rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2017-03-07
rok: 2017
data dokumentu: 2017-03-07
rok: 2017
sygnatury akt.:
KIO 324/17
KIO 324/17
po rozpatrzeniu na rozprawie w dniu 07 marca 2017 roku odwołania wniesionego do Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 20.02.2017 r. przez
wykonawców wspólnie ubiegających
się o udzielenie zamówienia
I.T.S.C. Sp. z o.o. sp.k., C.S. Sp. z o.o., (...) w postępowaniu
prowadzonym przez
U.Ś.K., (...)
przy udziale wykonawcy ubiegającego się o udzielenie zamówienia
P.P.H.E., (...)
zgłaszającego
swoje
przystąpienie
do
postępowania
odwoławczego
po
stronie
zamawiającego
Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 20.02.2017 r. przez
wykonawców wspólnie ubiegających
się o udzielenie zamówienia
I.T.S.C. Sp. z o.o. sp.k., C.S. Sp. z o.o., (...) w postępowaniu
prowadzonym przez
U.Ś.K., (...)
przy udziale wykonawcy ubiegającego się o udzielenie zamówienia
P.P.H.E., (...)
zgłaszającego
swoje
przystąpienie
do
postępowania
odwoławczego
po
stronie
zamawiającego
orzeka
1.
Uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu unieważnienie czynności
odrzucenia oferty odwołującego oraz nakazuje ponowne badanie i ocenę ofert
2.
kosztami postępowania obciąża
P.P.H.E., (...), i:
2.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 10 000
zł 00 gr
(słownie: dziesięć tysięcy złotych, zero groszy) uiszczoną przez
I.T.S.C. Sp. z o.o. sp.k., C.S.
Sp. z o.o., (...) tytułem wpisu od odwołania,
2.2.
zasądza od przystępującego, wnoszącego sprzeciw od uwzględnienia
odwołania
P.P.H.E., (...) na rzecz odwołującego I.T.S.C. Sp. z o.o. sp.k., C.S. Sp. z o.o., (...)
kwotę 10 000
zł 00 gr (słownie: dziesięć tysięcy zł zero groszy tytułem zwrotu kosztu
uiszczonego wpisu od odwołania.
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień
publicznych (t.j. Dz. U. z 2015, poz. 2164) na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w
Katowicach.
Przewodniczący:
……………………….
Sygn. akt KIO 324/17
UZASADNIENIE
U.Ś.K., (...), dalej zwany „Zamawiającym” prowadzi postepowanie o udzielenie
zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego nr (...) o
wartości zamówienia poniżej kwoty 5.225.000 EUR pn.: „Przebudowa instalacji
przeciwpożarowej w budynku Wydziału Nauk o Ziemi przy (...) w zakresie przebudowy
systemu sygnalizacji pożaru, przebudowy instalacji oświetlenia ogólnego i awaryjnego oraz
montażu sufitów podwieszonych - etap Ha”.
Zamawiający w dniu 13 lutego 2017 r. poinformował wykonawców wspólnie
ubiegających się o udzielenie zamówienia I.T.S.C. Sp. z o.o. sp.k., C.S. Sp. z o.o., (...), dalej
zwanych „Odwołującym” o odrzuceniu ich oferty.
Od takiej czynności Zamawiającego Odwołujący wniósł odwołanie do Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej w którym zarzucił Zamawiającemu naruszenie:
1)
art. 7 ust. 1 i 3 ustawy prawo zamówień publicznych poprzez naruszenie zasad
zachowania uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców;
2)
art. 89 ust. 1 pkt. 7a ustawy prawo zamówień publicznych w związku z art. 85
ust. 2 ustawy prawo zamówień publicznych poprzez wadliwe odrzucenie przez
Zamawiającego oferty Odwołującego;
3)
art. 91 ust 1 ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez wadliwy wybór
oferty najkorzystniejszej.
W związku z powyższymi zarzutami wniósł o nakazanie Zamawiającemu:
1)
uchylenia czynności wyboru
2)
uchylenia czynności odrzucenia oferty Odwołującego na podstawie przepisu
art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Prawo zamówień publicznych,
3)
dokonania ponownej oceny ofert i wybór najkorzystniejszej oferty.
W uzasadnieniu podniesionych zarzutów podał, że Zamawiający w informacji wskazał,
iż podjął decyzję o odrzuceniu oferty Odwołującego na podstawie art 89 ust. 1 pkt. 7a ustawy
prawo zamówień publicznych z uwagi na upływ terminu związania ofertą w dniu 09 lutego
2017r. W ocenie Zamawiającego, Odwołujący nie wyraził zgody, o której mowa w art. 85 ust.
2 ustawy prawo zamówień publicznych, na przedłużenie terminu związania ofertą.
Zamawiający stwierdził, że skorzystał już w postępowaniu z dyspozycji art, 85 ust. 2 ustawy
prawo zamówień publicznych i nie mógł ponownie wezwać Wykonawców do przedłużenia
terminu związania ofertą. Według Zamawiającego Wykonawca mógł jednak na podstawie ww,
przepisu samodzielnie złożyć oświadczenie o przedłużeniu terminu związania na kolejny
okres, czego nie uczynił przed upływem terminu związania ofertą.
W ocenie Odwołującego czynność dokonana przez Zamawiającego jest wadliwa, gdyż
nie ma podstaw prawnych do odrzucenia jego oferty na podstawie przepisu art. 89 ust. 1 pkt.
7a ustawy prawo zamówień publicznych. Przepis art. 89 ust. 1 pkt. 7a ustawy prawo
zamówień publicznych stanowi, iż Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli wykonawca nie wyraził
zgody, o której mowa w art, 85 ust. 2, na przedłużenie terminu związania ofertą. Mając
brzmienie powyższego przepisu na względzie, Odwołujący stwierdza, że w niniejszej sprawie
nie można stosować przepisu art. 89 ust. 1 pkt. 7a ustawy prawo zamówień publicznych, gdyż
nie można mówić o braku zgody Wykonawcy na przedłużenie związania ofertą, która mogłaby
skutkować odrzuceniem oferty, albowiem Zamawiający z takim wnioskiem do wykonawców w
ogóle nie wystąpił i tym samym wykonawców o taką zgodę nikt nie pytał.
