśnieniach obu firm nie znalazły sięargumenty wskazujące na jakiekolwiek
faktyczne okoliczności wskazujące na poprawnośćkalkulacji i przyjętych cen.
Oceniając wyjaśnienia złożone przez CE Project Group Sp. z o.o. Spółka
Komandytowa, należy zauważyć,że wykonawca podał jedynie rozbicie cen na inne
elementy niżwynikające z formularza cenowego.
Przedstawienie kwot na poszczególne zadania mieszczące sięw opisie przedmiotu
zamówienia bez wskazania, na jakiej podstawie przyjęto dane kwoty za właściwe i
wystarczające dla pokrycia kosztów wykonania prac składających sięna dane etapy,
nie wyjaśnia wycenyżadnej z pozycji.
Wykonawca nie przedstawił uzasadnienia dlaczego przyjął takąwycenę, nie podał
teżżadnych informacjiświadczących o jego przewadze konkurencyjnej oprócz
ogólnikowego stwierdzenia, iżbędzie korzystał z doświadczonych projektantów, przy
czym jego oferta powyższego nie potwierdza, gdyżpowołuje sięon jedynie na 1
projektanta, który nie jest jego pracownikiem a działa jedynie na podstawie
zobowiązania do udostępnienia własnej osoby.
Odwołujący podkreślił, iżw przypadku wszczęcia procedury przewidzianej w art. 90
ustawy wykonawca powinien przedłożyćwyjaśnienia, które w sposób obiektywny
dająmożliwośćrozwiania wątpliwości zamawiającego co do racjonalności wyceny. W
Wyroku Sadu Okręgowego w Warszawie (sygn. akt V ca 2214/06) sąd zauważył
„Podmiot ubiegający sięo udzielenie zamówienia, jeżeli chce ustrzec sięprzed
odrzuceniem złożonej oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 P.z.p. obowiązany jest
do złożenia wyjaśnieńnażądanie zamawiającego. Z kolei zamawiający obowiązany
jest do odrzucenia oferty, jeżeli potencjalny wykonawca nie złoży wyjaśnieńw
zakreślonym terminie oraz gdy ocena wyjaśnieńi innych dowodów potwierdzi,że
oferta zawiera rażąco niskącenęw stosunku do przedmiotu zamówienia. Wynika
stąd,że przedstawione przez oferenta wyjaśnienia podlegająocenie, której
przykładowe kryteria przedstawia art. 90 ust. 2 P.z.p.. W niniejszej sprawie
Zamawiający nabrał wątpliwości co do poziomu cen zaproponowanych przez
oferenta co do trzech zadańi w tym zakresie wezwał go do złożenia wyjaśnień.
Wyjaśnienia zostały złożone, ale w ocenie Sądu Okręgowego ich treśćnie może być
uznana za wystarczającądla przyjęcia,że cena proponowana przez (...) nie jest
rażąco niska ..."
Utrwalona linia orzecznicza nakazuje więc wnikliwąi dokładnąocenęwyjaśnieńoraz
ich prawdziwości i racjonalności (tak m.in. wyrok KIO 730/10, KIO 2258/11).
Wyjaśnienia przedłożone przez CE Projekt Group Sp z o.o. Spółka komandytowa wżaden sposób nie mogąbyćocenione jako wystarczające. W istocie treść
przedłożonego dokumentu niczego nie wyjaśnia - gdyżwskazuje jedynie na kwoty za
poszczególne elementy, ujęte inaczej niżw formularzu cenowym. Wykonawca nie
przedstawił jednakżeżadnych okoliczności mających wpływ na takąa nie inną
wycenęoraz nie odniósł siędo ewentualnych sprzyjających warunków wykonania
tego zamówienia.
W tej sytuacji należy uznać, iżwykonawca nie udowodnił,że przedstawiona przez
niego cena jest cenąrealną, odpowiadającąrynkowi, lub teżże niższa cena wynika z
obiektywnych okoliczności - sprzyjających temu wykonawcy szczególnie korzystnych
warunków wykonania zamówienia.
W związku z powyższym oferta podlega odrzuceniu ze względu na to, iż
zaproponowana cena w sposób znaczący odbiega od szacunków zamawiającego -
stanowi mniej niż50% kwoty jakązamawiający przeznaczył na sfinansowanie
zamówienia, odbiega równieżodśredniej złożonych cen o ponad 500 tysięcy złotych
(cenaśrednia w postępowaniu wynosi 2 003 379 zł). Jednocześnie wykonawca CE
Projekt Group Sp z o.o. Spółka komandytowa nie przedstawił wiarygodnych
wyjaśnieńdotyczących kalkulacji tej ceny.
Oceniając wyjaśnienia ARDANUY INGENIERIA S.A. należy podkreślić, iż
wykonawca nie odniósł siędo elementów oferty mających wpływ na cenę. Również
w tym wypadku cena oferty znacząco odbiega od wartości wyliczonej przez
zamawiającego oraz o ponad 350 000 zł odśredniej ceny uzyskanej w
postępowaniu. Jest teżniższa od oferty, którązamawiający uznał za złożonąz
rażąco niskącenąBiura Inżynieryjnych Projektów Kolejowych Sp z o.o. z Krakowa.
Wyjaśnienia wskazująna koszty osobowe z wskazaniem stawek dla poszczególnych
osób oraz na koszty zewnętrzne tj. „topografia" oraz „koszty okołoprojektowe" takie
jak tłumaczenia czy audyt. Natomiast w kosztach nie ujęto takich elementów
wymaganych w siwz jak badania gruntowo-wodne wymagane w pkt 4 ppkt 5 OPZ,
koszty administracyjne pozyskania decyzji i pozwoleń, itd.
Powyższe koszty nie zostały ujęte w cenie oferty, co powoduje,że zaproponowana
cena wskazuje na brak możliwości wykonania pełnego zakresu zamówienia za
wskazanącenę.
Ponadto wykonawca przedstawił zestawienie godzin pracy osób, którymi będzie
posługiwał sięprzy wykonywaniu zamówienia. Wyjaśnienia zawierająrównież
wskazanie metody, jakąwykonawca zwykle kieruje sięprzy wyliczaniu cen ofert. Nie
wskazano jednak jak ta wybrana przez wykonawcęmetoda została zastosowana do
wyliczenia ceny tej konkretnej oferty. Wykonawca zwykle przyjmuje podział kosztów
na bezpośrednie oraz wydatki ogólne, a następnie wydatki ogólne dzieli przez liczbę
godzin pracy zespołu operacyjnego i dodaje otrzymanąkwotędo kosztów
bezpośrednich generowanych przez ten personel.
Przy cyzm w wydatkach ogólnych mieszcząsięjedynie: koszty personelu
nieoperacyjnego oraz koszty ogólne zarządu firmy, nie zaśkoszty związane z
projektem bezpośrednio np. koszty podwykonawców.
Wykonawca wywodzi,że w ten sposób wyliczona cena oferty zapewnia,że personel
operacyjny zarabia nie tylko na własne wynagrodzenia, ale równieżna wydatki
ogólne, a projekt jest z punktu widzenia przedsiębiorstwa rentowny. Nawet
szczegółowa tabela zawierająca ilości godzin pracy osób realizujących konkretne
elementy zamówienia, nie potwierdza,że wskazana powyżej metoda (wybrana przez
wykonawcę) zapewnia,że w niniejszym zamówieniu zyski generowane przez
personel operacyjny choćby zrównająsięze kosztami poniesionymi na realizację
zamówienia opisanego w SIWZ.
Wskazane
wyjaśnienia
ARDANUY
INGENIERIA
S.A.
nie
umożliwiają
zamawiającemu weryfikacji czy składowe koszty za wymagane w SIWZ elementy
oferty sąujęte w cenie i rzetelnie oszacowane, a w związku z tym zapewniają
możliwośćwykonania zamówienia. Należy zauważyć,że zgodnie z orzecznictwem
KIO „zaistnienie przesłanki zastosowania powołanego przepisu (por. art. 90 ust. 1
Pzp oznacza,że w odniesieniu do oferty, której to dotyczy, powstaje domniemanie, iż
oferta zawiera rażąco niskącenę, a obalenie tego domniemania jest czynnością
leżącąpo stronie wykonawcy, którego obciąża w tym zakresie przedstawienie
wyjaśnieńpopartych dowodami (por. art. 90 ust. 3 Pzp)." (wyrok z dnia 21 grudnia
2011r. sygn. akt: KIO 2624/11). Przyjęcie przez Wykonawcęogólnej metody
szacowania wartości oferty jest oczywiście dopuszczalne jednak, gdy wykonawca nie
przekłada tej metody na wyliczenie ceny konkretnej oferty, której dotycząwyjaśnienia
należy uznaćte wyjaśnienia za niewystarczające (wykonawca podał tylko przykład
dla starszego inżyniera, który jest jednąz wielu osób mających realizować
zamówienie).
Zamawiający oceniając wyjaśnienia wykonawcy kieruje sięprzede wszystkim
przepisem art. 90 ust. 3 ustawy. Warto więc zwrócićuwagęna wyrok KIO
wskazujący,że „w dyspozycji art. 90 ust. 3 Pzp znajduje sięrównieżsytuacja, kiedy
wykonawca złożył wyjaśnienia, ale wyjaśnienia te sązbyt ogólnikowe, by ocenić, czy
zaoferowana cena nie jest rażąco niska. Nie chodzi bowiem o złożenie jakichkolwiek
wyjaśnień, lecz takich wyjaśnień, które w sposób niebudzący wątpliwości pozwalają
na ocenęoferty pod względem zaoferowania rażąco niskiej ceny. Przedstawione
wyjaśnienia winny byćnie tylko konkretne i przekonywujące, ale równieżpoparte
stosownymi dowodami." (wyrok z dnia 3 listopada 2011r. sygn. akt KIO 2251/11). W
takiej sytuacji działanie zamawiającego polegające na uznaniu wyjaśnieńARDANUY
INGENIERIA S.A. za wiarygodne należy uznaćza sprzeczne ww. przepisami,
orzecznictwem oraz zasadami logiki, które niewątpliwie musząznaleźćzastosowanie
przy ocenie wyjaśnieńrażąco niskiej ceny.
Odnosząc siędo zarzutu zaniechania wykluczenia i odrzucenia oferty złożonej przez
CE Project Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa wskazano, iżwykonawca ten nie
potwierdził spełniania warunku wiedzy i doświadczenia oraz dysponowania osobami
zdolnymi do wykonania zamówienia.
W celu wykazania odpowiedniego doświadczenia Zamawiający wymagał, aby
wykonawca w okresie ostatnich trzech lat przed upływem terminu składania ofert, (a
jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy - w tym okresie), wykazał się
wykonaniem co najmniej jednej usługi, polegającej na opracowaniu dokumentacji
projektowej (obejmującej co najmniej opracowanie projektu budowlanego oraz
projektu wykonawczego) w zakresie budowy lub przebudowy sieci trakcyjnej na
długości minimum 30 kilometrów, z podaniem wartości, przedmiotu, daty wykonania i
odbiorcy (częśćI siwz, pkt 8.4.1.)
CE Project Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa załączył wykaz, w którym
umieszczono 5 prac, przy czym tylko w opisie jednej z nich wykonawca wskazał, iż
wykonał projekt dla sieci o wymaganej długości tj. min 30 kilometrów (pozycja nr 4).
Należy w tym miejscu jednak wskazać,że referencja dotyczy jedynie remontu
nawierzchni torów ( a nie sieci trakcyjnej) oraz wskazuje na 2 tory po 15 km, a nie
siećtrakcyjnąo długości 30 km. Ponadto 3 spośród 5 umieszczonych pozycji
wskazująna wykonanie prac na dłużej niż3 lata przed terminem składania ofert. Tak
jest równieżw przypadku pozycji nr 4, która po ewentualnym rozstrzygnięciu wyżej
wskazanych
wątpliwości
mogłaby
odpowiadać
długością
wymaganiom
zamawiającego.
CE Project Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa nie potwierdziła równieżwarunku
dysponowania osobami zdolnymi do realizacji zamówienia, ponieważwskazała na
stanowisko projektanta w branży kolejowe sieci trakcyjne PaniąEwęAlbertowicz,
która według wykazu nie brała udziału w ani jednym projekcie obejmującym
opracowanie dokumentacji projektowej którego przedmiotem były m.in. 2 stacje
kolejowe. Wykaz wskazuje kilka pozycji, które obejmujądokumentacjędla 1 stacji
kolejowej, ależadna z tych pozycji wykazu nie potwierdza spełniania ww. warunku.
Oznacza to, ze wykonawca CE Project Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa nie
wykazała spełniania warunku wiedzy i doświadczenia oraz dysponowania osobami
zdolnymi do wykonania zamówienia i powinien zostaćwezwany do uzupełnienia
dokumentów na podstawie art. 26 ust 3 ustawy Pzp. W przypadku niepotwierdzenia
spełnienia warunku wykonawca powinien zostaćwykluczony z postępowania.
Odnosząc siędo zarzutu zaniechania wykluczenia i odrzucenia oferty złożonej przez
ARDANUY INGENIERIA S.A, odwołujący wskazał, iżwykonawca ten nie potwierdził
spełniania warunku znajdowania sięw odpowiedniej sytuacji finansowej.
Załączona do oferty informacja z banku została wystawiona dnia 21.10.2011 r. a
więc jest starsza niż3 miesiące wstecz od dnia składania ofert (14.02.2012r.)
Oznacza to,że informacja ta nie może potwierdzaćspełniania ww. warunku
ponieważnie spełnia wymogu pkt 9.1.5. lit. b) SIWZ oraz jest niezgodna z § 1 ust. 1
pkt 9 rozporządzenia w sprawie rodzajów dokumentów.
