rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2023-10-31
rok: 2023
data dokumentu: 2023-10-31
rok: 2023
sygnatury akt.:
KIO 3005/23
KIO 3005/23
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31
października 2023 r. w Warszawie odwołania
wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 9 października 2023 r. przez
wykonawcę W i W PLUS sp. z o.o., ul. Ryska 8, 66-400 Gorzów Wielkopolski,
w
postępowaniu prowadzonym przez zamawiającego: Krajowy Ośrodek Wsparcia
Rolnictwa Oddział Terenowy w Koszalinie, ul. Partyzantów 15a, 75-411 Koszalin,
przy udziale wykonawcy: Elbud Szczecin sp. z o.o., ul. Hangarowa 2, 70-767 Szczecin,
zgłaszającego przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego,
października 2023 r. w Warszawie odwołania
wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 9 października 2023 r. przez
wykonawcę W i W PLUS sp. z o.o., ul. Ryska 8, 66-400 Gorzów Wielkopolski,
w
postępowaniu prowadzonym przez zamawiającego: Krajowy Ośrodek Wsparcia
Rolnictwa Oddział Terenowy w Koszalinie, ul. Partyzantów 15a, 75-411 Koszalin,
przy udziale wykonawcy: Elbud Szczecin sp. z o.o., ul. Hangarowa 2, 70-767 Szczecin,
zgłaszającego przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego,
orzeka:
1.
uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu unieważnienie czynności wyboru
najkorzystniejszej oferty, odrzucenie oferty wykonawcy Elbud Szczecin sp. z o.o. na
podstawie art. 224 ust. 6 w zw. z art. 226 ust. 1 pkt 8 ustawy Prawo zamówień
publicznych
oraz powtórzenie czynności badania i oceny ofert,
2.
kosztami postępowania obciąża zamawiającego: Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa
Oddział Terenowy w Koszalinie, ul. Partyzantów 15a, 75-411 Koszalin, i:
2.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 7 500 zł 00 gr (słownie:
siedem
tysięcy pięćset złotych zero groszy) uiszczoną przez odwołującego: W i W
PLUS sp. z o.o., ul. Ryska 8, 66-
400 Gorzów Wielkopolski, tytułem wpisu od
odwołania,
KIO 3005/23
2.2.
zasądza od zamawiającego: Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa Oddział Terenowy
w Koszalinie, ul. Partyzantów 15a, 75-411 Koszalin, na rzecz odwołującego: W i W
PLUS sp. z o.o., ul. Ryska 8, 66-
400 Gorzów Wielkopolski, kwotę 7 500 zł 00 gr
(słownie: siedem tysięcy pięćset złotych zero groszy) tytułem zwrotu kosztów
uiszczonego wpisu od odwołania.
Stosownie do art. 579 ust. 1 i art. 580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo
zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1605 ze zm.) na niniejszy wyrok -
w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodnicząca: …………………
KIO 3005/23
Sygn. akt KIO 3005/23
UZASADNIENIE
Zamawiający – Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa Oddział Terenowy w Koszalinie,
ul. Partyzantów 15a, 75-411 Koszalin, prowadzi w trybie podstawowym bez negocjacji,
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego pn.
„Likwidacja nielegalnych składowisk
odpadów znajdujących się na nieruchomościach wchodzących w skład Zasobu Własności
Rolnej Skarbu Państwa na terenie działania KOWR OT w Koszalinie”, numer referencyjny:
KOS.WOP.260.7.2023.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w Biuletynie
Zamówień Publicznych w dniu 08.08.2023 r., nr 2023/BZP 00345731/01.
W dniu 09.10.2023
r. do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej wpłynęło odwołanie
wniesione przez wykonawc
ę W i W PLUS sp. z o.o., ul. Ryska 8, 66-400 Gorzów
Wielkopolski
(dalej: „Odwołujący”), w którym Odwołujący zarzucił Zamawiającemu
naruszenie:
1) art. 239 ust. 1 ustawy
Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1710 ze
zm.), zwanej dalej: „ustawą Pzp”, poprzez dokonanie wyboru oferty wykonawcy Elbud
Szczecin sp. z o.o.
jako oferty najkorzystniejszej w niniejszym postępowaniu, podczas gdy
oferta ww. wykonawcy podlega odrzuceniu z powodu rażąco niskiej ceny;
2) art. 226 ust. 1 pkt 8) i art. 224 ust. 6 w zw. z art. 16 pkt 1, 2 i 3 ustawy Pzp, poprzez
zaniechanie odrzucenia oferty ww.
wykonawcy jako oferty zawierającej rażąco niską
cenę, podczas gdy treść udzielonych przez ww. wykonawcę wyjaśnień (w szczególności,
wobec braku przedstawienia jakichkolwiek dowodów, zaniżenia kosztów wykonania
zamówienia, pominięcia niektórych kosztów koniecznych do prawidłowego wykonania
zamówienia) potwierdza, że ww. oferta zawiera rażąco niskie ceny z przyczyn
wskazanych szczegółowo w uzasadnieniu niniejszego odwołania, w wyniku czego doszło
do zaniechania przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia w sposób
zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji i równe traktowanie wykonawców oraz
zgodnie
z zasadami proporcjonalności i przejrzystości,
3) art. 224 ust. 1 ustawy Pzp poprzez ponowne wezwanie ww. wykonawcy
do złożenia
wyjaśnień w zakresie rażąco niskiej ceny, podczas gdy nie zaszły ku temu przesłanki, a
tym samym umożliwienie wykonawcy niejako sporządzenie wyjaśnień odpierających
wszelkie zarzuty przytoczone w pierwotnym odwołaniu i co najważniejsze przedstawienie
dowodów,
4) art. 16 ust. 1 ustawy Pzp
poprzez prowadzenie postępowania z naruszeniem zasady
uczciwej konkurencji.