Wykładnia językowa przedmiotowej normy wskazała wprost, iż wykluczenie wykonawcy
następuje jedynie w przypadku, kiedy wykonawca nie zgodził się na przedłużenie okresu
związania ofertą, co oznacza, iż zastosowanie tego przepisu możliwe jest jedynie w sytuacji
uprzedniego zwrócenia się przez Zamawiającego do wykonawcy o wyrażenie takiej zgody, W
przypadku zaś kiedy nikt wykonawcy o taką zgodę nie pytał, brak jest podstaw dla
stwierdzenia, iż nie wyraził on zgody- nie zgodził się, na przedłużenie okresu związania
ofertą.
Zamawiający w prezentowanym na rozprawie stanowisku wskazał, że Zamawiający
uznaje zasadność argumentacji przedstawionej w odwołaniu. Stwierdził, że Zamawiający
przed odrzuceniem oferty Odwołującego już skorzystał z możliwości wezwania wykonawców
do przedłużenia terminu związania ofertą i dlatego też o tym czy wykonawca będzie dalej
związany ofertą zależy wyłącznie od wykonawców. Faktycznie, Odwołujący nie przedłużył
samodzielnie terminu związania ofertą. Podkreśla, że oferta była i nadal jest zabezpieczona
wadium, ponieważ Odwołujący złożył wadium w formie pieniężnej do kasy Zamawiającego.
Wadium to nie zostało zwrócone i nadal zabezpiecza ofertę Odwołującego. Nadto podniósł,że z okoliczności sprawy należy uznać, że Odwołujący jest nadal zainteresowany zwarciem
umowy na wykonanie przedmiotu zamówienia. Podkreślił, że Zamawiający wezwał go do
złożenia wyjaśnień w zakresie rażąco niskiej ceny oferty, wyjaśnienia te zostały złożone
Zamawiającemu w dniu 8 lutego, a w dniu 9 lutego kończył się okres związani ofertą. Tym
samym jeśli Odwołujący nie byłby zainteresowany dalej udziałem w postępowaniu to nie
składałby wyjaśnień. Zamawiający po analizie argumentacji przedstawionej w odwołaniu
uznał, iż popełnił błąd ponieważ możliwość wykluczenia wykonawcy w trybie art. 89 ust. 2 pkt
7a jest tylko w sytuacji kiedy po wezwaniu przez Zamawiającego do przedłużenia terminu
związania ofertą wykonawca nie składa oświadczeń w tym zakresie. Dlatego też uznał, iż
wskazana podstawa prawna dotyczy innej sytuacji niż ta, która miała miejsce w
postepowaniu. Biorąc pod uwagę powyższą argumentację postanowił uwzględnić zarzuty w
całości.
Przystępujący do postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego, wnoszący
sprzeciw od uwzględnienia odwołania wykonawca S.O.P.P.H.E. (...) w złożonym piśmie
procesowym podał, że zarzuty Odwołującego w zakresie naruszenia art. 7 ust. 1 i 3 ustawy
PZzp oraz art. 89 ust. 1 pkt 7a w zw. z 85 ust. 2 ustawy PZP są bezprzedmiotowe, a zarzut
naruszenia art. 91 ust. 1 ustawy Pzp przedwczesny z uwagi na niedokonanie do chwili
obecnej przez Zamawiającego czynności wyboru oferty najkorzystniejszej. Podał, że podziela
argumentację Zamawiającego wskazaną w uzasadnieniu do dokonanej czynności odrzucenia
oferty Odwołującego, w szczególności w zakresie terminu na przedłużenie związania ofertą
(KIO 1191/11), braku możliwości wyboru najkorzystniejszej oferty spośród ofert, których
termin związania wygasł. Wskazał, iż realizując postulat inicjatywy i dbałości o swoje interesy
wyrażony w wyroku KIO z 7 marca 2014 r. (KIO 276/14) monitorował upływ terminu związania
ofertą i samodzielnie złożył Zamawiającemu oświadczenie o przedłużeniu terminu związania
swoją ofertą. Trudno podzielić stanowisko Odwołującego, iż zaniechanie poinformowania
Zmawiającego o przedłużeniu terminu związania ofertą pozostaje bez związku dla statusu
jego oferty w przedmiotowym postępowaniu.
Podkreślił, że nie ma znaczenia podnoszona przez Odwołującego ważność
wniesionego wadium w okresie po wygaśnięciu terminu związania ofertą. Pozostaje ona bez
znaczenia dla formalnoprawnego związania ofertą. Jest to jedynie zabezpieczenie interesów
zamawiającego przed ogólnie pojętym nierzetelnym wykonawcą. Wadium wniesione w
postaci innej niż pieniądz nie podlega przecież fizycznemu zwrotowi więc trudno mówić, iż w
praktyce termin związania oferta i ważności wadium pokrywa się, czy jest w jakiś sposób
powiązany. Nawet w sytuacji zwrotu wadium w pieniądzu moment braku związania ofertą,
odrzucenia oferty, wyboru innej oferty jako najkorzystniejszej mający dla wykonawcy efekt
zwolnienia z obowiązku zawarcia umowy nie pokrywa się z momentem zwrotu fizycznie
złożonego.
Krajowa Izba Odwoławcza rozpoznając złożone odwołanie na rozprawie
i uwzględniając dokumentację z niniejszego postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego oraz stanowisko odwołującego wskazane w odwołaniu, zamawiającego
zaprezentowane na rozprawie oraz przystępującego wyrażone na rozprawie i w
złożonym piśmie procesowym ustaliła i zważyła co następuje.
Biorąc pod uwagę zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Izba uznała, iż
zarzut niezasadnego odrzucenia oferty odwołującego z postępowania potwierdził się i
wobec tego odwołanie zostało uwzględnione.
W pierwszej kolejności Izba stwierdziła, że nie została wypełniona żadna z przesłanek
ustawowych skutkujących odrzuceniem odwołania wynikających z art. 189 ust. 2 ustawy Pzp.