Wykonawca ten nie potwierdził równieżwarunku wiedzy i doświadczenia, ponieważ
wskazane przez niego w wykazie pozycje nie potwierdzają,że projekty wykonane
przez wykonawcęobejmowały zarówno projekty budowlane, jak i wykonawcze. Tego
faktu nie potwierdzajątakże załączone do wykazu referencje. Ponadto w przypadku
pozycji nr 2 w wykazie z referencji wynika,że w zakresie sieci trakcyjnych przedmiot
obejmował zaprojektowanie „renowacji" sieci, nie zaśich przebudowy, co nie spełnia
warunku zamawiającego.
Oznacza to, ze wykonawca nie potwierdził spełniania warunków opisanych w art. 22
ust. 1 pkt 2 oraz 4 Pzp. i powinien zostaćwezwany do uzupełnienia dokumentów na
podstawie art. 26 ust 3 Pzp.
Uwzględniając treść dokumentacji postępowania o udzielenie zamówienia
przekazanej przez zamawiającego oraz stanowiska i oświadczenia stron, Izba
ustaliła, co następuje.
Szacunkowa wartośćzamówienia - jak wynika z dokumentacji postępowania –
została ustalona przez zamawiającego przez przyjęcie 5% wskaźnika kosztów prac
projektowych względem planowanej wartości projektowanych robót budowlanych.
Roboty budowlane oszacowano na 65 000 000 zł więc po wyliczeniu 5% ich wartości
otrzymano kwotę3 250 000 zł.
Otwarcie ofert w postępowaniu przypadło na dzień14.02.2012 r.
Złożono 9 ofert o następującym przekroju cenowym:
1. Oferta nr 1 – ok. 1,6 mln. zł (Ardanuy)
2. Oferta nr 2 – ok. 2,7 mln. zł
3. Oferta nr 3 – ok. 1,3 mln. zł
4. Oferta nr 4 – ok. 2,1 mln. zł (odwołujący)
5. Oferta nr 5 – ok. 2,4 mln. zł
6. Oferta nr 6 – ok. 3,6 mln. zł
7. Oferta nr 7 – ok. 1,8 mln. zł (Biuro Inżynieryjnych Usług Projektowych Sp. z
o.o.)
8. Oferta nr 8 – ok. 1 mln. zł
9. Oferta nr 9 – ok. 1,5 mln. zł (CE)
Pismami z dnia 6 marca 2012 r. zamawiający zwrócił siędo 7 spośród 9
wykonawców o złożenie wyjaśnieńdotyczących elementów oferty mających wpływ
na wysokośćzaoferowanych cen.
W dniu 15 marca 2012 r. CE złożyła wyjaśnienia w tym przedmiocie wskazując, iż
przyjęta przez niącena ofertowa obejmuje wszystkie elementy przedmiotu
zamówienia opisane w pkt 4 Opisu Przedmiotu zamówienia i podała rozbicie ceny w
odniesieniu do poszczególnych elementów zamówienia (ceny cząstkowe) oraz
wycenęelementów dodatkowych (wnioski, decyzje, mapy do celów projektowych).
Wykonawca powołał sięprzy tym na sytuacjęi organizacjęfirmy, a także jej
doświadczenie w projektowaniu innych odcinków linii 71 w poprzednich latach,
pozwalające mu przyjąćcenęna danym poziomie.
W odnoszących siędo powyższego wyjaśnieniach Ardanuy przedstawiono
metodologięwyliczenia ceny ofertowej uwzględniającązasadnicze elementy
przedmiotu zamówienia i główne elementy kosztotwórcze.
W informacji o wyborze oferty najkorzystniejszej zamawiający zawiadomił m.in. o
odrzuceniu oferty nr 7 - Biura Inżynieryjnych Usług Projektowych Sp. z o.o. –
wskazując, iżzłożone na wezwanie zamawiającego wyjaśnienia pozwoliły stwierdzić,
iżoferta zawiera rażąco niskącenęw stosunku do przedmiotu zamówienia.
Zgodnie z pkt 8.4.1 specyfikacji istotnych warunków zamówienia (siwz) w ramach
warunków udziału w postępowaniu zamawiający wymagał, aby wykonawca, w
okresie ostatnich trzech lat przed upływem terminu składania ofert, (a jeżeli okres
prowadzenia działalności jest krótszy - w tym okresie), wykazał sięwykonaniem co
najmniej jednej usługi, polegającej na opracowaniu dokumentacji projektowej
(obejmującej co najmniej opracowanie projektu budowlanego oraz projektu
wykonawczego) w zakresie budowy lub przebudowy sieci trakcyjnej na długości
minimum 30 kilometrów.
Zgodnie z pkt. 8.4.2 siwz w ramach warunków udziału w postępowaniu zamawiający
wymagał, aby wykonawca wykazał siędysponowaniem projektantem w branży
kolejowe sieci trakcyjne, posiadającym następujące kwalifikacje (doświadczenie):
udział w okresie ostatnich 3 lat w realizacji co najmniej 1 projektu dotyczącego
opracowania dokumentacji projektowej w zakresie budowy lub modernizacji
zelektryfikowanej linii kolejowej obejmującej co najmniej szlak i 2 stacje kolejowe.
CE w wykazie prac, czynności i zamówień, załączonym do oferty (str. 20-23 oferty),
w tabeli wskazała 5 usług, z których usługi w poz. 4 i 5 zostały zakończone w roku
2008, natomiastżadna z różnych usług wskazanych w poz. 1-3, pojedynczo nie
dotyczyły dokumentacji projektowej sieci o długości przekraczającej 30 km (dopiero
po zsumowaniu długości sieci z wszystkich trzech pozycji długośćtaka byłaby
osiągnięta).
CE w wykazie osób, którymi będzie dysponował wykonawca, załączonym do oferty
(str. 9-14 oferty), wskazał p. EwęAlbertowicz, opisując jej bogate doświadczenie
zawodowe. Wżadnej z pozycji tabeli nie podano informacji wskazujących, iż
którakolwiek z podanych dokumentacji obejmowała co najmniej szlak i dwie stacje
kolejowe.
Ardanuy w wykazie prac, czynności i zamówień, załączonym do oferty (oznaczonym
„Strona 10 z 15), w tabeli, wskazała 2 usługi: w poz. 1 – opracowanie projektów
budowlanych elektryfikacji linii Kolei Dużych Prędkości Medina del Campo –
Slamanca, w poz. 2 – projekt rekonstrukcji struktur linii kolejowej, elektrycznej sieci
trakcyjnej oraz urządzeńtelekomunikacyjnych w głównej linii kolejowej REBIS w
Bośni i Hercegowinie.
W tłumaczeniu referencji załączonej do wykazu dotyczącej poz. nr 2 (na str. 3
tłumaczenia, w pkt 3 i 4) wskazało, iżkontrakt wymagał m.in. dostarczenia
dokumentacji projektowej dla zidentyfikowanych działańzachowawczych i
dostarczenie dokumentacji projektowej dla zaprojektowanych działań. Całościowy
zakres tych działańobejmował: … m.in. (zgodnie z pkt III (str. 6 tłumaczenia
referencji) siećtrakcyjną, w tym zaprojektowanie renowacji napowietrznej sieci
trakcyjnej (1x25 kV) na odcinku Doboj - Samac, 111,4 km.
Zgodnie z pkt 8.4.3 lit b siwz zamawiający wymagał wykazaniem się, iżwykonawca
posiadaśrodki finansowe lub zdolnośćkredytową– w wysokości nie mniejszej niż
500 000 PLN. Zgodnie z pkt 9.1.5 lit b na potwierdzenie powyższego wymagano
przedstawienia informacji banku lub SKOK wystawionej nie wcześniej niż3 miesiące
przed upływem terminu składania ofert.
Uwzględniając powyższe Izba zważyła, co następuje:
Na wstępie Krajowa Izba Odwoławcza stwierdza,że wszyscy odwołujący legitymują
sięuprawnieniem do korzystania ześrodków ochrony prawnej, o którym stanowi art.
179 ust. 1 Pzp.
Podając zgodnie z art. 196 ust. 4 ustawy podstawęprawnąrozstrzygnięcia należy
wskazać, iżzgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp zamawiający odrzuca ofertę, która
zawiera rażąco niskącenęw stosunku do przedmiotu zamówienia.
Natomiast zgodnie z kolejnymi jednostkami redakcyjnymi art. 90 ustawy:
1. Zamawiający w celu ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niskącenęw
stosunku do przedmiotu zamówienia, zwraca siędo wykonawcy o udzielenie
w określonym terminie wyjaśnieńdotyczących elementów oferty mających
wpływ na wysokośćceny.
2. Zamawiający, oceniając wyjaśnienia, bierze pod uwagęobiektywne czynniki,
w szczególności oszczędnośćmetody wykonania zamówienia, wybrane
rozwiązania techniczne, wyjątkowo sprzyjające warunki wykonywania
zamówienia dostępne dla wykonawcy, oryginalnośćprojektu wykonawcy oraz
wpływ pomocy publicznej udzielonej na podstawie odrębnych przepisów.
3. Zamawiający odrzuca ofertęwykonawcy, który nie złożył wyjaśnieńlub jeżeli
dokonana ocena wyjaśnieńwraz z dostarczonymi dowodami potwierdza,że
oferta zawiera rażąco niskącenęw stosunku do przedmiotu zamówienia.
Następnie, tytułem wprowadzenia dla rozstrzygnięcia zarzutów odwołań, Izba
wskazuje na regulacje dotyczące formalnych podstaw wyrokowania w danej sprawie.
Mianowicie zgodnie z art. 191 ust. 2 ustawy, wydając wyrok, Izba bierze za podstawę
stan rzeczy ustalony w toku postępowania. Według art. 190 ust. 1 Pzp strony i
uczestnicy postępowania odwoławczego sąobowiązani wskazywaćdowody dla
stwierdzenia faktów, z których wywodząskutki prawne. Tak samo zgodnie z ogólną
zasadąrozkładu ciężaru dowodu wyrażonąw art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar
udowodnienia faktu spoczywa na wywodzącym zeńskutki prawne. Ponadto
powyższe skorelowane jest z ekonomikąpostępowania przed Izbąwynikającąz
dyspozycji art. 189 ust. 1 Pzp określającego piętnastodniowy termin na rozpoznanie
odwołania.
Materialnąpodstawąodrzucenia oferty w oparciu o przepis art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp jest realne
wystąpienie zaoferowania ceny rażąco niskiej, a powyższe ponadto zostaje potwierdzone
przez obligatoryjne wyjaśnienia wykonawcy w tym przedmiocie, ewentualnie wyjaśnienia takie
mająw ogólnie nie zostaćzłożone (art. 90 ust. 3). Procedura badania i ustalania ceny rażąco
niskiej przebiega więc w ten sposób, iżnawet przy podejrzeniu graniczącym z pewnością,
powstaniu należycie uzasadnionego domniemania faktycznego, czy nawet zgromadzeniu
stosownych dowodów, iżzaoferowana cena spełnia cechy ceny o takim charakterze,
zamawiający musi na podstawie przepisu art. 90 ust. 1 ustawy daćwykonawcy szansę
wykazania okoliczności niejako ekskulpujących, np. przez wykazanie okoliczności
przykładowo wskazanych w art. 90 ust. 2 Pzp.
Tym samym z ustalenia i potwierdzenia (udowodnienia) – w znaczeniu ustalenia prawdy
materialnej – wystąpienia ceny rażąco niskiej, jako podstawy odrzucenia oferty, zwalnia
zamawiającego jedynie niezłożenie przez wykonawcęwyjaśnień, o których mowa w art. 90
Pzp lub okoliczność, iżz samych wyjaśnieńwynika, iżcena taka wystąpiła. Tudzieżuznać
można, iżzamawiający będzie zwolniony z pełnego udowodnienia wykonawcy, iżoferowana
przezeńcena jest rażąco niska w przypadku gdy wystąpi domniemanie faktyczne wystąpienia
ceny tego typu, a wykonawca obalićtakiego domniemania nie zdoła.
Przed omówieniem rozkładu ciężaru dowodu przy ustaleniu i wykazaniu ceny rażąco niskiej
konieczne jest jednak zdefiniowanie samego pojęcia ceny tego typu. Przede wszystkim
wskazaćtu należy na brzmienie przepisu art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp odnoszącego cenędo
wartości przedmiotu zamówienia – ma to być„cena rażąco niska w stosunku do przedmiotu
zamówienia”. Tym samym, to realna, rynkowa wartośćdanego zamówienia jest punktem
odniesienia dla oceny i ustalenia ceny tego typu. Cena rażąco niska w stosunku do przedmiotu
zamówienia będzie cenąodbiegającąod jego rzeczywistej wartości, a rzeczona różnica nie
będzie uzasadniona obiektywnymi względami pozwalającymi danemu wykonawcy bez strat i
finansowania wykonania zamówienia z innychźródeł niżwynagrodzenie umowne,
zamówienie to wykonać. Reasumując, cena rażąco niska jest więc cenąnierealistyczną,
nieadekwatnądo zakresu i kosztów prac składających sięna dany przedmiot zamówienia,
zakładającąwykonanie zamówienia poniżej jego rzeczywistych kosztów i w takim sensie nie
jest cenąrynkową, tzn. generalnie nie występuje na rynku, na którym ceny wyznaczane są
m.in. poprzez ogólnąsytuacjęgospodarcząpanującąw danej branży i jej otoczeniu
biznesowym, postęp technologiczno-organizacyjny oraz obecnośći funkcjonowanie uczciwej
konkurencji podmiotów racjonalnie na nim działających… etc. Definicja tego typu została
wypracowana w orzecznictwie i nie występująw tym zakresie kontrowersje.