KIO 3005/23
W szczególności Odwołujący podniósł, co następuje. „(…) Mając na względzie treść
odwołania mojej Mandantki, a także późniejszą bardzo wysoce sugerującą treść wezwania
Zamawiającego do złożenia wyjaśnień, nie jest istotą niniejszego odwołania wnikliwe
stawianie zarzutów wyjaśnieniom. Oczywistym bowiem jest, że znając zarzuty i mając wprost
wskazanie co należy przedstawić, Wykonawca przedłożył wyjaśnienia, tak aby ich analiza
spełniała wszelkie wymagania narzucone pierwotnie przed Odwołującego. Musiałby się on
wykazać wysokim poziomem indolencji, gdyby nie odpowiedział na wskazane pytania.
Jednakże takie wyjaśnienia, w kontekście dalej przywołanych zarzutów winny zostać
pominięte. Dopuszczenie ich bowiem stanowi wyraz nieuczciwej konkurencji. Zgodnie
z art. 16 pzp Zamawiający przygotowuje i przeprowadza postępowanie o udzielenie
zamówienia w sposób: zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe
traktowanie wykonawców. Tak sformułowane wezwanie jednoznacznie wskazuje na
okoliczność, że ELBUD jest traktowany jako wykonawca priorytetowy, który wolą
Zamawiającego ma wygrać zamówienie. To zaś jest nie dopuszczalne w pzp. (…)
Z orzecznictwa Krajowej Izby Odwoławczej wynika, że zamawiający może ponownie
zwrócić się o wyjaśnienia zaoferowanej ceny, tylko i wyłącznie wtedy, gdy wyjaśnienia, które
wykonawca złożył za pierwszym razem nie były ogólnikowe i wymijające, lecz merytoryczne.
Ponowienie wezwania musi być w sposób szczególny uzasadnione. Nie może stanowić
„ratowania” oferty wówczas, gdy wykonawca składa wyjaśnienia zbyt ogólne. Innymi słowy,
brak rzetelności i staranności po stronie wykonawcy nie może uzasadniać kierowania do
niego kolejnych wezwań w trybie wyjaśnień rażąco niskiej ceny. Podobnie zresztą brak
specjalistycznej wiedzy po stronie Zamawiającego na której to brak powołano się w
odpowiedzi na odwołanie. Jeśli Zamawiający nie posiadał takiej wiedzy winien był skorzystać
przy przeprowadzaniu postępowania z osoby posiadającej specjalistyczną wiedzę, tak jak się
dzieje np. przy robotach budowlanych gdzie Zamawiający powołują inspektorów nadzoru
budowalnego. Natomiast w przypadku, gdy wykonawca pierwotnie składa wyjaśnienia
ogólne, mało rzeczowe, zamawiający ma obowiązek dokonać oceny wyłącznie tych
wyjaśnień. A już zupełnie niedopuszczalna jest sytuacja w której to Zamawiający konstruuje
ponowne wezwanie do udzielenia wyjaśnień w sposób, który ma dać odpowiedź na zarzuty
podstawione wyjaśnieniom w pierwszym odwołaniu. Należy pamiętać, że nie jest rolą
Zamawiającego przejęcie od Wykonawcy inicjatywy w wyjaśnieniu rażąco niskiej ceny i
kierowanie wezwań „do skutku”. Zamawiający nie może wzywać wykonawcy kilkakrotnie do
uszczegółowienia i skonkretyzowania ogólnikowych twierdzeń podanych
wcześniej. Tym samym uznać należy jednoznacznie, że Zamawiający może powtórnie
wezwać wykonawcę do złożenia wyjaśnień w kwestii rażąco niskiej ceny, jeśli pierwsze
wyjaśnienia są rzetelne, lecz rodzą u zamawiającego nowe
wątpliwości. Na przykład, gdy treść wyjaśnień jest niejasna dla zamawiającego i oczekuje on
KIO 3005/23
doprecyzowania niektórych zagadnień. (…)
Reasumując kolejne wezwania do wyjaśnienia tego samego zakresu informacji przez
ELBUD, przy jego pierwotnej niestarannej postawie stanowi nic innego jak danie mu drugiej
szansy na złożenie wyjaśnień i przewagę nad innymi wykonawcami ubiegającymi się
o udzielenie zamówienia – albowiem zna on już zarzuty co do swojej kalkulacji. Takie
działanie zaś uznać należy za niezgodne z przepisami art. 224 ust. 1 i 2 ustawy Pzp, które
prowadzi bowiem do naruszenia zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania
wykonawców, poprzez sugerowanie wykonawcy, jakie wyjaśnienia powinien ostatecznie
złożyć.”