Jednocześnie Izba stwierdziła, że wypełniona została przez Odwołującego materialno-prawna
przesłanka posiadania interesu w uzyskaniu zamówienia, określona w art. 179 ust. 1 ustawy
Pzp.
Osią sporu w przedmiotowej sprawie była kwestia, czy Zamawiający może odrzucić
ofertę wykonawcy w sytuacji kiedy wykonawca nie przedłużył samodzielnie, terminu
związania ofertą.
Na wstępie oceny podniesionych zarzutów Izba zgadza się ze stanowiskiem
Przystępującego iż podnoszenie na tym etapie postepowania zarzutów wobec czynności
Zamawiającego dotyczących naruszenia art. 7 ust.3 oraz art. 91 ust.1 jest niezasadne, gdyż
możliwość ich naruszenia może nastąpić dopiero czynnością wyboru najkorzystniejszej oferty.
Ponadto wskazać należy iż zmiana ustawy Pzp z 22 czerwca 2016 r. dokonała
uchylenie art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp, który w poprzednim stanie prawnym przewidywał
sankcję wykluczenia wykonawcy z postepowania w przypadku braku zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą. Po ww. zmianie ustawy przesłanka ta została przeniesiona do
katalogu obligatoryjnych przesłanek odrzucenia oferty – art. 89 ust.1 pkt 7a Pzp. Biorąca pod
uwagę podobieństwo obu ww. przepisów zasadne jest w sytuacjach objętych sankcją z art. 89
ust.1 pkt 7a przywoływanie orzeczeń, wydanych w stanie prawnym przed zmianą ustawy
Pzp., a dotyczących możliwości wykluczenia wykonawcy z postepowania z powodu nie
wyrażenia zgody na przedłużenie terminu związania ofertą.
Tożsamość sytuacji wynika także z faktu, iż zarówno przesłanki wykluczenia jak i odrzucenia
oferty stanowią katalog zamknięty, a ze względu na charakter zawartego w nim uregulowania
wykluczona jest jakakolwiek rozszerzająca ich interpretacja. Jest bowiem zasadą, iż cel
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego sprowadza się do wyboru
najkorzystniejszej oferty i zawarcia z wybranym wykonawcą umowy.
Przed oceną zasadności podniesionego zarzutu wskazać należy także, iż w świetle
przepisów ustawy Pzp nie zostało wyraźnie rozstrzygnięte, jaka czynność Zamawiającego
będzie właściwa w sytuacji nieprzedłużenia terminu związania ofertą, i jakie są skutki
wynikające z bezskutecznego upływu terminu związania ofertą w toku postępowania o
udzielenie zamówienia. W praktyce możliwe jest rozpatrywanie powyższej sytuacji przez
pryzmat podstawy do odrzucenia oferty. Można zastanawiać się także, czy oferta, co do której
upłynął bezskutecznie termin związania ofertą, nadal jest ofertą, a także czy po upływie tego
terminu jest ofertą ważną. Ustawa nie rozstrzyga wyraźnie tej kwestii, przewidując w art. 89
ust.1 pkt 7a Pzp w powiązaniu z wymogiem określonym w art. 85 ust.2 Pzp podstawę do
odrzucenia oferty wykonawcy który nie zgodził się na przedłużenie terminu związania ofertą.
Ten dualizm znajduje także odzwierciedlenie w licznych wyrokach Sądów Okręgowych.
Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 16 lipca 2014 r. wydanym w sprawie
oznaczonej sygnaturą akt XXIII Ga 924/14, wskazał, że z uwagi na specyfikę postępowania o
udzielenie zamówienia publicznego oraz swoisty charakter oferty złożonej na gruncie
przepisów p.z.p., należy uznać, iż upływ terminu związania ofertą nie przesądza o
nieskuteczności oferty, a jedynie o braku istnienia po stronie wykonawcy obowiązku zawarcia
umowy. Podobnie Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku o Sygn. akt XIII Ga 379/12 uznał, że
„celem związania ofertą jest umożliwienie dochodzenia przez zamawiającego spełnienia
zobowiązania zawartego w ofercie wykonawcy. Służy to więc głównie zabezpieczeniu
interesów zamawiającego, a nie wykonawcy (…)Po upływie terminu związania ofertą jest ona
nadal ważna, z tą jednakże różnicą że działania zgodne z jej treścią (czyli zawarcie umowy na
warunkach w ofercie oznaczonych) zależne jest już wyłącznie od suwerennej decyzji
wykonawcy”. W wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2014 r. w spr. IX Ga
392/13 w uzasadnieniu podkreślono, że „nie ma podstaw by, na podstawie przepisu art. 24
ust. 2 pkt 2 ustawy, przyjąć, że nieprzedłużenie związania ofertą w sytuacji braku wezwania
przez zamawiającego, było równoznaczne z brakiem wyrażenia zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą na wezwanie zamawiającego (…) zamawiający może wykluczyć z
postępowania na tej podstawie wykonawcę, który nie wyraził zgody na przedłużenie terminu
związania ofertą, co oznacza, że zamawiający musi wykazać, że występował do wykonawców
o przedłużenie tego terminu. Dopiero brak zgody wykonawcy bądź nieprzedłużenie tego
terminu przez wykonawcę na wyraźne wezwanie zamawiającego powoduje, że powstają
przesłanki do jego wykluczenia z postępowania. Brak zgody w myśl powołanego przepisu
musi być wyraźny, tak by możliwe było jednoznaczne zinterpretowanie zachowania
wykonawcy, czy to w postaci złożenia oświadczenia woli czy też określonego działania bądź
zaniechania (art. 60 KC). W ocenie tego Sądu, wykładnia językowa i systemowa omawianego
przepisu nie pozostawia wątpliwości i jest ugruntowana w orzecznictwie sądów
powszechnych, co potwierdza orzeczenie Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 16 lutego
2011 r. wydane w sprawie o sygnaturze akt VI Ga 192/10 w którym Sąd uznał, że upływ
terminu związania ofertą w żadnym przypadku, sam przez się, nie może stanowić podstawy
do wykluczenia z postępowania wykonawcy na podstawie art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy ( przyp.
obecnie odrzucenia oferty na podstawie art. 89 ust.1 pkt 7a)bowiem nie stanowi przeszkody
do badania oferty, jej wyboru i podpisania umowy.