Odnosząc sięnatomiast do wspomnianego wyżej rozkładu ciężaru dowodu w przedmiocie
wykazania, iżtak zdefiniowana cena rażąco niska wystąpiła, tj. sposobu ustalenia i wykazania
faktu jej wystąpienia, wskazaćnależy, iżw tym zakresie ogólne zasady rozkładu ciężaru
dowodu wynikające z wyżej wskazanych przepisów ustawy i Kodeksu cywilnego nie doznają
wyłączenia. Danych okoliczności dowodzićwięc powinna strona, która je podnosi i na nie się
powołuje a także strona, która wystąpienia danych faktów podnosi, a nie im przeczy (Ei
incumbit probatio qui dicit, non qui negat). Generalnie więc fakt wystąpienia ceny rażąco niskiej
dla możliwości zastosowania dyspozycji art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp wykazaćwinien ten podmiot,
który fakt wystąpienia ceny rażąco niskiej stwierdza i nańsiępowołuje. Przy czym jak
najbardziej możliwe i powinne w takim przypadku jest przynajmniej zgrubne ustalenie realnej
wartośćrynkowej przedmiotu zamówienia, który zarówno zamawiający, jak i wykonawcy
dokładnie znają, a zasadnośćtakiego ustalenia cen/wartości zamówienia na danym poziomie
winna byćmożliwa do udowodnienia. Sama deklaracja czy powołanie sięna oszacowanie
wartości zamówienia z należytąstarannościądowodem takim nie jest. Należyta staranność
jest pojęciem zasadniczo odrębnym od dobrej wiary i jej istnienia wcale nie należy
domniemywać.
Na potwierdzenie powyższego powołaćmożna wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia
30 stycznia 2007 r. (sygn. akt XIX Ga 3/07), gdzie Sąd stwierdził, iżw przypadku gdy brak jest
„rażącego zaniżenia ceny” (rozumianego przez Izbęjako opisywane niżej powstanie
domniemania), to w sporze z wykonawcąw przedmiocie wykazania charakteru obowiązują
ogólne zasadny dowodowe wynikające z art. 6 k.c.. Jak wprost stwierdził Sąd Okręgowy w
Katowicach – teza, iżz art. 90 ust. 3 ustawy wynika obowiązek udowodnienia przez
wykonawcę,że cena nie jest rażąco niska, jest niezasadne.
Ciężar ostatecznego dowodu w przedmiocie charakteru ceny wświetle powołanych regulacji
art. 90 ustawy może ulec jednak odwróceniu, a przynajmniej bardziej skomplikowanemu
rozłożeniu. Dojśćdo tego może w przypadku powstania faktycznego domniemania
wystąpienia w danych okolicznościach ceny rażąco niskiej (jakichkolwiek domniemań
prawnych w tym zakresie w ustawie nie przewidziano). Nawet więc bez ostatecznego
udowodnienia poziomu cen rynkowych i wykazania w ten sposób realnych cen ofertowych,
będzie możliwe przyjęcie wystąpienia ceny rażąco niskiej w przypadku wystąpienia szeregu
okoliczności pośrednio na niąwskazujących (podstaw domniemania), gdy jednocześnie
wykonawca nie wykaże okoliczności przeciwnych lub przyznając fakt zaniżenia jego ceny w
stosunku do realnej wartości przedmiotu zamówienia i cen rynkowych w tym zakresie – nie
wykaże okoliczności, które pozwoliły mu swojącenęobniżyć(np. okoliczności wskazanych w
art. 90 ust. 2 Pzp). Przy czym równieżfakty stanowiące podstawęsamego domniemania
powinny wystąpić/zostaćudowodnione, a przede wszystkim winny wystąpićw odpowiednim
nagromadzeniu i wadze, aby wystąpienie domniemania uzasadnić. W szczególności
podstawątakiego domniemania nie jest samo wezwanie wykonawcy do złożenia wyjaśnieńw
trybie art. 90 ust. 1 Pzp niewsparte dodatkowymi, indywidualnie ocenianymi dla danego
postępowania, występującymi w odpowiednim kontekście i nagromadzeniu, okolicznościami,
np. takimi jak: porównanie cen ofertowych złożonych w postępowaniu, otrzymaniem
niewiarygodnych i lakonicznych wyjaśnieńw tym zakresie, różnicami pomiędzy ceną
oferowaną, a występującymi na rynku cenami za wykonanie zamówieńtakich samych czy
podobnych, i przede wszystkim różnicami pomiędzy szacunkami wykonawcy, a nawet
fragmentarycznymi informacjami o realnych rynkowych kosztach wykonania danych
elementów zamówienia… etc.
Odnośnie oceny wyjaśnieńwskazanej w art. 90 ust. 3 Pzp zaznaczyćnależy, iżjak wynika z
literalnego brzmienia przepisu, dla odrzucenia oferty wymagane jest, aby z informacji
zawartych w wyjaśnieniach wynikało potwierdzenie zaoferowania ceny rażąco niskiej – przepis
nie referuje natomiast do braku wykazania przez wykonawcę, iżcena rażąco niska nie jest.
Wyjaśnienia ogólnikowe lub lakoniczne nie będąwięc wcale same w sobie bezpośrednim
dowodem potwierdzającym, iżzaoferowana cena jest cenąrażąco niska, jednakże mogąstać
sięjednąz podstaw domniemania w tym przedmiocie, uprawniającego do odrzucenia oferty z
tej przyczyny. W szczególności zaznaczyćnależy, iżsamo zwrócenie sięzamawiającego o
złożenie tego typu wyjaśnieńżadnego domniemania nie tworzy – stanowi tylko wyraz
podjętych przez zamawiającego z jakichśwzględów wątpliwości (podejrzeń) i próbęich
wyjaśnienia na tej drodze. Przy przeciwnej konstatacji należałoby np. przyjąć, iżw przypadku
zwrócenia sięprzez zamawiającego do najdroższego wykonawcy, którego cena, bezżadnego
postępowania wyjaśniającego, wydaje sięhorrendalnie zawyżona, równieżpowstawałoby –
contra factum – domniemanie faktyczne,że jego cena jest rażąco niska.
Ponadto, jak jużwskazano idealnym i zupełnym wykazaniem powstania ceny rażąco niskiej
jest wykazanie cen danego zakresu zamówienia obowiązujących na rynku. Zresztą
wykazanie, iżzaoferowana cena nie jest rażąco niska, równieżmoże polegaćna tym samym.
Mianowicie, wykazanie, iżcena danej oferty jest cenąrynkową, powoduje,że nie ma dalszej
potrzeby dowodzenia jakichkolwiek okoliczności wskazanych w art. 90 ust. 2 Pzp,
uzasadniających jej obniżenie w stosunku do kosztów wykonania zamówienia i cen rynkowych
w tym zakresie. Zastrzec przy tym należy, iżrynek i dyktowany przezeńpoziom cen, w
większości przypadków uznaćmożna za ostatecznąmiaręrealnej wartości wszelkich dóbr
materialnych i dających sięwycenićusług. Dowodzenie wystąpienia ceny rażąco niskiej w
pierwszej kolejności winno więc polegaćna wykazaniu zakresu wymaganych nakładów
materiałowych czy pracy, a następnie ich rynkowych kosztów. W przypadku gdy powyższe nie
jest w pełni możliwe należy powziąći ustalićprzynajmniej pewne okoliczności (i ich dowody)
fragmentaryczne (np. w odniesieniu do zasadniczych, najbardziej kosztotwórczych części
zamówienia) czy wskazujące na powyższe pośrednio, które ewentualnie umożliwiłyby
przyjęcie stosownego domniemania faktycznego i ciężar udowodnienia rzeczywistych cen
rynkowych lub możliwośćobniżenia ceny ofertowej w stosunku do wymagańrynku,
przerzuciłyby na wykonawcę, którego cena jest rozpatrywana.
Odnosząc powyższe do przedmiotowego postępowania o udzielenie zamówienia, Izba
oceniając całośćmateriału dowodowego zgromadzonego w sprawie (a w szczególności brak
jakichkolwiek dowodów odnoszących sięi pozwalających ustalićrealnąwartość
poszczególnych elementów przedmiotu zamówienia) uznała, iżokolicznośćwystąpienia ceny
rażąco niskiej w niniejszym postępowaniu, w ofertach CE i Ardanuy, nie tylko nie została przez
odwołującego wykazana, ale równieżnie wykazanożadnych okoliczności, które pozwalałyby
powyższe domniemać.
W pierwszej kolejności należy tu wskazać, iżporównanie cen ofert odwołujących z cenami
ofert złożonych w postępowaniu i uśrednienie ich wartości nie daje podstaw do przyjęcia, aby
którakolwiek z nich była rażąco niska, a to właśnie ceny ofertowe w składane w
postępowaniach o udzielenie zamówienia mogąstanowićjeden ze znaczników cen
rynkowych w danej branży. Ceny zaoferowane przez ww. wykonawców nie odbiegająod
siebie znacząco, nie sąrównieżnajniższymi cenami zaoferowanymi w tym postępowaniu.
Przy czym biorąc pod uwagęcharakter przedmiotu zamówienia, na który w znacznym stopniu
składająsięusługi intelektualne, których koszty, zwłaszcza osobowe, często sąniewymierne i
w praktyce rynkowej bardzo różnie wyceniane, stwierdzićmożna, iżrozpiętośćcen w
przedmiotowym postępowaniu wcale nie jest wyjątkowa i przy tego typu zamówieniach
niespotykana. Właśnie rozpiętośćcen ofertowych złożonych w niniejszym postępowaniu i ichśrednia cena znacznie odbiegająca od szacunkowej wartości zamówienia, obrazuje, iżdla
przyjęcia powstania domniemania w przedmiocie wystąpienia ceny rażąco niskiej, nie jest w
tym przypadku wystarczające odwołanie siędo jakichkolwiek sztucznie przyjmowanych
wielkości, jak np. szacunkowa wartośćzamówienia i założony przez zamawiającego poziom
cen, kwalifikujący je do przeprowadzenia procedur wyjaśniających. Generalnie wartośćofert
składanych w tego typu przetargach i przyjmowanych przez zamawiających na przestrzeni
ostatnich lat w Polsce, jest raczej bliższa 1% wartości projektowanych robót budowlanych niż
5%. Ponadto szacunki zamawiających dotyczące samej wartości robót budowlanych, na
przestrzeni kilku ostatnich lat, równieżprzeważnie sązawyżone. Izba nie dopatrzyła sięwięc
wystarczających rzeczowych przesłanek do stwierdzenia powstania domniemania
faktycznego o wystąpieniu w ofertach CE i Ardanuy cen rażąco niskich.
Natomiast odwołujący nie przeprowadziłżadnego postępowania dowodowego zmierzającego
do udowodnienia twierdzeńw przedmiocie rzeczywistej wartości zamówienia – przynajmniej
we fragmentarycznym zakresie wystarczającym do przyjęcia domniemania wystąpienia cen
rażąco niskiej u jego konkurentów. Nie udowodnił np. konkretnego nakładu pracy niezbędnego
do wykonania poszczególnych części zamówienia i spodziewanych kosztów osobowych z tym
związanych, nie przedstawili wartości minimalnych kosztów stałych, kosztów materiałów czy
opłat administracyjnych… etc. W szczególności nie wskazałżadnych dowodów, które
pozwoliłyby przyjąć, iżceny cząstkowe, wskaźniki czy dane podawane w wyjaśnieniach CE i
Ardanuy sąnierealistyczne i zaniżone.
Ponadto sam fakt braku podania czy wyszczególnienia lub odniesienia sięw wyjaśnieniach
Ardanuy w przedmiocie ceny rażąco niskiej do niektórych elementów przedmiotu zamówienia,
nie przesądza, iżw rzeczywistości owych niewymienionych w wyjaśnieniach czynności czy
elementów przedmiotu zamówienia nie ujęto i nie wyceniono w reszcie oferty. O cenie rażąco
niskiej nie przesądza wcale fakt sformułowania wyjaśnieńw stopniu nie odnoszących siędo
całego opisu przedmiotu zamówienia (przy nieznanej, realnej wartości części ewentualnie
pominiętych). Braki tego typu należałoby zestawićz wycenąinnych elementów i przedstawić
ich wagęna tle całego przedmiotu zamówienia i jego wartości. Dopiero w takim przypadku
brak „wytłumaczenia się” wykonawcy z wyceny określonej części zamówienia i nie ujęciu jej
wartości w podawanych kwotach, mógłby rzeczywiście skutkowaćuznaniem, iżcała cena
zamówienia została w stosunku do przedmiotu zamówienia rażąco zaniżona. Pominięcie
wskazywanych przez odwołującego elementów przedmiotu zamówienia w wyjaśnieniach
Ardanyu dotyczących rażąco niskiej ceny nie miało więc w tym kontekście (stanie dowodowym
sprawy)żadnego znaczenia.
W związku z powyższym właściwie zbędne stało sięocenianie wyjaśnieńCE i Ardanuy na
okolicznośćczy udowadniająrealnośćcen i kalkulacji wykonawców w stopniu umożliwiającym
obalenie domniemania wystąpienia ceny rażąco niskiej, skoro domniemanie takie nie
wystąpiło. Należało więc je ocenićna okolicznośćwykluczenia przypadków wskazanych w
dyspozycji art. 90 ust. 3 Pzp. W tym kontekście stwierdzićnależy,że same wyjaśnienia ww.
wykonawców odnosiły siędo sposobu kalkulacji ceny czy podstaw jej dokonania i w tym
znaczeniu nie mogązostaćuznane za niezłożone. Nie wynikały z nich równieżdane, które np.
w zestawieniu z faktami znanymi odwołującymi lub zamawiającemu (i udowodnionymi) –
których zresztązamawiający przeczący twierdzeniom odwołującemu, nie podnosił –
potwierdzałyby zaniżenie cen tam wskazanych. Tym samym wyjaśnienia te nie mogązostać
uznane, za potwierdzające – w myśl art. 90 ust. 3 ustawy – fakt, iżzaoferowano cenęrażąco
niską.