W związku z powyższym Odwołujący wniósł o nakazanie Zamawiającemu:
1)
unieważnienia czynności wyboru oferty najkorzystniejszej,
2) dokonania odrzucenia oferty wykonawcy Elbud Szczecin sp. z o.o.,
3)
powtórzenia czynności oceny ofert i wyboru oferty najkorzystniejszej.
W dniu 13.10.2023 r. wykonawca Elbud Szczecin sp. z o.o., ul. Hangarowa 2,
70-767Szczecin
(
dalej: „Przystępujący”) zgłosił przystąpienie do postępowania
odwoławczego po stronie Zamawiającego. Izba stwierdziła, że przystąpienie zostało
dokonane skutecznie.
Pismem z dnia 23.10.2023 r. Z
amawiający złożył odpowiedź na odwołanie, w której
wniósł o jego oddalenie. Pismem z dnia 30.10.2023 r. Przystępujący przedstawił swoją
argumentację w sprawie, również wnosząc o oddalenie odwołania.
Obecne na rozprawie Strony podtrzyma
ły swoje stanowiska.
Krajowa Izba Odwoławcza ustaliła, co następuje:
Przedmiotem zamówienia jest likwidacja nielegalnych składowisk odpadów
znajdujących się na nieruchomościach wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej
Skarbu Państwa na terenie działania KOWR OT w Koszalinie, oznaczonych w ewidencji
gruntów, jako działki o wskazanych w specyfikacji warunków zamówienia (dalej: „SWZ”)
numerach.
W rozdziale III pkt 9 SWZ Zamawiający wskazał: Wykonawca przygotowując ofertę
oprócz prac i obowiązków wynikających z załączonej do postępowania dokumentacji
powinien przewidzieć wszystkie koszty i okoliczności, które towarzyszą lub mogą
towarzyszyć wykonaniu tego zamówienia i które są konieczne dla prawidłowej jego realizacji.
KIO 3005/23
W cenie oferty należy uwzględnić wszelkie koszty prac i innych czynności zapewniających
prawidłową realizację przedmiotu umowy wraz ze sprzętem, zorganizowaniem i utrzymaniem
zaplecza technicznego
oraz koszty wykonania obowiązków z tytułu rękojmi i gwarancji.
Wykonawca powinien
przewidzieć wszystkie okoliczności, które mogą wpłynąć na cenę
składanej oferty. Wynagrodzenie ryczałtowe obejmuje ryzyko i odpowiedzialność
Wykonawcy
za prawidłowe oszacowanie wszystkich kosztów związanych z realizacją
przedmiotu
zamówienia, a żadne niedoszacowanie, pominięcie, brak rozpoznania czy brak
staranności Wykonawcy w obliczeniu wynagrodzenia ofertowego nie
może stanowić podstawy do podwyższenia wynagrodzenia, ani do żądania podwyższenia
wynagrodzenia.
W rozdziale XII pkt 2 SWZ Zamawiający wskazał: Cena ofertowa/ceny jednostkowe
muszą obejmować wszystkie koszty związane z realizacją przedmiotu zamówienia,
wszystkie inne koszty oraz ewentualne upusty
i rabaty a także wszystkie potencjalne ryzyka
ekonomiczne, jakie mogą wystąpić przy realizacji przedmiotu umowy, wynikające
z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawierania umowy.
Zamawiający przeznaczył na sfinansowanie zamówienia 500.000 zł brutto.
W postępowaniu złożono dwie oferty: oferta Przystępujący z ceną - 197 380 zł brutto, oferta
Odwołującego z ceną - 561.600,00 zł brutto.
Pismem z dnia 23.08
.2023 r. Zamawiający, na podstawie art. 224 ust. 2 pkt 1 ustawy
Pzp,
wezwał Przystępującego do złożenia wyjaśnienia w przedmiocie ceny jego oferty,
cytu
jąc w uzasadnieniu art. 224 ust. 3 ustawy Pzp (z podkreśleniem okoliczności z pkt 4, 6 i
7 tego przepisu) i dodając, „że wyjaśnienia wraz z odpowiednimi dowodami, powinny być
szczegółowe i konkretne. Obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny
lub kosztu spoczywa na wykonawcy. Odrzuceniu
– jako oferta z rażąco niską ceną lub
kosztem
– podlega oferta wykonawcy, który nie udzielił wyjaśnień w wyznaczonym terminie,
lub jeżeli złożone wyjaśnienia wraz z dowodami nie uzasadniają podanej w ofercie ceny lub
kosztu
”.
Pismem z dnia 24.08.2023 r. Przystępujący złożył wyjaśnienia, w których
w szczególności wymienił rodzaje posiadanych pojazdów, wskazał, że będzie potencjalnie
wytwórcą i posiadaczem odpadów, podał szacunkowe koszty wykonania usługi dla każdej
z lokalizacji odpadów, wskazał, że zamówienie będzie wykonywać 4-osobowa brygada,
której wynagrodzenie jest zgodne z obowiązującymi przepisami, dodał, że zamierza w taki
sposób ułożyć logistykę parku maszynowego, aby pojazdy wykorzystywać jednocześnie do
innych komercyjnych zleceń, dzięki czemu nie będą one „wracać na pusto”. Do ww.