Odmienne stanowisko w kwestii braku związania ofertą zajął Sąd Okręgowy w
Tarnowie, który w wyroku13 lutego 2014 r. sygn. akt I Ca 495/13, przyjął że „konsekwencje
upływu terminu związania ofertą należy oceniać przez pryzmat art. 66 k.c., na podstawie
którego stan związania ofertą jest istotnym, konstytutywnym elementem oświadczenia woli
zmierzającego do zawarcia umowy, stanowiącego ofertę. Oferta wygasa wraz z upływem
oznaczonego okresu, w którym oferent był swoją ofertą związany.(…) W konsekwencji
uznano, że o ile ustawa dopuszcza możliwość zawarcia umowy w sprawie zamówienia
publicznego po upływie terminu związania ofertą, to wybranie oferty, którą wykonawca nie jest
związany, narusza prawo. (…) Wykonawca poprzez przedłużenie terminu związania ofertą
musi wykazać, że miał wolę przedłużenia okresu związania z ofertą, albowiem oświadczenia
woli wykonawcy w tym zakresie nie może mieć charakteru dorozumianego, ale winno być
wyrażone wprost. W ocenie Sądu, przeciwnie do stanowiska zajętego przez autora skargi,
wybór oferty, której termin związania wygasł, pozostaje w sprzeczności z zasadą uczciwej
konkurencji i równego traktowania wykonawców wyrażoną w art 7 ust. 1 Pzp.
Zauważyć należy także iż w przeważającej linii orzeczniczej KIO prezentowane jest
stanowisko, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego upływ terminu
związania ofertą nie powoduje utraty przez ofertę waloru stanowczości, polegającego na
umożliwieniu Zamawiającemu doprowadzenia do zawarcia umowy w sprawie zamówienia
publicznego poprzez samo przyjęcie oferty. Z tego względu upływ terminu związania ofertą
nie decyduje o nieskuteczności oferty, ale o braku istnienia po stronie wykonawcy obowiązku
zawarcia umowy. W związku z powyższym, brak jest podstaw do przyjęcia, że oferta, co do
której upłynął termin związania ofertą, straciła cechy oferty i w związku z tym powinna być
uznana za nieważną lub podlegającą odrzuceniu (por. wyroki z dnia 2 kwietnia 2013 r. sygn.
KIO 655/13, z dnia 17 kwietnia 2013 r. sygn. KIO 719/13, z dnia 21 maja 2013 r. sygn. KIO
1007/13, KIO 1021/13, KIO 1050/13,).
Przechodząc do oceny zasadności podniesionego zarzutu, dotyczącego niezasadnego
odrzucenia oferty Odwołującego z powodu nie dokonania samodzielnego przedłużenia przez
wykonawcę terminu związania ofertą Izba uznaje, że Zamawiający niezasadnie odrzucił ofertę
Odwołującego, gdyż brak jest podstawy prawnej w tym zakresie. Izba w całości uznaje za
słuszny pogląd iż przesłanki odrzucenia ofert wymienione w art. 89 ust.1 nie zawierają
dyspozycji prawnej w tym zakresie. Próba wywodzenia z treści art. 89 ust.1 pkt 7a – sytuacji,
kiedy wykonawca nie wyraził zgody na przedłużenie terminu związania ofertą, na sytuację
kiedy wykonawca samodzielnie nie przedłużył terminu związania ofertą jest niezasadne, a
wydaje się być możliwe tylko w sytuacji rozszerzającej interpretacji tej przesłanki, czy też
wywodzenia podstawy do odrzucenia poprzez analogię sytuacji, gdyż skutkiem w obu
przypadkach jest brak związania ofertą.
Izba w tym zakresie przyjmuje ww. orzeczenia sądów i KIO z których wynika, że brak
samodzielnego przedłużenia przez wykonawcę terminu związania ofertą nie może być
podstawą do odrzucenia oferty takiego wykonawcy, uznając je również jako stanowisko
własne Izby w tej sprawie, bez potrzeby ponownego ich powielania. Podkreślić należy także
fakt iż w żadnym z cytowanych orzeczeń sądów nie zostało stwierdzone, że brak terminu
związania ofertą jest podstawą do wykluczenia wykonawcy (obecnie odrzucenia oferty).
Natomiast rozbieżności dotyczą kwestii, czy jest możliwy wybór takiej oferty jako
najkorzystniejszej, gdyż możliwość podpisania umowy z wykonawcą który nie potwierdził na
ten termin związania ofertą, jest w orzecznictwie możliwością niekwestionowaną. W
orzecznictwie kwestia ta jest także postrzegana, stosownie do okoliczności konkretnej
sytuacji, jako nie skutkująca automatycznym odrzuceniem oferty wykonawcy.
Izba nie odnosi się do kwestii co winien uczynić Zamawiający w przedmiotowym stanie
faktycznym, gdyż przedmiotem zaskarżenia był tylko zarzut niezasadnego odrzucenia oferty
Odwołującego. Zgodnie z treścią art. 192 ust.7 Pzp, Izba nie może orzekać co do zarzutów,
które nie były zawarte w odwołaniu. Zatem, odwołanie może podlegać rozstrzygnięciu
wyłącznie w zakresie, jaki wynika z podniesionych zarzutów (a nie oczekiwań Zamawiającego
w tym zakresie, podnoszonych na rozprawie).
Reasumując Izba stwierdza, iż w świetle powyższego zasadnym było uwzględnienie
przez Zamawiającego zarzutów odwołania, a w związku ze zgłoszonym sprzeciwem i
wynikiem odwołania kosztami postepowania został obciążony Przystępujący.