Natomiast jak wynika z informacji o rozstrzygnięciu przetargu i oświadczenia zamawiającego
złożonego na rozprawie, ofertęBiura Inżynieryjnych Usług Projektowych Sp. z o.o.
odrzucono właśnie w związku z okolicznością, iżzłożone oświadczenia potwierdziły,że zaoferowana przez tego konkretnego wykonawcęcena, czyli w jego przypadku i
sytuacji, jest rażąco niska.
W związku z powyższym sformułowane w odwołaniu zarzuty naruszenia art. 89 ust. 1 pkt 4
Pzp w związku z art. 90 Pzp, należało uznaćza niezasadne.
Odnosząc siędo zarzutów dotyczących potwierdzenia przez CE i Ardanuy spełniania
warunków udziału w postępowaniu, Izba wskazuje, co następuje.
Zgodnie z art. 24 ust. 2 pkt 4 ustawy z postępowania o udzielenie zamówienia wyklucza się
wykonawców, którzy nie wykazali spełniania warunków udziału w postępowaniu. Jednakże
uprzednio, zgodnie z art. 26 ust. 3 Pzp, w ramach oceny spełniania tych warunków,
zamawiający wzywa wykonawców, którzy w określonym terminie nie złożyli wymaganych
przez zamawiającego oświadczeńlub dokumentów, o których mowa w art. 25 ust. 1, lub
którzy nie złożyli pełnomocnictw, albo którzy złożyli wymagane przez zamawiającego
oświadczenia i dokumenty, o których mowa w art. 25 ust. 1, zawierające błędy lub którzy
złożyli wadliwe pełnomocnictwa, do ich złożenia w wyznaczonym terminie, chybaże mimo ich
złożenia oferta wykonawcy podlega odrzuceniu albo konieczne byłoby unieważnienie
postępowania.
Na wstępie wskazaćtu należy, podzielając w tym zakresie stanowisko Krajowej Izby
Odwoławczej wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 mają2010 r., sygn. akt KIO 868/10,
iżspecyfikacja istotnych warunków zamówienia od momentu jej udostępnienia jest wiążąca
dla zamawiającego – jest on obowiązany do przestrzegania warunków w niej umieszczonych.
Jak wskazuje art. 70
1
§ 3 Kodeksu cywilnego, jest to zobowiązanie zgodnie z którym
organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty, zgodnie z
ogłoszeniem aukcji albo przetargu, sąobowiązani postępowaćzgodnie z postanowieniami
ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu. Z uwagi na to,że obok ogłoszenia
zamawiający konkretyzuje warunki przetargu zarówno odnośnie do zamówienia (umowy), jak i
prowadzenia postępowania w specyfikacji, to SIWZ należy uznaćza warunki przetargu w
rozumieniu k.c. Udostępnienie specyfikacji jest zatem czynnościąprawnąpowodującą
powstanie zobowiązania po stronie zamawiającego, który jest związany swoim
oświadczeniem woli co do warunków prowadzenia postępowania i kształtu zobowiązania
wykonawcy wymienionych w siwz. Zaznaczyćprzy tym należy, iżco do zasady, dla oparcia i
wyprowadzenia konsekwencji prawnych z norm specyfikacji, jej postanowienia winny być
sformułowane w sposób precyzyjny i jasny. Znowu wślad za ustalonym orzecznictwem
można tu wskazać, iżwykonawcy nie mogąponosićnegatywnych konsekwencji w związku z
niezastosowaniem siędo niejasnych wymagańsiwz, a wszelkie wątpliwości interpretacyjne w
tym zakresie winny byćrozstrzygane na korzyśćwykonawców. Precyzyjne i jasne
formułowanie warunków przetargu, a następnie ich literalne iścisłe egzekwowanie jest jednąz
podstawowych gwarancji, czy wręcz warunkiem sine qua non, realizacji zasady uczciwej
konkurencji i równego traktowania wykonawców.
Uwzględniając powyższe Izba uznała, iżpostanowienia pkt 8.4.1 i 8.4.2 siwz, cytowanych w
ustaleniach Izby, sąjasne i precyzyjne, co do wymaganego doświadczenia wykonawcy
i personelu, którym dysponuje. Sformułowanie „co najmniej jednej” odnoszące siędo
wymaganych usług oznacza zwykłe podkreślenie faktu, iżwykonawca lub projektant
mieli wykonaćprzynajmniej jednąrealizację, którądookreślająprzydawki, do niej
bezpośrednio sięodnoszące, dalej w tekście danej jednostki redakcyjnej siwz
zawarte. W przypadku doświadczenia wykonawcy jest to wymaganie, aby wykonana
usługa polegała na opracowaniu dokumentacji projektowej w zakresie budowy lub
przebudowy sieci trakcyjnej na długości minimum 30 kilometrów. Natomiast w
przypadku projektanta miał to byćjeden projekt dotyczący opracowania dokumentacji
projektowej w zakresie budowy lub modernizacji zelektryfikowanej linii kolejowej
obejmującej co najmniej szlak i dwie stacje kolejowe. Nie występująw tym przypadkużadne gramatyczne czy logiczne podstawy do uznania, iżz rzeczonych sformułowań
wynika możliwośćłączenia wskazanych dookreśleńwymaganej usługi w ramach
różnych usług.
W związku z powyższym, i właściwie niespornym pomiędzy stronami stanem
faktycznym w tym zakresie (strony różniły sięco do interpretacji i znaczenia
postanowieńsiwz), uznano, iżwykonawca CE nie wykazał spełniania warunków
udziału w postępowaniu opisanych w pkt 8.4.1 i 8.4.2 siwz. Jeśli chodzi o
doświadczenie wykonawcy, to spośród wykazanych przezeńusług wykonanych w
trzyletnim okresie przed terminem składania ofert,żadna nie dotyczyła sieci o
wymaganej długości. Natomiast w przypadku wykazywanej projektantki, w wykazie
osób zabrakło informacji, według których którykolwiek projekt obejmowałby dwie
stacje kolejowe.
W związku z powyższym zasadne stało siępotwierdzenie zarzutu odwołania w wyżej
opisanym zakresie i nakazanie zamawiającemu wezwania CE do uzupełnienia
dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu w tym
zakresie.
Odnośnie Ardanuy Izba potwierdziła zarzut odwołania w zakresie braku
przedstawienia wraz z ofertąinformacji z banku potwierdzającej poziom posiadanychśrodków lub zdolnośćkredytowąwystawionej w terminie wymaganym w specyfikacji i
§ 1 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2009 r. w
sprawie rodzajów dokumentów, jakich możeżądaćzamawiający od wykonawcy, oraz
form, w jakich te dokumenty mogąbyćskładane (Dz. U. Nr 226 poz. 1817), tj. nie
wcześniej niż3 miesiące przed upływem terminu składania ofert. Powyższe znajduje
oparcie w ustaleniach Izby i jest pomiędzy stronami niesporne. W związku z czym
nakazano zamawiającemu wezwania Ardanuy do uzupełnienia dokumentów
potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu, o którym mowa w
8.4.3 lit b siwz.
Natomiast Izba nie potwierdziła zarzutu dotyczącego braku wykazania przez Ardanuy
odpowiedniego doświadczenia, tj. podnoszonego przez odwołującego braku
wykazania,że projekty wykonane przez wykonawcęobejmowały zarówno projekty
budowlane, jak i wykonawcze. Co prawda wykonawca wprost nie wskazał
powyższego w przedłożonych przez siebie wraz z ofertądokumentach, jednakże
powyższe można przyjąćna podstawie całości informacji tam zawartych i
całokształtu okoliczności, których informacje te dotyczą– przynajmniej d odniesieniu
do zadania wskazanego w poz. nr 2 wykazu. W ocenie Izby nie budzi wątpliwości, iż
renowacja głównej linii kolejowej w Bośni obejmowała wykonanie pełnej
dokumentacji projektowej sieci trakcyjnej o długości 111,4 km (a więc wraz z
projektami budowlanymi i wykonawczymi w rozumieniu polskich przepisów)
niezbędnej dla ogłoszenia przetargów na wykonanie robót w tym zakresie – co
wynika z przytoczonych informacji zawartych w referencjach wykazywanego zadania
dotyczących.
Uwzględniając powyższe, na podstawie art. 192 ust. 1 ustawy orzeczono jak w
sentencjach.
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 192 ust. 9 i 10 Pzp stosownie
do wyniku sprawy oraz zgodnie z § 3 pkt 1 oraz § 5 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia
Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości i sposobu
pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz. U. Nr 41, poz. 238).
Przewodniczący: ................................
1. Uwzględnia odwołanie i nakazuje PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie
dokonanie powtórnej oceny ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia
publicznego na opracowanie dokumentacji projektowej na elektryfikację linii
kolejowej nr 71 Ocice - Rzeszów w ramach zadania „Modernizacja linii
kolejowej Rzeszów - Warszawa przez Kolbuszową”, w tym nakazuje:
a. wezwanie CE Projekt Group Sp. z o.o. Sp. k. w Krakowie do uzupełnienia
dokumentów
potwierdzających
spełnianie
warunków
udziału
w
postępowaniu opisanych w pkt 8.4.1 i 8.4.2 specyfikacji istotnych warunków
zamówienia,
b. wezwanie ARDANUY INGENIERIA S.A. w Madrycie, Hiszpania, do
uzupełnienia dokumentów potwierdzających spełnianie warunku udziału w
postępowaniu opisanego w pkt 8.4.3 lit. b specyfikacji istotnych warunków
zamówienia,
2. Kosztami postępowania obciąża PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie i:
2.1 zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę15 000 zł 00 gr
(słownie: piętnaście tysięcy złotych zero groszy) uiszczonąprzez Systra S.A. w
Paryżu, Francja tytułem wpisu od odwołania,
2.2 zasądza od PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie na rzecz Systra S.A. w
Paryżu, Francja kwotę18 600 zł 00 gr (słownie: osiemnaście tysięcy sześćset
złotych, zero groszy) stanowiącąkoszty postępowania odwoławczego poniesione
z tytułu wpisu od odwołania oraz wynagrodzenia pełnomocnika.
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.) na niniejszy wyrok – w terminie 7 dni
od dnia jego doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie.
Przewodniczący: …………..…………
sygn. akt KIO 601/12
UZASADNIENIE
Zamawiający, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w Warszawie, prowadzi w trybie
przetargu nieograniczonego, na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004
r. Prawo zamówieńpublicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.) – zwanej
dalej "ustawą" lub "Pzp" – postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na
opracowanie dokumentacji projektowej na elektryfikacjęlinii kolejowej nr 71 Ocice -
Rzeszów w ramach zadania „Modernizacja linii kolejowej Rzeszów - Warszawa przez
Kolbuszową.
Szacunkowa wartośćzamówienia jest wyższa od kwot wskazanych w przepisach
wykonawczych wydanych na podstawie art. 11. ust. 8 Pzp.
Ogłoszenie o zamówieniu opublikowano w dniu 05.01.2012 r. w Dz.U. UE pod
numerem 2012/S 2-003035.
W dniu 16 marca 2012 r. zamawiający poinformował wykonawców biorących udział
w postępowaniu o wynikach oceny ofert, w tym o wyborze oferty CE Project Group
Sp. z o.o. Sp. K. w Krakowie (zwanej dalej jako „CE”) jako najkorzystniejszej, jako
następnąofertęw rankingu sklasyfikowano ofertęArdanuy Ingenieria S.A. w
Madrycie, Hiszpania (dalej jako „Ardanuy”).
W dniu 26 marca 2012 r. Systra S.A. w Paryżu, Francja (dalej jako „Systra”) wniosła
odwołanie od ww. czynności zamawiającego.
Odwołujący zarzucił zamawiającemu:
1. naruszenie art. 7 ust. 1 ustawy poprzez niezachowanie zasady równego
traktowania wykonawców, polegające na zaniechaniu odrzucenia oferty
wykonawców: CE oraz ARDANUY z powodu rażąco niskich cen ofert ww.
wykonawców, który to fakt wynika ze złożonych przez nich wyjaśnieńna
wezwanie zamawiającego na podstawie art. 90 ustawy;
2. naruszenie art. 89 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 90 ust. 1-3 ustawy poprzez
błędnąocenęwyjaśnieńelementów oferty mających wpływ na ceny ofert
złożonych przez wykonawców: CE oraz ARDANUY i zaniechanie
odrzucenia tych ofert;
3. naruszenie art. 91 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 Pzp, poprzez dokonanie
wyboru oferty najkorzystniejszej z naruszeniem przepisów ustawy.
4. naruszenie art. 26 ust 3 przez zaniechanie wezwania do uzupełnienia
dokumentów, a w konsekwencji art 22 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz art. 24 ust. 2 pkt
4 Pzp z uwagi na zaniechanie wykluczenia wykonawcy CE ze względu na
brak wykazania spełniania warunków wiedzy i doświadczenia oraz
dysponowania osobami zdolnymi do wykonania zamówienia lub
5. naruszenie art. 26 ust 3 przez zaniechanie wezwania do uzupełnienia
dokumentów a w konsekwencji art. 22 ust. 1 pkt 2 i 4 oraz 24 ust. 2 pkt 4
ustawy Pzp. z uwagi na zaniechanie wykluczenia wykonawcy ARDANUY
ze względu na brak wykazania spełniania warunków wiedzy i
doświadczenia oraz znajdowania sięw odpowiedniej sytuacji finansowej.