KIO 3005/23
wyjaśnień Przystępujący dołączył dowody w postaci zdjęć leżących odpadów - na
potwierdzenie odbycia wizji lokalnej na terenie objętym zamówieniem.
Pismem z dnia 29.08.2023 r. Zamawiający poinformował o wyborze jako
najkorzystniejszej oferty Przystępującego.
Pismem z dnia 04
.09.2023 r. Odwołujący wniósł odwołanie kwestionując wybór
oferty Przystępującego jako najkorzystniejszej oraz zaniechanie odrzucenia tej oferty jako
zawierającej rażąco niska cenę. Zamawiający uwzględnił odwołanie w części i 14.09.2023 r.
zawiadomił wykonawców o unieważnieniu czynności wyboru najkorzystniejszej oferty oraz
przystąpieniu do ponownego badania i oceny ofert. Izba umorzyła więc postępowanie
odwoławcze na podstawie art. 568 pkt 2 ustawy Pzp jako zbędne (postanowienie z dnia
15.09.2023 r. sygn. akt KIO 2614/23).
Pismem z dnia 15.09.2023 r. Zamawiający ponownie wezwał Przystępującego do
złożenia wyjaśnienia w przedmiocie ceny jego oferty, wskazując w uzasadnieniu:
„Zamawiający chcąc usunąć uchybienia, które zostały popełnione podczas badania ceny,
wydającej się rażąco niską w stosunku do przedmiotu zamówienia oraz mając na uwadze
dochowanie należytej staranności w prowadzeniu postępowania wzywa do przedstawienia
szczegółowej kalkulacji zarówno kosztów bezpośrednich, tj. liczby, czasu pracy i kosztów
pracy osób realizujących przedmiotowe zadanie (z rozbiciem na koszty pracy pracowników
fizycznych oraz kierowców i operatorów maszyn – jeśli dotyczy), kosztów transportu
odpadów znajdujących się na nieruchomościach objętych przedmiotowym postępowaniem,
z wykazaniem kosztów transportu z siedziby firmy do miejscowości gdzie zlokalizowane są
odpady, a następnie do punktów docelowych gdzie odpady zostaną zutylizowane
z uwzględnieniem odległości od siebie ww. punktów, kosztów pracy oraz transportu
ciężkiego sprzętu z siedziby Wykonawcy do miejsca prowadzenia prac (jeśli dotyczy),
kosztów pośrednich – związanych np. z kosztami delegacji i zakwaterowaniem pracowników
delegowanych do realizacji przedmiotowego zadania i zysku Oferenta. Wykonawca
zobowiązany jest do przedstawienia dowodów potwierdzających prawidłowość
przedstawionych w kalkulacji założeń w zakresie odbioru i utylizacji odpadów, w postaci
zobowiązań podmiotów trzecich do odbioru odpadów w ilości i kwotach przedstawionych
przez Oferenta lub rachunków bądź faktur wskazujących na możliwość oddania do utylizacji
odpadów w założonych cenach. Ponadto wzywam Wykonawcę do przedstawienia dowodów
na rzeczywiste posiadanie pojazdów niezbędnych do prawidłowej realizacji zadania.
Zamawiający wnosi o uzupełnienie odpowiedzi o wskazane czynniki, tak, aby miała ona
charakter wyczerpujący”.
KIO 3005/23
Pismem z dnia 21.09.2023 r. Przystępujący udzielił wyjaśnień, dołączył do nich
dowody w postaci oferty handlowej kontrahenta, przykładowych cenników z innych ofert
handlowych i zestawienia posiadanego sprzętu, a całość zastrzegł jako tajemnicę
przedsiębiorstwa.
Pismem z dnia 27.09.2023 r. Zamawiający ponownie (po raz trzeci) wezwał
Przystępującego do złożenia wyjaśnień w przedmiocie ceny jego oferty wskazując
w uzasadnieniu: „wzywam do uzupełnienia przedstawionych wyjaśnień o podpisaną przez
osobę upoważnioną ze strony Państwa kontrahenta ofertę handlową (stanowiącą załącznik
nr 1 do wyjaśnień) oraz przedstawienia dowodów na rzeczywiste posiadanie sprzętu
niezbędnego do prawidłowej realizacji zadania, wskazanego w załączeniu nr 2 do
przedmiotowych wyjaśnień”.