Biorąc pod uwagę powyższe rozważania i ustalenia, Izba postanowiła jak w sentencji
wyroku, orzekając na podstawie przepisów art. 190 ust.7, 191 ust. 2 i 192 ust. 2 ustawy Pzp,
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku, na podstawie art. 192 ust. 9
i 10 ustawy Pzp, oraz w oparciu o przepisy § 3 pkt.1a) i § 5 ust.2 pkt 2 rozporządzenia
Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 roku w sprawie wysokości i sposobu
pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu odwoławczym i
sposobu ich rozliczania (Dz. U. Nr 41 poz. 238 ze zm.).
Przewodniczący …………………….
1.
Uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu unieważnienie czynności
odrzucenia oferty odwołującego oraz nakazuje ponowne badanie i ocenę ofert
2.
kosztami postępowania obciąża
P.P.H.E., (...), i:
2.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 10 000
zł 00 gr
(słownie: dziesięć tysięcy złotych, zero groszy) uiszczoną przez
I.T.S.C. Sp. z o.o. sp.k., C.S.
Sp. z o.o., (...) tytułem wpisu od odwołania,
2.2.
zasądza od przystępującego, wnoszącego sprzeciw od uwzględnienia
odwołania
P.P.H.E., (...) na rzecz odwołującego I.T.S.C. Sp. z o.o. sp.k., C.S. Sp. z o.o., (...)
kwotę 10 000
zł 00 gr (słownie: dziesięć tysięcy zł zero groszy tytułem zwrotu kosztu
uiszczonego wpisu od odwołania.
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień
publicznych (t.j. Dz. U. z 2015, poz. 2164) na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w
Katowicach.
Przewodniczący:
……………………….
Sygn. akt KIO 324/17
UZASADNIENIE
U.Ś.K., (...), dalej zwany „Zamawiającym” prowadzi postepowanie o udzielenie
zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego nr (...) o
wartości zamówienia poniżej kwoty 5.225.000 EUR pn.: „Przebudowa instalacji
przeciwpożarowej w budynku Wydziału Nauk o Ziemi przy (...) w zakresie przebudowy
systemu sygnalizacji pożaru, przebudowy instalacji oświetlenia ogólnego i awaryjnego oraz
montażu sufitów podwieszonych - etap Ha”.
Zamawiający w dniu 13 lutego 2017 r. poinformował wykonawców wspólnie
ubiegających się o udzielenie zamówienia I.T.S.C. Sp. z o.o. sp.k., C.S. Sp. z o.o., (...), dalej
zwanych „Odwołującym” o odrzuceniu ich oferty.
Od takiej czynności Zamawiającego Odwołujący wniósł odwołanie do Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej w którym zarzucił Zamawiającemu naruszenie:
1)
art. 7 ust. 1 i 3 ustawy prawo zamówień publicznych poprzez naruszenie zasad
zachowania uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców;
2)
art. 89 ust. 1 pkt. 7a ustawy prawo zamówień publicznych w związku z art. 85
ust. 2 ustawy prawo zamówień publicznych poprzez wadliwe odrzucenie przez
Zamawiającego oferty Odwołującego;
3)
art. 91 ust 1 ustawy Prawo zamówień publicznych poprzez wadliwy wybór
oferty najkorzystniejszej.
W związku z powyższymi zarzutami wniósł o nakazanie Zamawiającemu:
1)
uchylenia czynności wyboru
2)
uchylenia czynności odrzucenia oferty Odwołującego na podstawie przepisu
art. 89 ust. 1 pkt 7a ustawy Prawo zamówień publicznych,
3)
dokonania ponownej oceny ofert i wybór najkorzystniejszej oferty.
W uzasadnieniu podniesionych zarzutów podał, że Zamawiający w informacji wskazał,
iż podjął decyzję o odrzuceniu oferty Odwołującego na podstawie art 89 ust. 1 pkt. 7a ustawy
prawo zamówień publicznych z uwagi na upływ terminu związania ofertą w dniu 09 lutego
2017r. W ocenie Zamawiającego, Odwołujący nie wyraził zgody, o której mowa w art. 85 ust.
2 ustawy prawo zamówień publicznych, na przedłużenie terminu związania ofertą.
Zamawiający stwierdził, że skorzystał już w postępowaniu z dyspozycji art, 85 ust. 2 ustawy
prawo zamówień publicznych i nie mógł ponownie wezwać Wykonawców do przedłużenia
terminu związania ofertą. Według Zamawiającego Wykonawca mógł jednak na podstawie ww,
przepisu samodzielnie złożyć oświadczenie o przedłużeniu terminu związania na kolejny
okres, czego nie uczynił przed upływem terminu związania ofertą.
W ocenie Odwołującego czynność dokonana przez Zamawiającego jest wadliwa, gdyż
nie ma podstaw prawnych do odrzucenia jego oferty na podstawie przepisu art. 89 ust. 1 pkt.
7a ustawy prawo zamówień publicznych. Przepis art. 89 ust. 1 pkt. 7a ustawy prawo
zamówień publicznych stanowi, iż Zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli wykonawca nie wyraził
zgody, o której mowa w art, 85 ust. 2, na przedłużenie terminu związania ofertą. Mając
brzmienie powyższego przepisu na względzie, Odwołujący stwierdza, że w niniejszej sprawie
nie można stosować przepisu art. 89 ust. 1 pkt. 7a ustawy prawo zamówień publicznych, gdyż
nie można mówić o braku zgody Wykonawcy na przedłużenie związania ofertą, która mogłaby
skutkować odrzuceniem oferty, albowiem Zamawiający z takim wnioskiem do wykonawców w
ogóle nie wystąpił i tym samym wykonawców o taką zgodę nikt nie pytał.
Wykładnia językowa przedmiotowej normy wskazała wprost, iż wykluczenie wykonawcy
następuje jedynie w przypadku, kiedy wykonawca nie zgodził się na przedłużenie okresu
związania ofertą, co oznacza, iż zastosowanie tego przepisu możliwe jest jedynie w sytuacji
uprzedniego zwrócenia się przez Zamawiającego do wykonawcy o wyrażenie takiej zgody, W
przypadku zaś kiedy nikt wykonawcy o taką zgodę nie pytał, brak jest podstaw dla
stwierdzenia, iż nie wyraził on zgody- nie zgodził się, na przedłużenie okresu związania
ofertą.