W związku z powyższym odwołujący wniósł o:
•
nakazanie unieważnienia czynności zamawiającego polegającej na
wyborze oferty najkorzystniejszej;
•
nakazanie dokonania ponownej oceny ofert i wyjaśnieńdotyczących
rażąco niskiej ceny wykonawców: CE oraz ARDANUY i dokonanie
zaniechanej (zaniechanych) czynności zamawiającego polegającej
(polegających) na (wykluczeniu i) odrzuceniu ofert ww. wykonawców;
•
wybór oferty odwołującego jako najkorzystniejszej.
W uzasadnieniu odwołania wskazano:
Zarówno wykonawca wybrany, jak i kolejny wykonawca - ARDANUY INGENIERIA
S.A., który uzyskał drugąw kolejności ilośćpunktów w ramach jedynego kryterium
„cena" (73,22 pkt) zostali wezwani do wyjaśnienia elementów składowych oferty
mający wpływ na wysokośćceny. Zamawiający dokonał wezwania zgodnie z
informacjąpodanąw pkt 19 SIWZ po zmianie wprowadzonej pismem z dnia 3
stycznia 2012r., gdzie zastrzegł,że jeżeli cena oferty będzie niższa od 65% wartości
kwoty jakąZamawiający zamierza przeznaczyćna realizacjęzamówienia uzna,że
oferta taka może zawieraćrażąco niskącenę. Wezwani wykonawcy złożyli
wyjaśnienia z dniu 15 marca br., zaśzamawiający uznał je za wystarczające do
oceny, iżzaproponowane ceny, pomimo niskiej wartości nie sąrażąco niskie.
W postępowaniu złożono 9 ofert, z czego trzy (oferty nr 3, 7 oraz 8) zostały
odrzucone na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 tj. ze względu na rażąco niskącenę.
Wartośćnieodrzuconych ofert kształtowała sięna poziomie od 1,45 mln zł. do 3,5
mln zł. przy czym najtańsza złożona przez wykonawcęCE Project Group Sp. z o.o.
Spółka Komandytowa miała wartość1 466 160 zł., a złożona przez wykonawcę
ARDANUY INGENIERIA S.A. miała wartośćok. 1 628 000 zł. Zamawiający podał na
otwarciu ofert, iżzamierza przeznaczyćna sfinansowanie zamówienia kwotęok. 3,25
min zł.
Przy czym zamawiający odrzucił ofertęzłożonąprzez Biuro Inżynieryjnych Projektów
Kolejowych Sp z o.o. z Krakowa z ceną1 795 800 zł jako ofertęz rażąco niskąceną.
Cena tej oferty przewyższa ceny złożone przez obu wskazanych wykonawców.
Oznacza to,że jedynie wykazanie przez nich w wyjaśnieniach, iżcena
zaproponowana rzeczywiście jest cenąrealnąi pokrywającąkoszty wykonania
zamówienia dawałoby podstawędo uznania czynności zamawiającego polegającej
na ocenie tych dwóch ofert za prawidłową. Jednakże wyjaśnienia złożone przez obu
wykonawców nie dajątakiej podstawy Zamawiającemu.
Decyzja Zamawiającego o zaniechaniu odrzucenia ofert wykonawców CE Project
Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa oraz ARDANUY INGENIERIA S.A., jest
całkowicie niezasadna, gdyżoferty obu wykonawców sąrażąco niskie i nie
gwarantująprawidłowej realizacji zamówienia. Wskazująna to złożone przez
wykonawców wyjaśnienia, które w przypadku CE Project Group Sp. z o.o. Spółka
Komandytowa sąniespójne i wskazują, iżcena podana w formularzu ofertowym jest
zaniżona, zaśw przypadku wykonawcy ARDANUY INGENIERIA S.A. wyjaśnienia
nie dotycząelementów oferty, a jedynie wskazująna ogólnąmetodologięwyliczania
cen ofert przez tego wykonawcębez odnoszenia siędo okoliczności związanych z
wykonaniem omawianego zamówienia.
Odwołujący zauważył, iżwszczęcie przez Zamawiającego procedury wynikającej z
art. 90 Pzp stanowi o przyjęciu domniemania prawnego, iżcena zaproponowana
przez wykonawcęjest cenąrażąco niską. Wykonawca może takie domniemanie
obalićprzez wykazanie, iżobiektywnie możliwe jest wykonanie przez niego
zamówienia za wskazanącenę. Katalog obiektywnych czynników, które wpływająna
kalkulacjęceny podaje art. 90 ust 2 ustawy, do których ustawodawca zalicza:
oszczędnośćmetody wykonania zamówienia, wybrane rozwiązania techniczne,
wyjątkowo sprzyjające warunki wykonania zamówienia dostępne dla wykonawcy,
oryginalnośćprojektu wykonawcy, wpływ pomocy publicznej.
W wyjaśnieniach obu firm nie znalazły sięargumenty wskazujące na jakiekolwiek
faktyczne okoliczności wskazujące na poprawnośćkalkulacji i przyjętych cen.
Oceniając wyjaśnienia złożone przez CE Project Group Sp. z o.o. Spółka
Komandytowa, należy zauważyć,że wykonawca podał jedynie rozbicie cen na inne
elementy niżwynikające z formularza cenowego.
Przedstawienie kwot na poszczególne zadania mieszczące sięw opisie przedmiotu
zamówienia bez wskazania, na jakiej podstawie przyjęto dane kwoty za właściwe i
wystarczające dla pokrycia kosztów wykonania prac składających sięna dane etapy,
nie wyjaśnia wycenyżadnej z pozycji.
Wykonawca nie przedstawił uzasadnienia dlaczego przyjął takąwycenę, nie podał
teżżadnych informacjiświadczących o jego przewadze konkurencyjnej oprócz
ogólnikowego stwierdzenia, iżbędzie korzystał z doświadczonych projektantów, przy
czym jego oferta powyższego nie potwierdza, gdyżpowołuje sięon jedynie na 1
projektanta, który nie jest jego pracownikiem a działa jedynie na podstawie
zobowiązania do udostępnienia własnej osoby.
Odwołujący podkreślił, iżw przypadku wszczęcia procedury przewidzianej w art. 90
ustawy wykonawca powinien przedłożyćwyjaśnienia, które w sposób obiektywny
dająmożliwośćrozwiania wątpliwości zamawiającego co do racjonalności wyceny. W
Wyroku Sadu Okręgowego w Warszawie (sygn. akt V ca 2214/06) sąd zauważył
„Podmiot ubiegający sięo udzielenie zamówienia, jeżeli chce ustrzec sięprzed
odrzuceniem złożonej oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 4 P.z.p. obowiązany jest
do złożenia wyjaśnieńnażądanie zamawiającego. Z kolei zamawiający obowiązany
jest do odrzucenia oferty, jeżeli potencjalny wykonawca nie złoży wyjaśnieńw
zakreślonym terminie oraz gdy ocena wyjaśnieńi innych dowodów potwierdzi,że
oferta zawiera rażąco niskącenęw stosunku do przedmiotu zamówienia. Wynika
stąd,że przedstawione przez oferenta wyjaśnienia podlegająocenie, której
przykładowe kryteria przedstawia art. 90 ust. 2 P.z.p.. W niniejszej sprawie
Zamawiający nabrał wątpliwości co do poziomu cen zaproponowanych przez
oferenta co do trzech zadańi w tym zakresie wezwał go do złożenia wyjaśnień.
Wyjaśnienia zostały złożone, ale w ocenie Sądu Okręgowego ich treśćnie może być
uznana za wystarczającądla przyjęcia,że cena proponowana przez (...) nie jest
rażąco niska ..."
Utrwalona linia orzecznicza nakazuje więc wnikliwąi dokładnąocenęwyjaśnieńoraz
ich prawdziwości i racjonalności (tak m.in. wyrok KIO 730/10, KIO 2258/11).
Wyjaśnienia przedłożone przez CE Projekt Group Sp z o.o. Spółka komandytowa wżaden sposób nie mogąbyćocenione jako wystarczające. W istocie treść
przedłożonego dokumentu niczego nie wyjaśnia - gdyżwskazuje jedynie na kwoty za
poszczególne elementy, ujęte inaczej niżw formularzu cenowym. Wykonawca nie
przedstawił jednakżeżadnych okoliczności mających wpływ na takąa nie inną
wycenęoraz nie odniósł siędo ewentualnych sprzyjających warunków wykonania
tego zamówienia.
W tej sytuacji należy uznać, iżwykonawca nie udowodnił,że przedstawiona przez
niego cena jest cenąrealną, odpowiadającąrynkowi, lub teżże niższa cena wynika z
obiektywnych okoliczności - sprzyjających temu wykonawcy szczególnie korzystnych
warunków wykonania zamówienia.
W związku z powyższym oferta podlega odrzuceniu ze względu na to, iż
zaproponowana cena w sposób znaczący odbiega od szacunków zamawiającego -
stanowi mniej niż50% kwoty jakązamawiający przeznaczył na sfinansowanie
zamówienia, odbiega równieżodśredniej złożonych cen o ponad 500 tysięcy złotych
(cenaśrednia w postępowaniu wynosi 2 003 379 zł). Jednocześnie wykonawca CE
Projekt Group Sp z o.o. Spółka komandytowa nie przedstawił wiarygodnych
wyjaśnieńdotyczących kalkulacji tej ceny.
Oceniając wyjaśnienia ARDANUY INGENIERIA S.A. należy podkreślić, iż
wykonawca nie odniósł siędo elementów oferty mających wpływ na cenę. Również
w tym wypadku cena oferty znacząco odbiega od wartości wyliczonej przez
zamawiającego oraz o ponad 350 000 zł odśredniej ceny uzyskanej w
postępowaniu. Jest teżniższa od oferty, którązamawiający uznał za złożonąz
rażąco niskącenąBiura Inżynieryjnych Projektów Kolejowych Sp z o.o. z Krakowa.
Wyjaśnienia wskazująna koszty osobowe z wskazaniem stawek dla poszczególnych
osób oraz na koszty zewnętrzne tj. „topografia" oraz „koszty okołoprojektowe" takie
jak tłumaczenia czy audyt. Natomiast w kosztach nie ujęto takich elementów
wymaganych w siwz jak badania gruntowo-wodne wymagane w pkt 4 ppkt 5 OPZ,
koszty administracyjne pozyskania decyzji i pozwoleń, itd.
Powyższe koszty nie zostały ujęte w cenie oferty, co powoduje,że zaproponowana
cena wskazuje na brak możliwości wykonania pełnego zakresu zamówienia za
wskazanącenę.
Ponadto wykonawca przedstawił zestawienie godzin pracy osób, którymi będzie
posługiwał sięprzy wykonywaniu zamówienia. Wyjaśnienia zawierająrównież
wskazanie metody, jakąwykonawca zwykle kieruje sięprzy wyliczaniu cen ofert. Nie
wskazano jednak jak ta wybrana przez wykonawcęmetoda została zastosowana do
wyliczenia ceny tej konkretnej oferty. Wykonawca zwykle przyjmuje podział kosztów
na bezpośrednie oraz wydatki ogólne, a następnie wydatki ogólne dzieli przez liczbę
godzin pracy zespołu operacyjnego i dodaje otrzymanąkwotędo kosztów
bezpośrednich generowanych przez ten personel.
Przy cyzm w wydatkach ogólnych mieszcząsięjedynie: koszty personelu
nieoperacyjnego oraz koszty ogólne zarządu firmy, nie zaśkoszty związane z
projektem bezpośrednio np. koszty podwykonawców.
Wykonawca wywodzi,że w ten sposób wyliczona cena oferty zapewnia,że personel
operacyjny zarabia nie tylko na własne wynagrodzenia, ale równieżna wydatki
ogólne, a projekt jest z punktu widzenia przedsiębiorstwa rentowny. Nawet
szczegółowa tabela zawierająca ilości godzin pracy osób realizujących konkretne
elementy zamówienia, nie potwierdza,że wskazana powyżej metoda (wybrana przez
wykonawcę) zapewnia,że w niniejszym zamówieniu zyski generowane przez
personel operacyjny choćby zrównająsięze kosztami poniesionymi na realizację
zamówienia opisanego w SIWZ.
Wskazane
wyjaśnienia
ARDANUY
INGENIERIA
S.A.
nie
umożliwiają
zamawiającemu weryfikacji czy składowe koszty za wymagane w SIWZ elementy
oferty sąujęte w cenie i rzetelnie oszacowane, a w związku z tym zapewniają
możliwośćwykonania zamówienia. Należy zauważyć,że zgodnie z orzecznictwem
KIO „zaistnienie przesłanki zastosowania powołanego przepisu (por. art. 90 ust. 1
Pzp oznacza,że w odniesieniu do oferty, której to dotyczy, powstaje domniemanie, iż
oferta zawiera rażąco niskącenę, a obalenie tego domniemania jest czynnością
leżącąpo stronie wykonawcy, którego obciąża w tym zakresie przedstawienie
wyjaśnieńpopartych dowodami (por. art. 90 ust. 3 Pzp)." (wyrok z dnia 21 grudnia
2011r. sygn. akt: KIO 2624/11). Przyjęcie przez Wykonawcęogólnej metody
szacowania wartości oferty jest oczywiście dopuszczalne jednak, gdy wykonawca nie
przekłada tej metody na wyliczenie ceny konkretnej oferty, której dotycząwyjaśnienia
należy uznaćte wyjaśnienia za niewystarczające (wykonawca podał tylko przykład
dla starszego inżyniera, który jest jednąz wielu osób mających realizować
zamówienie).