Pismem z dnia 29.09.2023 r. Przystępujący złożył wyjaśnienia o treści: „W
odpowiedzi na wezwanie na do ponownych wyjaśnień w kwestii posiadanych pojazdów
poniżej jeszcze raz wykaz pozycji możliwych do realizacji tego zadania. Jesteśmy
faktycznym i jedynym posiadaczem i użytkownikiem wszystkich tych pozycji. W
wyjaśnieniach złożonych wcześniej stwierdziliśmy, iż do całościowej likwidacji tych
składowisk będziemy potrzebować maksymalnie 10 dni roboczych. Faktycznie będąc bardzo
szczegółowym musimy dodać tu jeszcze koszt licencji transportowych, koszt systemu Via Tol
i koszt ubezpieczenia OC i AC pojazdów. W zupełności przez te 10 dni roboczych wystarczą
nam maksymalnie trzy, cztery pozycje poniżej. Wyliczając proporcjonalnie wszystkie powyżej
składowe, koszt jednego auta na 10 dni roboczych w miesiącu jest bardzo znikomy do
kosztów realizacji całego zadania i szacujemy, iż wach się na ok. 600 zł netto. Reasumując
należy doliczyć jeszcze ok. 2400 zł netto. Odnosząc się precyzyjnie do Państwa wezwania
dołączamy na dowód przykładowe scany naszych dowodów rejestracyjnych. Mamy nadzieję,
że te wyjaśnienia w całości wyczerpują sporne kwestie”.
Pismem z dnia 04.10.2023 r.
Zamawiający ponownie poinformował o wyborze jako
najkorzystniejszej oferty Przystępującego.
Krajowa Izba Odwoławcza rozpoznając na rozprawie złożone odwołanie
i uwzględniając dokumentację z niniejszego postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego oraz stanowiska Stron i P
rzystępującego złożone na piśmie i podane do
protokołu rozprawy, zważyła, co następuje.
W pierwszej kolejności Izba ustaliła wystąpienie przesłanek z art. 505 ust. 1 ustawy
KIO 3005/23
Pzp, tj. istnienie po stronie O
dwołującego interesu w uzyskaniu zamówienia oraz możliwość
poniesienia przez niego szkody z uwagi na kwestionowane zaniechanie Z
amawiającego.
Ponadto
Izba stwierdziła, że nie została wypełniona żadna z przesłanek ustawowych
skutkujących odrzuceniem odwołania, wynikających z art. 528 ustawy Pzp.
Zgodnie z art. 224 ust. 1, 2, 5 i 6 ustawy Pzp:
1. Jeżeli zaoferowana cena lub koszt, lub ich istotne części składowe, wydają się rażąco
niskie w stosunku do przedmiotu zamówienia lub budzą wątpliwości zamawiającego co do
możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi
w dokumentach zamówienia lub wynikającymi z odrębnych przepisów, zamawiający żąda od
wykonawcy wyjaśnień, w tym złożenia dowodów w zakresie wyliczenia ceny lub kosztu, lub
ich istotnych części składowych.
2. W przypadku gdy cena całkowita oferty złożonej w terminie jest niższa o co najmniej 30%
od:
1) wartości zamówienia powiększonej o należny podatek od towarów i usług, ustalonej przed
wszczęciem postępowania lub średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert
niepodlegających odrzuceniu na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 1 i 10, zamawiający zwraca się
o udzielenie wyjaśnień, o których mowa w ust. 1, chyba że rozbieżność wynika
z okoliczności oczywistych, które nie wymagają wyjaśnienia;
2) wartości zamówienia powiększonej o należny podatek od towarów i usług,
zaktualizowanej z uwzględnieniem okoliczności, które nastąpiły po wszczęciu postępowania,
w szczególności istotnej zmiany cen rynkowych, zamawiający może zwrócić się o udzielenie
wyjaśnień, o których mowa w ust. 1.
5. Obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny lub kosztu spoczywa na
wykonawcy.
6. Odrzuceniu, jako oferta z rażąco niską ceną lub kosztem, podlega oferta wykonawcy,
który nie udzielił wyjaśnień w wyznaczonym terminie, lub jeżeli złożone wyjaśnienia wraz
z dowodami nie uzasadniają podanej w ofercie ceny lub kosztu.
Zgodnie z art. 226 ust. 1 pkt 8 ustawy Pzp, z
amawiający odrzuca ofertę, jeżeli
zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu zamówienia.
Odnosząc się do zarzutów odwołania, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że
zamawiający mają prawo ponowić wezwanie do wyjaśnień w trybie art. 224 ust. 1 lub 2
ustawy Pzp, ale mają też obowiązek mieć na uwadze treść art. 16 pkt 1 i 2 ustawy Pzp, który
przewiduje podstawowe zasady udzielania zamówień, tj. zachowanie przejrzystości, uczciwej
konkurencji i równego traktowania wykonawców. W zależności od konkretnych okoliczności
faktycznych
konieczność ponownego wezwania może wynikać przede wszystkim z braku
KIO 3005/23
szczegółowego sformułowania pierwotnego wezwania, czego konsekwencją są również nie
dość szczegółowe wyjaśnienia wykonawcy, jak też może dotyczyć sytuacji, kiedy
wykonawca już za pierwszym razem udzielił konkretnych, spójnych wyjaśnień, które jedynie
w niektórych kwestiach wymagają doprecyzowania czy uzupełnienia.
W niniejszej sprawie
pierwsze wezwanie Zamawiającego z dnia 23.08.2023 r.
rzeczywiście ograniczało się do przytoczenia treści art. 224 ust. 3 ustawy Pzp
(z podkreśleniem okoliczności z pkt 4, 6 i 7 tego przepisu), niemniej jednak należy zwrócić
uwagę na dwie kwestie.