Zamawiający w prezentowanym na rozprawie stanowisku wskazał, że Zamawiający
uznaje zasadność argumentacji przedstawionej w odwołaniu. Stwierdził, że Zamawiający
przed odrzuceniem oferty Odwołującego już skorzystał z możliwości wezwania wykonawców
do przedłużenia terminu związania ofertą i dlatego też o tym czy wykonawca będzie dalej
związany ofertą zależy wyłącznie od wykonawców. Faktycznie, Odwołujący nie przedłużył
samodzielnie terminu związania ofertą. Podkreśla, że oferta była i nadal jest zabezpieczona
wadium, ponieważ Odwołujący złożył wadium w formie pieniężnej do kasy Zamawiającego.
Wadium to nie zostało zwrócone i nadal zabezpiecza ofertę Odwołującego. Nadto podniósł,że z okoliczności sprawy należy uznać, że Odwołujący jest nadal zainteresowany zwarciem
umowy na wykonanie przedmiotu zamówienia. Podkreślił, że Zamawiający wezwał go do
złożenia wyjaśnień w zakresie rażąco niskiej ceny oferty, wyjaśnienia te zostały złożone
Zamawiającemu w dniu 8 lutego, a w dniu 9 lutego kończył się okres związani ofertą. Tym
samym jeśli Odwołujący nie byłby zainteresowany dalej udziałem w postępowaniu to nie
składałby wyjaśnień. Zamawiający po analizie argumentacji przedstawionej w odwołaniu
uznał, iż popełnił błąd ponieważ możliwość wykluczenia wykonawcy w trybie art. 89 ust. 2 pkt
7a jest tylko w sytuacji kiedy po wezwaniu przez Zamawiającego do przedłużenia terminu
związania ofertą wykonawca nie składa oświadczeń w tym zakresie. Dlatego też uznał, iż
wskazana podstawa prawna dotyczy innej sytuacji niż ta, która miała miejsce w
postepowaniu. Biorąc pod uwagę powyższą argumentację postanowił uwzględnić zarzuty w
całości.
Przystępujący do postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego, wnoszący
sprzeciw od uwzględnienia odwołania wykonawca S.O.P.P.H.E. (...) w złożonym piśmie
procesowym podał, że zarzuty Odwołującego w zakresie naruszenia art. 7 ust. 1 i 3 ustawy
PZzp oraz art. 89 ust. 1 pkt 7a w zw. z 85 ust. 2 ustawy PZP są bezprzedmiotowe, a zarzut
naruszenia art. 91 ust. 1 ustawy Pzp przedwczesny z uwagi na niedokonanie do chwili
obecnej przez Zamawiającego czynności wyboru oferty najkorzystniejszej. Podał, że podziela
argumentację Zamawiającego wskazaną w uzasadnieniu do dokonanej czynności odrzucenia
oferty Odwołującego, w szczególności w zakresie terminu na przedłużenie związania ofertą
(KIO 1191/11), braku możliwości wyboru najkorzystniejszej oferty spośród ofert, których
termin związania wygasł. Wskazał, iż realizując postulat inicjatywy i dbałości o swoje interesy
wyrażony w wyroku KIO z 7 marca 2014 r. (KIO 276/14) monitorował upływ terminu związania
ofertą i samodzielnie złożył Zamawiającemu oświadczenie o przedłużeniu terminu związania
swoją ofertą. Trudno podzielić stanowisko Odwołującego, iż zaniechanie poinformowania
Zmawiającego o przedłużeniu terminu związania ofertą pozostaje bez związku dla statusu
jego oferty w przedmiotowym postępowaniu.
Podkreślił, że nie ma znaczenia podnoszona przez Odwołującego ważność
wniesionego wadium w okresie po wygaśnięciu terminu związania ofertą. Pozostaje ona bez
znaczenia dla formalnoprawnego związania ofertą. Jest to jedynie zabezpieczenie interesów
zamawiającego przed ogólnie pojętym nierzetelnym wykonawcą. Wadium wniesione w
postaci innej niż pieniądz nie podlega przecież fizycznemu zwrotowi więc trudno mówić, iż w
praktyce termin związania oferta i ważności wadium pokrywa się, czy jest w jakiś sposób
powiązany. Nawet w sytuacji zwrotu wadium w pieniądzu moment braku związania ofertą,
odrzucenia oferty, wyboru innej oferty jako najkorzystniejszej mający dla wykonawcy efekt
zwolnienia z obowiązku zawarcia umowy nie pokrywa się z momentem zwrotu fizycznie
złożonego.
Krajowa Izba Odwoławcza rozpoznając złożone odwołanie na rozprawie
i uwzględniając dokumentację z niniejszego postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego oraz stanowisko odwołującego wskazane w odwołaniu, zamawiającego
zaprezentowane na rozprawie oraz przystępującego wyrażone na rozprawie i w
złożonym piśmie procesowym ustaliła i zważyła co następuje.
Biorąc pod uwagę zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Izba uznała, iż
zarzut niezasadnego odrzucenia oferty odwołującego z postępowania potwierdził się i
wobec tego odwołanie zostało uwzględnione.
W pierwszej kolejności Izba stwierdziła, że nie została wypełniona żadna z przesłanek
ustawowych skutkujących odrzuceniem odwołania wynikających z art. 189 ust. 2 ustawy Pzp.
Jednocześnie Izba stwierdziła, że wypełniona została przez Odwołującego materialno-prawna
przesłanka posiadania interesu w uzyskaniu zamówienia, określona w art. 179 ust. 1 ustawy
Pzp.
Osią sporu w przedmiotowej sprawie była kwestia, czy Zamawiający może odrzucić
ofertę wykonawcy w sytuacji kiedy wykonawca nie przedłużył samodzielnie, terminu
związania ofertą.
Na wstępie oceny podniesionych zarzutów Izba zgadza się ze stanowiskiem
Przystępującego iż podnoszenie na tym etapie postepowania zarzutów wobec czynności
Zamawiającego dotyczących naruszenia art. 7 ust.3 oraz art. 91 ust.1 jest niezasadne, gdyż
możliwość ich naruszenia może nastąpić dopiero czynnością wyboru najkorzystniejszej oferty.