Zamawiający oceniając wyjaśnienia wykonawcy kieruje sięprzede wszystkim
przepisem art. 90 ust. 3 ustawy. Warto więc zwrócićuwagęna wyrok KIO
wskazujący,że „w dyspozycji art. 90 ust. 3 Pzp znajduje sięrównieżsytuacja, kiedy
wykonawca złożył wyjaśnienia, ale wyjaśnienia te sązbyt ogólnikowe, by ocenić, czy
zaoferowana cena nie jest rażąco niska. Nie chodzi bowiem o złożenie jakichkolwiek
wyjaśnień, lecz takich wyjaśnień, które w sposób niebudzący wątpliwości pozwalają
na ocenęoferty pod względem zaoferowania rażąco niskiej ceny. Przedstawione
wyjaśnienia winny byćnie tylko konkretne i przekonywujące, ale równieżpoparte
stosownymi dowodami." (wyrok z dnia 3 listopada 2011r. sygn. akt KIO 2251/11). W
takiej sytuacji działanie zamawiającego polegające na uznaniu wyjaśnieńARDANUY
INGENIERIA S.A. za wiarygodne należy uznaćza sprzeczne ww. przepisami,
orzecznictwem oraz zasadami logiki, które niewątpliwie musząznaleźćzastosowanie
przy ocenie wyjaśnieńrażąco niskiej ceny.
Odnosząc siędo zarzutu zaniechania wykluczenia i odrzucenia oferty złożonej przez
CE Project Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa wskazano, iżwykonawca ten nie
potwierdził spełniania warunku wiedzy i doświadczenia oraz dysponowania osobami
zdolnymi do wykonania zamówienia.
W celu wykazania odpowiedniego doświadczenia Zamawiający wymagał, aby
wykonawca w okresie ostatnich trzech lat przed upływem terminu składania ofert, (a
jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy - w tym okresie), wykazał się
wykonaniem co najmniej jednej usługi, polegającej na opracowaniu dokumentacji
projektowej (obejmującej co najmniej opracowanie projektu budowlanego oraz
projektu wykonawczego) w zakresie budowy lub przebudowy sieci trakcyjnej na
długości minimum 30 kilometrów, z podaniem wartości, przedmiotu, daty wykonania i
odbiorcy (częśćI siwz, pkt 8.4.1.)
CE Project Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa załączył wykaz, w którym
umieszczono 5 prac, przy czym tylko w opisie jednej z nich wykonawca wskazał, iż
wykonał projekt dla sieci o wymaganej długości tj. min 30 kilometrów (pozycja nr 4).
Należy w tym miejscu jednak wskazać,że referencja dotyczy jedynie remontu
nawierzchni torów ( a nie sieci trakcyjnej) oraz wskazuje na 2 tory po 15 km, a nie
siećtrakcyjnąo długości 30 km. Ponadto 3 spośród 5 umieszczonych pozycji
wskazująna wykonanie prac na dłużej niż3 lata przed terminem składania ofert. Tak
jest równieżw przypadku pozycji nr 4, która po ewentualnym rozstrzygnięciu wyżej
wskazanych
wątpliwości
mogłaby
odpowiadać
długością
wymaganiom
zamawiającego.
CE Project Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa nie potwierdziła równieżwarunku
dysponowania osobami zdolnymi do realizacji zamówienia, ponieważwskazała na
stanowisko projektanta w branży kolejowe sieci trakcyjne PaniąEwęAlbertowicz,
która według wykazu nie brała udziału w ani jednym projekcie obejmującym
opracowanie dokumentacji projektowej którego przedmiotem były m.in. 2 stacje
kolejowe. Wykaz wskazuje kilka pozycji, które obejmujądokumentacjędla 1 stacji
kolejowej, ależadna z tych pozycji wykazu nie potwierdza spełniania ww. warunku.
Oznacza to, ze wykonawca CE Project Group Sp. z o.o. Spółka Komandytowa nie
wykazała spełniania warunku wiedzy i doświadczenia oraz dysponowania osobami
zdolnymi do wykonania zamówienia i powinien zostaćwezwany do uzupełnienia
dokumentów na podstawie art. 26 ust 3 ustawy Pzp. W przypadku niepotwierdzenia
spełnienia warunku wykonawca powinien zostaćwykluczony z postępowania.
Odnosząc siędo zarzutu zaniechania wykluczenia i odrzucenia oferty złożonej przez
ARDANUY INGENIERIA S.A, odwołujący wskazał, iżwykonawca ten nie potwierdził
spełniania warunku znajdowania sięw odpowiedniej sytuacji finansowej.
Załączona do oferty informacja z banku została wystawiona dnia 21.10.2011 r. a
więc jest starsza niż3 miesiące wstecz od dnia składania ofert (14.02.2012r.)
Oznacza to,że informacja ta nie może potwierdzaćspełniania ww. warunku
ponieważnie spełnia wymogu pkt 9.1.5. lit. b) SIWZ oraz jest niezgodna z § 1 ust. 1
pkt 9 rozporządzenia w sprawie rodzajów dokumentów.
Wykonawca ten nie potwierdził równieżwarunku wiedzy i doświadczenia, ponieważ
wskazane przez niego w wykazie pozycje nie potwierdzają,że projekty wykonane
przez wykonawcęobejmowały zarówno projekty budowlane, jak i wykonawcze. Tego
faktu nie potwierdzajątakże załączone do wykazu referencje. Ponadto w przypadku
pozycji nr 2 w wykazie z referencji wynika,że w zakresie sieci trakcyjnych przedmiot
obejmował zaprojektowanie „renowacji" sieci, nie zaśich przebudowy, co nie spełnia
warunku zamawiającego.
Oznacza to, ze wykonawca nie potwierdził spełniania warunków opisanych w art. 22
ust. 1 pkt 2 oraz 4 Pzp. i powinien zostaćwezwany do uzupełnienia dokumentów na
podstawie art. 26 ust 3 Pzp.
Uwzględniając treść dokumentacji postępowania o udzielenie zamówienia
przekazanej przez zamawiającego oraz stanowiska i oświadczenia stron, Izba
ustaliła, co następuje.
Szacunkowa wartośćzamówienia - jak wynika z dokumentacji postępowania –
została ustalona przez zamawiającego przez przyjęcie 5% wskaźnika kosztów prac
projektowych względem planowanej wartości projektowanych robót budowlanych.
Roboty budowlane oszacowano na 65 000 000 zł więc po wyliczeniu 5% ich wartości
otrzymano kwotę3 250 000 zł.
Otwarcie ofert w postępowaniu przypadło na dzień14.02.2012 r.
Złożono 9 ofert o następującym przekroju cenowym:
1. Oferta nr 1 – ok. 1,6 mln. zł (Ardanuy)
2. Oferta nr 2 – ok. 2,7 mln. zł
3. Oferta nr 3 – ok. 1,3 mln. zł
4. Oferta nr 4 – ok. 2,1 mln. zł (odwołujący)
5. Oferta nr 5 – ok. 2,4 mln. zł
6. Oferta nr 6 – ok. 3,6 mln. zł
7. Oferta nr 7 – ok. 1,8 mln. zł (Biuro Inżynieryjnych Usług Projektowych Sp. z
o.o.)
8. Oferta nr 8 – ok. 1 mln. zł
9. Oferta nr 9 – ok. 1,5 mln. zł (CE)
Pismami z dnia 6 marca 2012 r. zamawiający zwrócił siędo 7 spośród 9
wykonawców o złożenie wyjaśnieńdotyczących elementów oferty mających wpływ
na wysokośćzaoferowanych cen.
W dniu 15 marca 2012 r. CE złożyła wyjaśnienia w tym przedmiocie wskazując, iż
przyjęta przez niącena ofertowa obejmuje wszystkie elementy przedmiotu
zamówienia opisane w pkt 4 Opisu Przedmiotu zamówienia i podała rozbicie ceny w
odniesieniu do poszczególnych elementów zamówienia (ceny cząstkowe) oraz
wycenęelementów dodatkowych (wnioski, decyzje, mapy do celów projektowych).
Wykonawca powołał sięprzy tym na sytuacjęi organizacjęfirmy, a także jej
doświadczenie w projektowaniu innych odcinków linii 71 w poprzednich latach,
pozwalające mu przyjąćcenęna danym poziomie.
W odnoszących siędo powyższego wyjaśnieniach Ardanuy przedstawiono
metodologięwyliczenia ceny ofertowej uwzględniającązasadnicze elementy
przedmiotu zamówienia i główne elementy kosztotwórcze.
W informacji o wyborze oferty najkorzystniejszej zamawiający zawiadomił m.in. o
odrzuceniu oferty nr 7 - Biura Inżynieryjnych Usług Projektowych Sp. z o.o. –
wskazując, iżzłożone na wezwanie zamawiającego wyjaśnienia pozwoliły stwierdzić,
iżoferta zawiera rażąco niskącenęw stosunku do przedmiotu zamówienia.
Zgodnie z pkt 8.4.1 specyfikacji istotnych warunków zamówienia (siwz) w ramach
warunków udziału w postępowaniu zamawiający wymagał, aby wykonawca, w
okresie ostatnich trzech lat przed upływem terminu składania ofert, (a jeżeli okres
prowadzenia działalności jest krótszy - w tym okresie), wykazał sięwykonaniem co
najmniej jednej usługi, polegającej na opracowaniu dokumentacji projektowej
(obejmującej co najmniej opracowanie projektu budowlanego oraz projektu
wykonawczego) w zakresie budowy lub przebudowy sieci trakcyjnej na długości
minimum 30 kilometrów.
Zgodnie z pkt. 8.4.2 siwz w ramach warunków udziału w postępowaniu zamawiający
wymagał, aby wykonawca wykazał siędysponowaniem projektantem w branży
kolejowe sieci trakcyjne, posiadającym następujące kwalifikacje (doświadczenie):
udział w okresie ostatnich 3 lat w realizacji co najmniej 1 projektu dotyczącego
opracowania dokumentacji projektowej w zakresie budowy lub modernizacji
zelektryfikowanej linii kolejowej obejmującej co najmniej szlak i 2 stacje kolejowe.
CE w wykazie prac, czynności i zamówień, załączonym do oferty (str. 20-23 oferty),
w tabeli wskazała 5 usług, z których usługi w poz. 4 i 5 zostały zakończone w roku
2008, natomiastżadna z różnych usług wskazanych w poz. 1-3, pojedynczo nie
dotyczyły dokumentacji projektowej sieci o długości przekraczającej 30 km (dopiero
po zsumowaniu długości sieci z wszystkich trzech pozycji długośćtaka byłaby
osiągnięta).
CE w wykazie osób, którymi będzie dysponował wykonawca, załączonym do oferty
(str. 9-14 oferty), wskazał p. EwęAlbertowicz, opisując jej bogate doświadczenie
zawodowe. Wżadnej z pozycji tabeli nie podano informacji wskazujących, iż
którakolwiek z podanych dokumentacji obejmowała co najmniej szlak i dwie stacje
kolejowe.
Ardanuy w wykazie prac, czynności i zamówień, załączonym do oferty (oznaczonym
„Strona 10 z 15), w tabeli, wskazała 2 usługi: w poz. 1 – opracowanie projektów
budowlanych elektryfikacji linii Kolei Dużych Prędkości Medina del Campo –
Slamanca, w poz. 2 – projekt rekonstrukcji struktur linii kolejowej, elektrycznej sieci
trakcyjnej oraz urządzeńtelekomunikacyjnych w głównej linii kolejowej REBIS w
Bośni i Hercegowinie.
W tłumaczeniu referencji załączonej do wykazu dotyczącej poz. nr 2 (na str. 3
tłumaczenia, w pkt 3 i 4) wskazało, iżkontrakt wymagał m.in. dostarczenia
dokumentacji projektowej dla zidentyfikowanych działańzachowawczych i
dostarczenie dokumentacji projektowej dla zaprojektowanych działań. Całościowy
zakres tych działańobejmował: … m.in. (zgodnie z pkt III (str. 6 tłumaczenia
referencji) siećtrakcyjną, w tym zaprojektowanie renowacji napowietrznej sieci
trakcyjnej (1x25 kV) na odcinku Doboj - Samac, 111,4 km.
Zgodnie z pkt 8.4.3 lit b siwz zamawiający wymagał wykazaniem się, iżwykonawca
posiadaśrodki finansowe lub zdolnośćkredytową– w wysokości nie mniejszej niż
500 000 PLN. Zgodnie z pkt 9.1.5 lit b na potwierdzenie powyższego wymagano
przedstawienia informacji banku lub SKOK wystawionej nie wcześniej niż3 miesiące
przed upływem terminu składania ofert.
Uwzględniając powyższe Izba zważyła, co następuje:
Na wstępie Krajowa Izba Odwoławcza stwierdza,że wszyscy odwołujący legitymują
sięuprawnieniem do korzystania ześrodków ochrony prawnej, o którym stanowi art.
179 ust. 1 Pzp.
Podając zgodnie z art. 196 ust. 4 ustawy podstawęprawnąrozstrzygnięcia należy
wskazać, iżzgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp zamawiający odrzuca ofertę, która
zawiera rażąco niskącenęw stosunku do przedmiotu zamówienia.
Natomiast zgodnie z kolejnymi jednostkami redakcyjnymi art. 90 ustawy:
1. Zamawiający w celu ustalenia, czy oferta zawiera rażąco niskącenęw
stosunku do przedmiotu zamówienia, zwraca siędo wykonawcy o udzielenie
w określonym terminie wyjaśnieńdotyczących elementów oferty mających
wpływ na wysokośćceny.
2. Zamawiający, oceniając wyjaśnienia, bierze pod uwagęobiektywne czynniki,
w szczególności oszczędnośćmetody wykonania zamówienia, wybrane
rozwiązania techniczne, wyjątkowo sprzyjające warunki wykonywania
zamówienia dostępne dla wykonawcy, oryginalnośćprojektu wykonawcy oraz
wpływ pomocy publicznej udzielonej na podstawie odrębnych przepisów.