Po pierwsze, ogólne wezwanie nie zwalnia wykonawcy z obowiązku złożenia
wyjaśnień, które będą potwierdzać realność ceny jego oferty. Wykonawca oczywiście nie ma
w takim wypadku podstaw do tego, by domyślać się, jakie konkretne czynniki wzbudziły
wątpliwości zamawiającego i dlatego jego wyjaśnienia mogą się do tych akurat czynników
nie odnosić, skoro zamawiający ich nie sprecyzował. Niemniej jednak, w przypadku takiego
ogólnego wezwania wykonawca powinien złożyć wyjaśnienia w takim zakresie, jaki sam
uznaje za istotny dla wyliczenia ceny oferty i w tym zakresie wyjaśnienia te powinny być
szczegółowe, rzetelne, spójne oraz poparte dowodami. Innymi słowy: nawet jeśli
zamawiający w wezwaniu nie sprecyzuje kwestii wymagających wyjaśnień i wykonawca sam
będzie musiał zdecydować, które okoliczności wpływają na sposób wyliczenia ceny jego
oferty
w takim stopniu, że powinny zostać wyjaśnione, to w zakresie tych właśnie
okoliczności jego wyjaśnienia powinny być szczegółowe, rzetelne, spójne oraz poparte
dowodami
. Jeżeli po uzyskaniu takich wyjaśnień zamawiający uzna, że jakaś kwestia w
dalszym ciągu wymaga doprecyzowania lub uzupełnienia, powinien wezwać wykonawcę do
sprecyzowania lub uzupełnienia tej właśnie kwestii. Jeżeli natomiast wyjaśnienia są ogólne,
niespójne, nie dające obrazu, skąd wzięła się taka a nie inna cena oferty i nie są poparte
dowodami, zamawiający nie ma podstaw do kierowania do wykonawcy kolejnego wezwania
do złożenia wyjaśnień i dawania w ten sposób temu wykonawcy „drugiej szansy”.
Jak już wyżej wskazano, w niniejszej sprawie Zamawiający skierował do
Przystępującego ogólne wezwanie, niemniej jednak Przystępujący nawet w zakresie tych
informacji, które sam uznał za istotne, nie przedstawił rzetelnych wyjaśnień. Przykładowo
Przystępujący:
▪
wymienił rodzaje posiadanych pojazdów, ale nie wskazał, ile ich posiada w zakresie
każdego rodzaju, ile zamierza użyć do wykonania zamówienia, jakie przewiduje koszty
transportu odpadów (np. zakładany kilometraż, koszty paliwa, ewentualne rabaty, ilość
kursów, koszty pracy kierowców),
▪
wskazał, że będzie potencjalnie wytwórcą i posiadaczem odpadów, ale nie wskazał, jakie
ma to znaczenie dla sposobu wykonania zamówienia i dla ceny oferty,
KIO 3005/23
▪
podał szacunkowe koszty wykonania usługi dla każdej z lokalizacji odpadów, ale bez
wskazania podstaw wyliczenia tych kosztów, czyli bez wskazania, skąd wzięły się w tych
wyjaśnieniach takie a nie inne kwoty, z jakich wyliczeń one wynikają, jakie założenia
przyjął do ich wyliczenia,
▪
wskazał, że zamówienie będzie wykonywać 4-osobowa brygada, której wynagrodzenie
jest zgodne z obowiązującymi przepisami, ale nie wskazał wysokości tego
wynagrodzenia, jak też nie wskazał, jaki przewidywany przez niego organizacyjny sposób
wykonania zamówienia pozwala zakładać, że 4-osobowa brygada wystarczy do realizacji
tego zamówienia,
▪
wskazał, że zamierza w taki sposób ułożyć logistykę parku maszynowego, aby pojazdy
wykorzystywać jednocześnie do innych komercyjnych zleceń, dzięki czemu nie będą one
„wracać na pusto”, ale nie podał, na czym polega ta logistyka, czyli w jaki sposób
zapewni, że pojazdy „nie będą wracać na pusto”, a jednocześnie nie ucierpi na tym
realizacja przedmiotowego zamówienia, jak też nie wskazał, w jaki sposób wpłynie to na
cenę oferty.
W tym stanie rzeczy, mimo nawet ogólnego wezwania z dnia 23.08.2023 r., nie można
uznać, że Przystępujący sprostał obowiązkowi złożenia szczegółowych, rzetelnych i
spójnych wyjaśnień, które pozwalałyby Zamawiającemu na skierowanie kolejnego wezwania,
tym razem już tylko w zakresie koniecznym do doprecyzowania czy uzupełnienia jakiejś
kwestii.
W istocie w pierwszych złożonych przez Przystępującego wyjaśnieniach wszystko
wymaga doprecyzowania i uzupełnienia, bo przedstawione w nich informacje nie dają żadnej
wiedzy, w jaki sposób została wyliczona cena oferty i że cena ta pozwala na należyte
wykonanie zamówienia. Należy przy tym podkreślić, że nie jest rolą zamawiającego
domyślać się, co legło u podstaw wyliczenia ceny oferty i jaki miało wpływ na jej wysokość.