Ponadto wskazać należy iż zmiana ustawy Pzp z 22 czerwca 2016 r. dokonała
uchylenie art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp, który w poprzednim stanie prawnym przewidywał
sankcję wykluczenia wykonawcy z postepowania w przypadku braku zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą. Po ww. zmianie ustawy przesłanka ta została przeniesiona do
katalogu obligatoryjnych przesłanek odrzucenia oferty – art. 89 ust.1 pkt 7a Pzp. Biorąca pod
uwagę podobieństwo obu ww. przepisów zasadne jest w sytuacjach objętych sankcją z art. 89
ust.1 pkt 7a przywoływanie orzeczeń, wydanych w stanie prawnym przed zmianą ustawy
Pzp., a dotyczących możliwości wykluczenia wykonawcy z postepowania z powodu nie
wyrażenia zgody na przedłużenie terminu związania ofertą.
Tożsamość sytuacji wynika także z faktu, iż zarówno przesłanki wykluczenia jak i odrzucenia
oferty stanowią katalog zamknięty, a ze względu na charakter zawartego w nim uregulowania
wykluczona jest jakakolwiek rozszerzająca ich interpretacja. Jest bowiem zasadą, iż cel
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego sprowadza się do wyboru
najkorzystniejszej oferty i zawarcia z wybranym wykonawcą umowy.
Przed oceną zasadności podniesionego zarzutu wskazać należy także, iż w świetle
przepisów ustawy Pzp nie zostało wyraźnie rozstrzygnięte, jaka czynność Zamawiającego
będzie właściwa w sytuacji nieprzedłużenia terminu związania ofertą, i jakie są skutki
wynikające z bezskutecznego upływu terminu związania ofertą w toku postępowania o
udzielenie zamówienia. W praktyce możliwe jest rozpatrywanie powyższej sytuacji przez
pryzmat podstawy do odrzucenia oferty. Można zastanawiać się także, czy oferta, co do której
upłynął bezskutecznie termin związania ofertą, nadal jest ofertą, a także czy po upływie tego
terminu jest ofertą ważną. Ustawa nie rozstrzyga wyraźnie tej kwestii, przewidując w art. 89
ust.1 pkt 7a Pzp w powiązaniu z wymogiem określonym w art. 85 ust.2 Pzp podstawę do
odrzucenia oferty wykonawcy który nie zgodził się na przedłużenie terminu związania ofertą.
Ten dualizm znajduje także odzwierciedlenie w licznych wyrokach Sądów Okręgowych.
Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 16 lipca 2014 r. wydanym w sprawie
oznaczonej sygnaturą akt XXIII Ga 924/14, wskazał, że z uwagi na specyfikę postępowania o
udzielenie zamówienia publicznego oraz swoisty charakter oferty złożonej na gruncie
przepisów p.z.p., należy uznać, iż upływ terminu związania ofertą nie przesądza o
nieskuteczności oferty, a jedynie o braku istnienia po stronie wykonawcy obowiązku zawarcia
umowy. Podobnie Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku o Sygn. akt XIII Ga 379/12 uznał, że
„celem związania ofertą jest umożliwienie dochodzenia przez zamawiającego spełnienia
zobowiązania zawartego w ofercie wykonawcy. Służy to więc głównie zabezpieczeniu
interesów zamawiającego, a nie wykonawcy (…)Po upływie terminu związania ofertą jest ona
nadal ważna, z tą jednakże różnicą że działania zgodne z jej treścią (czyli zawarcie umowy na
warunkach w ofercie oznaczonych) zależne jest już wyłącznie od suwerennej decyzji
wykonawcy”. W wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2014 r. w spr. IX Ga
392/13 w uzasadnieniu podkreślono, że „nie ma podstaw by, na podstawie przepisu art. 24
ust. 2 pkt 2 ustawy, przyjąć, że nieprzedłużenie związania ofertą w sytuacji braku wezwania
przez zamawiającego, było równoznaczne z brakiem wyrażenia zgody na przedłużenie
terminu związania ofertą na wezwanie zamawiającego (…) zamawiający może wykluczyć z
postępowania na tej podstawie wykonawcę, który nie wyraził zgody na przedłużenie terminu
związania ofertą, co oznacza, że zamawiający musi wykazać, że występował do wykonawców
o przedłużenie tego terminu. Dopiero brak zgody wykonawcy bądź nieprzedłużenie tego
terminu przez wykonawcę na wyraźne wezwanie zamawiającego powoduje, że powstają
przesłanki do jego wykluczenia z postępowania. Brak zgody w myśl powołanego przepisu
musi być wyraźny, tak by możliwe było jednoznaczne zinterpretowanie zachowania
wykonawcy, czy to w postaci złożenia oświadczenia woli czy też określonego działania bądź
zaniechania (art. 60 KC). W ocenie tego Sądu, wykładnia językowa i systemowa omawianego
przepisu nie pozostawia wątpliwości i jest ugruntowana w orzecznictwie sądów
powszechnych, co potwierdza orzeczenie Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 16 lutego
2011 r. wydane w sprawie o sygnaturze akt VI Ga 192/10 w którym Sąd uznał, że upływ
terminu związania ofertą w żadnym przypadku, sam przez się, nie może stanowić podstawy
do wykluczenia z postępowania wykonawcy na podstawie art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy ( przyp.
obecnie odrzucenia oferty na podstawie art. 89 ust.1 pkt 7a)bowiem nie stanowi przeszkody
do badania oferty, jej wyboru i podpisania umowy.