3. Zamawiający odrzuca ofertęwykonawcy, który nie złożył wyjaśnieńlub jeżeli
dokonana ocena wyjaśnieńwraz z dostarczonymi dowodami potwierdza,że
oferta zawiera rażąco niskącenęw stosunku do przedmiotu zamówienia.
Następnie, tytułem wprowadzenia dla rozstrzygnięcia zarzutów odwołań, Izba
wskazuje na regulacje dotyczące formalnych podstaw wyrokowania w danej sprawie.
Mianowicie zgodnie z art. 191 ust. 2 ustawy, wydając wyrok, Izba bierze za podstawę
stan rzeczy ustalony w toku postępowania. Według art. 190 ust. 1 Pzp strony i
uczestnicy postępowania odwoławczego sąobowiązani wskazywaćdowody dla
stwierdzenia faktów, z których wywodząskutki prawne. Tak samo zgodnie z ogólną
zasadąrozkładu ciężaru dowodu wyrażonąw art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar
udowodnienia faktu spoczywa na wywodzącym zeńskutki prawne. Ponadto
powyższe skorelowane jest z ekonomikąpostępowania przed Izbąwynikającąz
dyspozycji art. 189 ust. 1 Pzp określającego piętnastodniowy termin na rozpoznanie
odwołania.
Materialnąpodstawąodrzucenia oferty w oparciu o przepis art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp jest realne
wystąpienie zaoferowania ceny rażąco niskiej, a powyższe ponadto zostaje potwierdzone
przez obligatoryjne wyjaśnienia wykonawcy w tym przedmiocie, ewentualnie wyjaśnienia takie
mająw ogólnie nie zostaćzłożone (art. 90 ust. 3). Procedura badania i ustalania ceny rażąco
niskiej przebiega więc w ten sposób, iżnawet przy podejrzeniu graniczącym z pewnością,
powstaniu należycie uzasadnionego domniemania faktycznego, czy nawet zgromadzeniu
stosownych dowodów, iżzaoferowana cena spełnia cechy ceny o takim charakterze,
zamawiający musi na podstawie przepisu art. 90 ust. 1 ustawy daćwykonawcy szansę
wykazania okoliczności niejako ekskulpujących, np. przez wykazanie okoliczności
przykładowo wskazanych w art. 90 ust. 2 Pzp.
Tym samym z ustalenia i potwierdzenia (udowodnienia) – w znaczeniu ustalenia prawdy
materialnej – wystąpienia ceny rażąco niskiej, jako podstawy odrzucenia oferty, zwalnia
zamawiającego jedynie niezłożenie przez wykonawcęwyjaśnień, o których mowa w art. 90
Pzp lub okoliczność, iżz samych wyjaśnieńwynika, iżcena taka wystąpiła. Tudzieżuznać
można, iżzamawiający będzie zwolniony z pełnego udowodnienia wykonawcy, iżoferowana
przezeńcena jest rażąco niska w przypadku gdy wystąpi domniemanie faktyczne wystąpienia
ceny tego typu, a wykonawca obalićtakiego domniemania nie zdoła.
Przed omówieniem rozkładu ciężaru dowodu przy ustaleniu i wykazaniu ceny rażąco niskiej
konieczne jest jednak zdefiniowanie samego pojęcia ceny tego typu. Przede wszystkim
wskazaćtu należy na brzmienie przepisu art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp odnoszącego cenędo
wartości przedmiotu zamówienia – ma to być„cena rażąco niska w stosunku do przedmiotu
zamówienia”. Tym samym, to realna, rynkowa wartośćdanego zamówienia jest punktem
odniesienia dla oceny i ustalenia ceny tego typu. Cena rażąco niska w stosunku do przedmiotu
zamówienia będzie cenąodbiegającąod jego rzeczywistej wartości, a rzeczona różnica nie
będzie uzasadniona obiektywnymi względami pozwalającymi danemu wykonawcy bez strat i
finansowania wykonania zamówienia z innychźródeł niżwynagrodzenie umowne,
zamówienie to wykonać. Reasumując, cena rażąco niska jest więc cenąnierealistyczną,
nieadekwatnądo zakresu i kosztów prac składających sięna dany przedmiot zamówienia,
zakładającąwykonanie zamówienia poniżej jego rzeczywistych kosztów i w takim sensie nie
jest cenąrynkową, tzn. generalnie nie występuje na rynku, na którym ceny wyznaczane są
m.in. poprzez ogólnąsytuacjęgospodarcząpanującąw danej branży i jej otoczeniu
biznesowym, postęp technologiczno-organizacyjny oraz obecnośći funkcjonowanie uczciwej
konkurencji podmiotów racjonalnie na nim działających… etc. Definicja tego typu została
wypracowana w orzecznictwie i nie występująw tym zakresie kontrowersje.
Odnosząc sięnatomiast do wspomnianego wyżej rozkładu ciężaru dowodu w przedmiocie
wykazania, iżtak zdefiniowana cena rażąco niska wystąpiła, tj. sposobu ustalenia i wykazania
faktu jej wystąpienia, wskazaćnależy, iżw tym zakresie ogólne zasady rozkładu ciężaru
dowodu wynikające z wyżej wskazanych przepisów ustawy i Kodeksu cywilnego nie doznają
wyłączenia. Danych okoliczności dowodzićwięc powinna strona, która je podnosi i na nie się
powołuje a także strona, która wystąpienia danych faktów podnosi, a nie im przeczy (Ei
incumbit probatio qui dicit, non qui negat). Generalnie więc fakt wystąpienia ceny rażąco niskiej
dla możliwości zastosowania dyspozycji art. 89 ust. 1 pkt 4 Pzp wykazaćwinien ten podmiot,
który fakt wystąpienia ceny rażąco niskiej stwierdza i nańsiępowołuje. Przy czym jak
najbardziej możliwe i powinne w takim przypadku jest przynajmniej zgrubne ustalenie realnej
wartośćrynkowej przedmiotu zamówienia, który zarówno zamawiający, jak i wykonawcy
dokładnie znają, a zasadnośćtakiego ustalenia cen/wartości zamówienia na danym poziomie
winna byćmożliwa do udowodnienia. Sama deklaracja czy powołanie sięna oszacowanie
wartości zamówienia z należytąstarannościądowodem takim nie jest. Należyta staranność
jest pojęciem zasadniczo odrębnym od dobrej wiary i jej istnienia wcale nie należy
domniemywać.
Na potwierdzenie powyższego powołaćmożna wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia
30 stycznia 2007 r. (sygn. akt XIX Ga 3/07), gdzie Sąd stwierdził, iżw przypadku gdy brak jest
„rażącego zaniżenia ceny” (rozumianego przez Izbęjako opisywane niżej powstanie
domniemania), to w sporze z wykonawcąw przedmiocie wykazania charakteru obowiązują
ogólne zasadny dowodowe wynikające z art. 6 k.c.. Jak wprost stwierdził Sąd Okręgowy w
Katowicach – teza, iżz art. 90 ust. 3 ustawy wynika obowiązek udowodnienia przez
wykonawcę,że cena nie jest rażąco niska, jest niezasadne.
Ciężar ostatecznego dowodu w przedmiocie charakteru ceny wświetle powołanych regulacji
art. 90 ustawy może ulec jednak odwróceniu, a przynajmniej bardziej skomplikowanemu
rozłożeniu. Dojśćdo tego może w przypadku powstania faktycznego domniemania
wystąpienia w danych okolicznościach ceny rażąco niskiej (jakichkolwiek domniemań
prawnych w tym zakresie w ustawie nie przewidziano). Nawet więc bez ostatecznego
udowodnienia poziomu cen rynkowych i wykazania w ten sposób realnych cen ofertowych,
będzie możliwe przyjęcie wystąpienia ceny rażąco niskiej w przypadku wystąpienia szeregu
okoliczności pośrednio na niąwskazujących (podstaw domniemania), gdy jednocześnie
wykonawca nie wykaże okoliczności przeciwnych lub przyznając fakt zaniżenia jego ceny w
stosunku do realnej wartości przedmiotu zamówienia i cen rynkowych w tym zakresie – nie
wykaże okoliczności, które pozwoliły mu swojącenęobniżyć(np. okoliczności wskazanych w
art. 90 ust. 2 Pzp). Przy czym równieżfakty stanowiące podstawęsamego domniemania
powinny wystąpić/zostaćudowodnione, a przede wszystkim winny wystąpićw odpowiednim
nagromadzeniu i wadze, aby wystąpienie domniemania uzasadnić. W szczególności
podstawątakiego domniemania nie jest samo wezwanie wykonawcy do złożenia wyjaśnieńw
trybie art. 90 ust. 1 Pzp niewsparte dodatkowymi, indywidualnie ocenianymi dla danego
postępowania, występującymi w odpowiednim kontekście i nagromadzeniu, okolicznościami,
np. takimi jak: porównanie cen ofertowych złożonych w postępowaniu, otrzymaniem
niewiarygodnych i lakonicznych wyjaśnieńw tym zakresie, różnicami pomiędzy ceną
oferowaną, a występującymi na rynku cenami za wykonanie zamówieńtakich samych czy
podobnych, i przede wszystkim różnicami pomiędzy szacunkami wykonawcy, a nawet
fragmentarycznymi informacjami o realnych rynkowych kosztach wykonania danych
elementów zamówienia… etc.
Odnośnie oceny wyjaśnieńwskazanej w art. 90 ust. 3 Pzp zaznaczyćnależy, iżjak wynika z
literalnego brzmienia przepisu, dla odrzucenia oferty wymagane jest, aby z informacji
zawartych w wyjaśnieniach wynikało potwierdzenie zaoferowania ceny rażąco niskiej – przepis
nie referuje natomiast do braku wykazania przez wykonawcę, iżcena rażąco niska nie jest.
Wyjaśnienia ogólnikowe lub lakoniczne nie będąwięc wcale same w sobie bezpośrednim
dowodem potwierdzającym, iżzaoferowana cena jest cenąrażąco niska, jednakże mogąstać
sięjednąz podstaw domniemania w tym przedmiocie, uprawniającego do odrzucenia oferty z
tej przyczyny. W szczególności zaznaczyćnależy, iżsamo zwrócenie sięzamawiającego o
złożenie tego typu wyjaśnieńżadnego domniemania nie tworzy – stanowi tylko wyraz
podjętych przez zamawiającego z jakichśwzględów wątpliwości (podejrzeń) i próbęich
wyjaśnienia na tej drodze. Przy przeciwnej konstatacji należałoby np. przyjąć, iżw przypadku
zwrócenia sięprzez zamawiającego do najdroższego wykonawcy, którego cena, bezżadnego
postępowania wyjaśniającego, wydaje sięhorrendalnie zawyżona, równieżpowstawałoby –
contra factum – domniemanie faktyczne,że jego cena jest rażąco niska.
Ponadto, jak jużwskazano idealnym i zupełnym wykazaniem powstania ceny rażąco niskiej
jest wykazanie cen danego zakresu zamówienia obowiązujących na rynku. Zresztą
wykazanie, iżzaoferowana cena nie jest rażąco niska, równieżmoże polegaćna tym samym.
Mianowicie, wykazanie, iżcena danej oferty jest cenąrynkową, powoduje,że nie ma dalszej
potrzeby dowodzenia jakichkolwiek okoliczności wskazanych w art. 90 ust. 2 Pzp,
uzasadniających jej obniżenie w stosunku do kosztów wykonania zamówienia i cen rynkowych
w tym zakresie. Zastrzec przy tym należy, iżrynek i dyktowany przezeńpoziom cen, w
większości przypadków uznaćmożna za ostatecznąmiaręrealnej wartości wszelkich dóbr
materialnych i dających sięwycenićusług. Dowodzenie wystąpienia ceny rażąco niskiej w
pierwszej kolejności winno więc polegaćna wykazaniu zakresu wymaganych nakładów
materiałowych czy pracy, a następnie ich rynkowych kosztów. W przypadku gdy powyższe nie
jest w pełni możliwe należy powziąći ustalićprzynajmniej pewne okoliczności (i ich dowody)
fragmentaryczne (np. w odniesieniu do zasadniczych, najbardziej kosztotwórczych części
zamówienia) czy wskazujące na powyższe pośrednio, które ewentualnie umożliwiłyby
przyjęcie stosownego domniemania faktycznego i ciężar udowodnienia rzeczywistych cen
rynkowych lub możliwośćobniżenia ceny ofertowej w stosunku do wymagańrynku,
przerzuciłyby na wykonawcę, którego cena jest rozpatrywana.
Odnosząc powyższe do przedmiotowego postępowania o udzielenie zamówienia, Izba
oceniając całośćmateriału dowodowego zgromadzonego w sprawie (a w szczególności brak
jakichkolwiek dowodów odnoszących sięi pozwalających ustalićrealnąwartość
poszczególnych elementów przedmiotu zamówienia) uznała, iżokolicznośćwystąpienia ceny
rażąco niskiej w niniejszym postępowaniu, w ofertach CE i Ardanuy, nie tylko nie została przez
odwołującego wykazana, ale równieżnie wykazanożadnych okoliczności, które pozwalałyby
powyższe domniemać.
W pierwszej kolejności należy tu wskazać, iżporównanie cen ofert odwołujących z cenami
ofert złożonych w postępowaniu i uśrednienie ich wartości nie daje podstaw do przyjęcia, aby
którakolwiek z nich była rażąco niska, a to właśnie ceny ofertowe w składane w
postępowaniach o udzielenie zamówienia mogąstanowićjeden ze znaczników cen
rynkowych w danej branży. Ceny zaoferowane przez ww. wykonawców nie odbiegająod
siebie znacząco, nie sąrównieżnajniższymi cenami zaoferowanymi w tym postępowaniu.