Obowiązek wykazania powyższego spoczywa na wykonawcy, co wynika z art. 224 ust. 5
ustawy Pzp.
Po drugie,
należy zauważyć, że nawet w ogólnym wezwaniu z dnia 23.08.2023 r.,
zgodnie z art. 224 ust. 1 ustawy Pzp,
Zamawiający żądał złożenia dowodów wpisując to
żądanie wytłuszczonym drukiem. Tymczasem Przystępujący złożył jako „dowody” zdjęcia
leżących odpadów na potwierdzenie odbycia wizji lokalnej na terenie objętym zamówieniem.
„Dowody” te zatem w żaden sposób nie potwierdzają prawdziwości informacji zawartych
w wyjaśnieniach, a w efekcie – prawidłowości wyliczenia ceny oferty. Składając wyjaśnienia
o treści wskazanej powyżej Przystępujący powinien był więc dołączyć jako dowody
przykładowo: dokumenty potwierdzające dysponowanie określonymi pojazdami, dostęp do
rabatów przy zakupie paliwa (o ile ma taki dostęp), zanonimizowane umowy o pracę,
dokumenty potwierdzające wykonywanie komercyjnych zleceń, których charakter i
KIO 3005/23
lokalizacja pozwolą na pogodzenie transportu z realizacją niniejszego zamówienia oraz na
obniżenie ceny, umowy z kontrahentami, w tym ze wskazaną w wyjaśnieniach
„specjalistyczną firmą, która to podstawi swoje kontenery i wywiezie to do miejsca utylizacji”,
umowy /oferty handlowe/ cenniki od firm zajmujących się utylizacją. Przy czym należy
zauważyć, że żądanie złożenia dowodów na potwierdzenie wiarygodności składanych
wyjaśnień, nie tylko wynika z art. 224 ust.1 ustawy Pzp, ale także jasno zostało wskazane z
wezwaniu Zamawiającego z dnia 23.08.2023 r. Brak złożenia jakichkolwiek dowodów (bo
jak już wyżej wskazano - zdjęcia leżących odpadów nie są dowodami potwierdzającymi cenę
oferty) również dyskwalifikował wyjaśnienia Przystępującego i nie dawał Zamawiającemu
podstaw do kierowania do Przystępującego kolejnego wezwania do złożenia wyjaśnień.
Już tylko na marginesie należy zauważyć, że Przystępujący nawet w odpowiedzi na
drugie, skonkretyzowane już wezwanie z dnia 15.09.2023 r. nie przedstawił wszystkich
wymaganych informacji i dowodów. Przykładowo w wezwaniu tym Zamawiający wprost
wskazał: „Ponadto wzywam Wykonawcę do przedstawienia dowodów na rzeczywiste
posiadanie pojazdów niezbędnych do prawidłowej realizacji zadania”, a Przystępujący do
odpowiedzi z dnia
21.09.2023 r. dołączył jedynie zestawienie posiadanego sprzętu bez
dowodów na jego posiadanie. Dopiero w odpowiedzi na trzecie wezwanie z dnia
27.09.2023r. przedstawił skany dowodów rejestracyjnych pojazdów. Izba rozumie przy tym,
że oferta Przystępującego jest jedyną mieszczącą się w budżecie Zamawiającego, co
zapewne motywowało Zamawiającego do „walki” o jej utrzymanie w postępowaniu, ale fakt
ten
nie zwalnia Zamawiającego z obowiązku przestrzegania przepisów ustawy Pzp, w tym
przepisów nakazujących odrzucenie oferty wykonawcy, który nie wykazał realności ceny
swojej oferty.
Nie można także zgodzić się z argumentacją Zamawiającego odnoszącą się do etapu
ustalania wartości szacunkowej zamówienia, kiedy to jedna ze złożonych w ramach
rozpoznania cenowego
ofert handlowych opiewała na kwotę zbliżoną do obecnej ceny oferty
Przystępującego. Po pierwsze, nie jest zasadne powoływanie się obecnie na tamtą ofertę
handlową, gdyż zgodnie z art. 224 ust. 2 ustawy Pzp podejrzenie ceny rażąco niskiej ustala
się w stosunku m.in. do wartości szacunkowej zamówienia powiększonej o VAT, a wartość
szacunkową zamówienia Zamawiający ustalił ostatecznie na wyższym poziomie. Po drugie,
po wezwaniu do złożenia wyjaśnień realność ceny oferty ocenia się właśnie na podstawie
tych wyjaśnień wraz z dowodami. Jak już wyżej wskazano, nie jest rolą Zamawiającego
samodzielne poszukiwanie wytłumaczenia, dlaczego cena danej oferty nie jest rażąco niska.
To wykonawca, który złożył tę ofertę i został wezwany do złożenia wyjaśnień, ma wykazać
realność tej ceny, a Zamawiający w oparciu o złożone wyjaśnienia i dołączone do nich
dowody ocenia, czy oferta podlega odrzuceniu na podstawie art. 224 ust. 6 lub art. 226 ust. 1
KIO 3005/23
pkt 8 ustawy Pzp, czy nie.