Odmienne stanowisko w kwestii braku związania ofertą zajął Sąd Okręgowy w
Tarnowie, który w wyroku13 lutego 2014 r. sygn. akt I Ca 495/13, przyjął że „konsekwencje
upływu terminu związania ofertą należy oceniać przez pryzmat art. 66 k.c., na podstawie
którego stan związania ofertą jest istotnym, konstytutywnym elementem oświadczenia woli
zmierzającego do zawarcia umowy, stanowiącego ofertę. Oferta wygasa wraz z upływem
oznaczonego okresu, w którym oferent był swoją ofertą związany.(…) W konsekwencji
uznano, że o ile ustawa dopuszcza możliwość zawarcia umowy w sprawie zamówienia
publicznego po upływie terminu związania ofertą, to wybranie oferty, którą wykonawca nie jest
związany, narusza prawo. (…) Wykonawca poprzez przedłużenie terminu związania ofertą
musi wykazać, że miał wolę przedłużenia okresu związania z ofertą, albowiem oświadczenia
woli wykonawcy w tym zakresie nie może mieć charakteru dorozumianego, ale winno być
wyrażone wprost. W ocenie Sądu, przeciwnie do stanowiska zajętego przez autora skargi,
wybór oferty, której termin związania wygasł, pozostaje w sprzeczności z zasadą uczciwej
konkurencji i równego traktowania wykonawców wyrażoną w art 7 ust. 1 Pzp.
Zauważyć należy także iż w przeważającej linii orzeczniczej KIO prezentowane jest
stanowisko, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego upływ terminu
związania ofertą nie powoduje utraty przez ofertę waloru stanowczości, polegającego na
umożliwieniu Zamawiającemu doprowadzenia do zawarcia umowy w sprawie zamówienia
publicznego poprzez samo przyjęcie oferty. Z tego względu upływ terminu związania ofertą
nie decyduje o nieskuteczności oferty, ale o braku istnienia po stronie wykonawcy obowiązku
zawarcia umowy. W związku z powyższym, brak jest podstaw do przyjęcia, że oferta, co do
której upłynął termin związania ofertą, straciła cechy oferty i w związku z tym powinna być
uznana za nieważną lub podlegającą odrzuceniu (por. wyroki z dnia 2 kwietnia 2013 r. sygn.
KIO 655/13, z dnia 17 kwietnia 2013 r. sygn. KIO 719/13, z dnia 21 maja 2013 r. sygn. KIO
1007/13, KIO 1021/13, KIO 1050/13,).
Przechodząc do oceny zasadności podniesionego zarzutu, dotyczącego niezasadnego
odrzucenia oferty Odwołującego z powodu nie dokonania samodzielnego przedłużenia przez
wykonawcę terminu związania ofertą Izba uznaje, że Zamawiający niezasadnie odrzucił ofertę
Odwołującego, gdyż brak jest podstawy prawnej w tym zakresie. Izba w całości uznaje za
słuszny pogląd iż przesłanki odrzucenia ofert wymienione w art. 89 ust.1 nie zawierają
dyspozycji prawnej w tym zakresie. Próba wywodzenia z treści art. 89 ust.1 pkt 7a – sytuacji,
kiedy wykonawca nie wyraził zgody na przedłużenie terminu związania ofertą, na sytuację
kiedy wykonawca samodzielnie nie przedłużył terminu związania ofertą jest niezasadne, a
wydaje się być możliwe tylko w sytuacji rozszerzającej interpretacji tej przesłanki, czy też
wywodzenia podstawy do odrzucenia poprzez analogię sytuacji, gdyż skutkiem w obu
przypadkach jest brak związania ofertą.
Izba w tym zakresie przyjmuje ww. orzeczenia sądów i KIO z których wynika, że brak
samodzielnego przedłużenia przez wykonawcę terminu związania ofertą nie może być
podstawą do odrzucenia oferty takiego wykonawcy, uznając je również jako stanowisko
własne Izby w tej sprawie, bez potrzeby ponownego ich powielania. Podkreślić należy także
fakt iż w żadnym z cytowanych orzeczeń sądów nie zostało stwierdzone, że brak terminu
związania ofertą jest podstawą do wykluczenia wykonawcy (obecnie odrzucenia oferty).
Natomiast rozbieżności dotyczą kwestii, czy jest możliwy wybór takiej oferty jako
najkorzystniejszej, gdyż możliwość podpisania umowy z wykonawcą który nie potwierdził na
ten termin związania ofertą, jest w orzecznictwie możliwością niekwestionowaną. W
orzecznictwie kwestia ta jest także postrzegana, stosownie do okoliczności konkretnej
sytuacji, jako nie skutkująca automatycznym odrzuceniem oferty wykonawcy.
Izba nie odnosi się do kwestii co winien uczynić Zamawiający w przedmiotowym stanie
faktycznym, gdyż przedmiotem zaskarżenia był tylko zarzut niezasadnego odrzucenia oferty
Odwołującego. Zgodnie z treścią art. 192 ust.7 Pzp, Izba nie może orzekać co do zarzutów,
które nie były zawarte w odwołaniu. Zatem, odwołanie może podlegać rozstrzygnięciu
wyłącznie w zakresie, jaki wynika z podniesionych zarzutów (a nie oczekiwań Zamawiającego
w tym zakresie, podnoszonych na rozprawie).
Reasumując Izba stwierdza, iż w świetle powyższego zasadnym było uwzględnienie
przez Zamawiającego zarzutów odwołania, a w związku ze zgłoszonym sprzeciwem i
wynikiem odwołania kosztami postepowania został obciążony Przystępujący.
Biorąc pod uwagę powyższe rozważania i ustalenia, Izba postanowiła jak w sentencji
wyroku, orzekając na podstawie przepisów art. 190 ust.7, 191 ust. 2 i 192 ust. 2 ustawy Pzp,
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku, na podstawie art. 192 ust. 9
i 10 ustawy Pzp, oraz w oparciu o przepisy § 3 pkt.1a) i § 5 ust.2 pkt 2 rozporządzenia
Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 roku w sprawie wysokości i sposobu
pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu odwoławczym i
sposobu ich rozliczania (Dz. U. Nr 41 poz. 238 ze zm.).
Przewodniczący …………………….
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 86/17 z dnia 2017-12-01
- Sygn. akt KIO 321/17 z dnia 2017-03-07
- Sygn. akt KIO 316/17 z dnia 2017-03-07
- Sygn. akt KIO 312/17 z dnia 2017-03-06
- Sygn. akt KIO 308/17 z dnia 2017-03-06