Przy czym biorąc pod uwagęcharakter przedmiotu zamówienia, na który w znacznym stopniu
składająsięusługi intelektualne, których koszty, zwłaszcza osobowe, często sąniewymierne i
w praktyce rynkowej bardzo różnie wyceniane, stwierdzićmożna, iżrozpiętośćcen w
przedmiotowym postępowaniu wcale nie jest wyjątkowa i przy tego typu zamówieniach
niespotykana. Właśnie rozpiętośćcen ofertowych złożonych w niniejszym postępowaniu i ichśrednia cena znacznie odbiegająca od szacunkowej wartości zamówienia, obrazuje, iżdla
przyjęcia powstania domniemania w przedmiocie wystąpienia ceny rażąco niskiej, nie jest w
tym przypadku wystarczające odwołanie siędo jakichkolwiek sztucznie przyjmowanych
wielkości, jak np. szacunkowa wartośćzamówienia i założony przez zamawiającego poziom
cen, kwalifikujący je do przeprowadzenia procedur wyjaśniających. Generalnie wartośćofert
składanych w tego typu przetargach i przyjmowanych przez zamawiających na przestrzeni
ostatnich lat w Polsce, jest raczej bliższa 1% wartości projektowanych robót budowlanych niż
5%. Ponadto szacunki zamawiających dotyczące samej wartości robót budowlanych, na
przestrzeni kilku ostatnich lat, równieżprzeważnie sązawyżone. Izba nie dopatrzyła sięwięc
wystarczających rzeczowych przesłanek do stwierdzenia powstania domniemania
faktycznego o wystąpieniu w ofertach CE i Ardanuy cen rażąco niskich.
Natomiast odwołujący nie przeprowadziłżadnego postępowania dowodowego zmierzającego
do udowodnienia twierdzeńw przedmiocie rzeczywistej wartości zamówienia – przynajmniej
we fragmentarycznym zakresie wystarczającym do przyjęcia domniemania wystąpienia cen
rażąco niskiej u jego konkurentów. Nie udowodnił np. konkretnego nakładu pracy niezbędnego
do wykonania poszczególnych części zamówienia i spodziewanych kosztów osobowych z tym
związanych, nie przedstawili wartości minimalnych kosztów stałych, kosztów materiałów czy
opłat administracyjnych… etc. W szczególności nie wskazałżadnych dowodów, które
pozwoliłyby przyjąć, iżceny cząstkowe, wskaźniki czy dane podawane w wyjaśnieniach CE i
Ardanuy sąnierealistyczne i zaniżone.
Ponadto sam fakt braku podania czy wyszczególnienia lub odniesienia sięw wyjaśnieniach
Ardanuy w przedmiocie ceny rażąco niskiej do niektórych elementów przedmiotu zamówienia,
nie przesądza, iżw rzeczywistości owych niewymienionych w wyjaśnieniach czynności czy
elementów przedmiotu zamówienia nie ujęto i nie wyceniono w reszcie oferty. O cenie rażąco
niskiej nie przesądza wcale fakt sformułowania wyjaśnieńw stopniu nie odnoszących siędo
całego opisu przedmiotu zamówienia (przy nieznanej, realnej wartości części ewentualnie
pominiętych). Braki tego typu należałoby zestawićz wycenąinnych elementów i przedstawić
ich wagęna tle całego przedmiotu zamówienia i jego wartości. Dopiero w takim przypadku
brak „wytłumaczenia się” wykonawcy z wyceny określonej części zamówienia i nie ujęciu jej
wartości w podawanych kwotach, mógłby rzeczywiście skutkowaćuznaniem, iżcała cena
zamówienia została w stosunku do przedmiotu zamówienia rażąco zaniżona. Pominięcie
wskazywanych przez odwołującego elementów przedmiotu zamówienia w wyjaśnieniach
Ardanyu dotyczących rażąco niskiej ceny nie miało więc w tym kontekście (stanie dowodowym
sprawy)żadnego znaczenia.
W związku z powyższym właściwie zbędne stało sięocenianie wyjaśnieńCE i Ardanuy na
okolicznośćczy udowadniająrealnośćcen i kalkulacji wykonawców w stopniu umożliwiającym
obalenie domniemania wystąpienia ceny rażąco niskiej, skoro domniemanie takie nie
wystąpiło. Należało więc je ocenićna okolicznośćwykluczenia przypadków wskazanych w
dyspozycji art. 90 ust. 3 Pzp. W tym kontekście stwierdzićnależy,że same wyjaśnienia ww.
wykonawców odnosiły siędo sposobu kalkulacji ceny czy podstaw jej dokonania i w tym
znaczeniu nie mogązostaćuznane za niezłożone. Nie wynikały z nich równieżdane, które np.
w zestawieniu z faktami znanymi odwołującymi lub zamawiającemu (i udowodnionymi) –
których zresztązamawiający przeczący twierdzeniom odwołującemu, nie podnosił –
potwierdzałyby zaniżenie cen tam wskazanych. Tym samym wyjaśnienia te nie mogązostać
uznane, za potwierdzające – w myśl art. 90 ust. 3 ustawy – fakt, iżzaoferowano cenęrażąco
niską.
Natomiast jak wynika z informacji o rozstrzygnięciu przetargu i oświadczenia zamawiającego
złożonego na rozprawie, ofertęBiura Inżynieryjnych Usług Projektowych Sp. z o.o.
odrzucono właśnie w związku z okolicznością, iżzłożone oświadczenia potwierdziły,że zaoferowana przez tego konkretnego wykonawcęcena, czyli w jego przypadku i
sytuacji, jest rażąco niska.
W związku z powyższym sformułowane w odwołaniu zarzuty naruszenia art. 89 ust. 1 pkt 4
Pzp w związku z art. 90 Pzp, należało uznaćza niezasadne.
Odnosząc siędo zarzutów dotyczących potwierdzenia przez CE i Ardanuy spełniania
warunków udziału w postępowaniu, Izba wskazuje, co następuje.
Zgodnie z art. 24 ust. 2 pkt 4 ustawy z postępowania o udzielenie zamówienia wyklucza się
wykonawców, którzy nie wykazali spełniania warunków udziału w postępowaniu. Jednakże
uprzednio, zgodnie z art. 26 ust. 3 Pzp, w ramach oceny spełniania tych warunków,
zamawiający wzywa wykonawców, którzy w określonym terminie nie złożyli wymaganych
przez zamawiającego oświadczeńlub dokumentów, o których mowa w art. 25 ust. 1, lub
którzy nie złożyli pełnomocnictw, albo którzy złożyli wymagane przez zamawiającego
oświadczenia i dokumenty, o których mowa w art. 25 ust. 1, zawierające błędy lub którzy
złożyli wadliwe pełnomocnictwa, do ich złożenia w wyznaczonym terminie, chybaże mimo ich
złożenia oferta wykonawcy podlega odrzuceniu albo konieczne byłoby unieważnienie
postępowania.
Na wstępie wskazaćtu należy, podzielając w tym zakresie stanowisko Krajowej Izby
Odwoławczej wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 mają2010 r., sygn. akt KIO 868/10,
iżspecyfikacja istotnych warunków zamówienia od momentu jej udostępnienia jest wiążąca
dla zamawiającego – jest on obowiązany do przestrzegania warunków w niej umieszczonych.
Jak wskazuje art. 70
1
§ 3 Kodeksu cywilnego, jest to zobowiązanie zgodnie z którym
organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty, zgodnie z
ogłoszeniem aukcji albo przetargu, sąobowiązani postępowaćzgodnie z postanowieniami
ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu. Z uwagi na to,że obok ogłoszenia
zamawiający konkretyzuje warunki przetargu zarówno odnośnie do zamówienia (umowy), jak i
prowadzenia postępowania w specyfikacji, to SIWZ należy uznaćza warunki przetargu w
rozumieniu k.c. Udostępnienie specyfikacji jest zatem czynnościąprawnąpowodującą
powstanie zobowiązania po stronie zamawiającego, który jest związany swoim
oświadczeniem woli co do warunków prowadzenia postępowania i kształtu zobowiązania
wykonawcy wymienionych w siwz. Zaznaczyćprzy tym należy, iżco do zasady, dla oparcia i
wyprowadzenia konsekwencji prawnych z norm specyfikacji, jej postanowienia winny być
sformułowane w sposób precyzyjny i jasny. Znowu wślad za ustalonym orzecznictwem
można tu wskazać, iżwykonawcy nie mogąponosićnegatywnych konsekwencji w związku z
niezastosowaniem siędo niejasnych wymagańsiwz, a wszelkie wątpliwości interpretacyjne w
tym zakresie winny byćrozstrzygane na korzyśćwykonawców. Precyzyjne i jasne
formułowanie warunków przetargu, a następnie ich literalne iścisłe egzekwowanie jest jednąz
podstawowych gwarancji, czy wręcz warunkiem sine qua non, realizacji zasady uczciwej
konkurencji i równego traktowania wykonawców.
Uwzględniając powyższe Izba uznała, iżpostanowienia pkt 8.4.1 i 8.4.2 siwz, cytowanych w
ustaleniach Izby, sąjasne i precyzyjne, co do wymaganego doświadczenia wykonawcy
i personelu, którym dysponuje. Sformułowanie „co najmniej jednej” odnoszące siędo
wymaganych usług oznacza zwykłe podkreślenie faktu, iżwykonawca lub projektant
mieli wykonaćprzynajmniej jednąrealizację, którądookreślająprzydawki, do niej
bezpośrednio sięodnoszące, dalej w tekście danej jednostki redakcyjnej siwz
zawarte. W przypadku doświadczenia wykonawcy jest to wymaganie, aby wykonana
usługa polegała na opracowaniu dokumentacji projektowej w zakresie budowy lub
przebudowy sieci trakcyjnej na długości minimum 30 kilometrów. Natomiast w
przypadku projektanta miał to byćjeden projekt dotyczący opracowania dokumentacji
projektowej w zakresie budowy lub modernizacji zelektryfikowanej linii kolejowej
obejmującej co najmniej szlak i dwie stacje kolejowe. Nie występująw tym przypadkużadne gramatyczne czy logiczne podstawy do uznania, iżz rzeczonych sformułowań
wynika możliwośćłączenia wskazanych dookreśleńwymaganej usługi w ramach
różnych usług.
W związku z powyższym, i właściwie niespornym pomiędzy stronami stanem
faktycznym w tym zakresie (strony różniły sięco do interpretacji i znaczenia
postanowieńsiwz), uznano, iżwykonawca CE nie wykazał spełniania warunków
udziału w postępowaniu opisanych w pkt 8.4.1 i 8.4.2 siwz. Jeśli chodzi o
doświadczenie wykonawcy, to spośród wykazanych przezeńusług wykonanych w
trzyletnim okresie przed terminem składania ofert,żadna nie dotyczyła sieci o
wymaganej długości. Natomiast w przypadku wykazywanej projektantki, w wykazie
osób zabrakło informacji, według których którykolwiek projekt obejmowałby dwie
stacje kolejowe.
W związku z powyższym zasadne stało siępotwierdzenie zarzutu odwołania w wyżej
opisanym zakresie i nakazanie zamawiającemu wezwania CE do uzupełnienia
dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu w tym
zakresie.
Odnośnie Ardanuy Izba potwierdziła zarzut odwołania w zakresie braku
przedstawienia wraz z ofertąinformacji z banku potwierdzającej poziom posiadanychśrodków lub zdolnośćkredytowąwystawionej w terminie wymaganym w specyfikacji i
§ 1 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2009 r. w
sprawie rodzajów dokumentów, jakich możeżądaćzamawiający od wykonawcy, oraz
form, w jakich te dokumenty mogąbyćskładane (Dz. U. Nr 226 poz. 1817), tj. nie
wcześniej niż3 miesiące przed upływem terminu składania ofert. Powyższe znajduje
oparcie w ustaleniach Izby i jest pomiędzy stronami niesporne. W związku z czym
nakazano zamawiającemu wezwania Ardanuy do uzupełnienia dokumentów
potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu, o którym mowa w
8.4.3 lit b siwz.
Natomiast Izba nie potwierdziła zarzutu dotyczącego braku wykazania przez Ardanuy
odpowiedniego doświadczenia, tj. podnoszonego przez odwołującego braku
wykazania,że projekty wykonane przez wykonawcęobejmowały zarówno projekty
budowlane, jak i wykonawcze. Co prawda wykonawca wprost nie wskazał
powyższego w przedłożonych przez siebie wraz z ofertądokumentach, jednakże
powyższe można przyjąćna podstawie całości informacji tam zawartych i
całokształtu okoliczności, których informacje te dotyczą– przynajmniej d odniesieniu
do zadania wskazanego w poz. nr 2 wykazu. W ocenie Izby nie budzi wątpliwości, iż
renowacja głównej linii kolejowej w Bośni obejmowała wykonanie pełnej
dokumentacji projektowej sieci trakcyjnej o długości 111,4 km (a więc wraz z
projektami budowlanymi i wykonawczymi w rozumieniu polskich przepisów)
niezbędnej dla ogłoszenia przetargów na wykonanie robót w tym zakresie – co
wynika z przytoczonych informacji zawartych w referencjach wykazywanego zadania
dotyczących.
Uwzględniając powyższe, na podstawie art. 192 ust. 1 ustawy orzeczono jak w
sentencjach.
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 192 ust. 9 i 10 Pzp stosownie
do wyniku sprawy oraz zgodnie z § 3 pkt 1 oraz § 5 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia
Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości i sposobu
pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz. U. Nr 41, poz. 238).
Przewodniczący: ................................
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 263/15 z dnia 2015-12-23
- Sygn. akt KIO 245/15, KIO 305/15 z dnia 2015-03-04
- Sygn. akt KIO 270/15 z dnia 2015-03-03
- Sygn. akt KIO 273/15 z dnia 2015-02-27
- Sygn. akt KIO 267/15 z dnia 2015-02-27