W niniejszej sprawie Izba stwierdziła, że wyjaśnienia Przystępującego z dnia
24.08.2023 r. bez dowodów, nie dawały Zamawiającemu podstaw do kierowania do
Przystępującego kolejnego wezwania do złożenia wyjaśnień, jak też nie dawały podstaw do
uznania, że cena oferty Przystępującego nie jest rażąco niska. Oznacza to, że Zamawiający
zobowiązany był odrzucić ofertę Przystępującego na podstawie art. 224 ust. 6 w zw. z art.
226 ust. 1 pkt 8 ustawy Pzp.
W związku z tym Izba postanowiła jak w sentencji wyroku, orzekając na podstawie
art. 552 ust. 1, art. 553 i art. 554 ust. 1 ustawy Pzp.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku, na podstawie art. 574
i art. 575 ustawy Pzp oraz w oparciu o przepisy
§ 7 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 5 pkt 1
rozporządzenia w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego,
ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania (Dz.U. z 2020 r.
poz. 2437).
Przewodnicząca ...…………………..
1.
uwzględnia odwołanie i nakazuje zamawiającemu unieważnienie czynności wyboru
najkorzystniejszej oferty, odrzucenie oferty wykonawcy Elbud Szczecin sp. z o.o. na
podstawie art. 224 ust. 6 w zw. z art. 226 ust. 1 pkt 8 ustawy Prawo zamówień
publicznych
oraz powtórzenie czynności badania i oceny ofert,
2.
kosztami postępowania obciąża zamawiającego: Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa
Oddział Terenowy w Koszalinie, ul. Partyzantów 15a, 75-411 Koszalin, i:
2.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 7 500 zł 00 gr (słownie:
siedem
tysięcy pięćset złotych zero groszy) uiszczoną przez odwołującego: W i W
PLUS sp. z o.o., ul. Ryska 8, 66-
400 Gorzów Wielkopolski, tytułem wpisu od
odwołania,
KIO 3005/23
2.2.
zasądza od zamawiającego: Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa Oddział Terenowy
w Koszalinie, ul. Partyzantów 15a, 75-411 Koszalin, na rzecz odwołującego: W i W
PLUS sp. z o.o., ul. Ryska 8, 66-
400 Gorzów Wielkopolski, kwotę 7 500 zł 00 gr
(słownie: siedem tysięcy pięćset złotych zero groszy) tytułem zwrotu kosztów
uiszczonego wpisu od odwołania.
Stosownie do art. 579 ust. 1 i art. 580 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo
zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1605 ze zm.) na niniejszy wyrok -
w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodnicząca: …………………
KIO 3005/23
Sygn. akt KIO 3005/23
UZASADNIENIE
Zamawiający – Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa Oddział Terenowy w Koszalinie,
ul. Partyzantów 15a, 75-411 Koszalin, prowadzi w trybie podstawowym bez negocjacji,
postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego pn.
„Likwidacja nielegalnych składowisk
odpadów znajdujących się na nieruchomościach wchodzących w skład Zasobu Własności
Rolnej Skarbu Państwa na terenie działania KOWR OT w Koszalinie”, numer referencyjny:
KOS.WOP.260.7.2023.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w Biuletynie
Zamówień Publicznych w dniu 08.08.2023 r., nr 2023/BZP 00345731/01.
W dniu 09.10.2023
r. do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej wpłynęło odwołanie
wniesione przez wykonawc
ę W i W PLUS sp. z o.o., ul. Ryska 8, 66-400 Gorzów
Wielkopolski
(dalej: „Odwołujący”), w którym Odwołujący zarzucił Zamawiającemu
naruszenie:
1) art. 239 ust. 1 ustawy
Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1710 ze
zm.), zwanej dalej: „ustawą Pzp”, poprzez dokonanie wyboru oferty wykonawcy Elbud
Szczecin sp. z o.o.
jako oferty najkorzystniejszej w niniejszym postępowaniu, podczas gdy
oferta ww. wykonawcy podlega odrzuceniu z powodu rażąco niskiej ceny;
2) art. 226 ust. 1 pkt 8) i art. 224 ust. 6 w zw. z art. 16 pkt 1, 2 i 3 ustawy Pzp, poprzez
zaniechanie odrzucenia oferty ww.
wykonawcy jako oferty zawierającej rażąco niską
cenę, podczas gdy treść udzielonych przez ww. wykonawcę wyjaśnień (w szczególności,
wobec braku przedstawienia jakichkolwiek dowodów, zaniżenia kosztów wykonania
zamówienia, pominięcia niektórych kosztów koniecznych do prawidłowego wykonania
zamówienia) potwierdza, że ww. oferta zawiera rażąco niskie ceny z przyczyn
wskazanych szczegółowo w uzasadnieniu niniejszego odwołania, w wyniku czego doszło
do zaniechania przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia w sposób
zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji i równe traktowanie wykonawców oraz
zgodnie
z zasadami proporcjonalności i przejrzystości,
3) art. 224 ust. 1 ustawy Pzp poprzez ponowne wezwanie ww. wykonawcy
do złożenia
wyjaśnień w zakresie rażąco niskiej ceny, podczas gdy nie zaszły ku temu przesłanki, a
tym samym umożliwienie wykonawcy niejako sporządzenie wyjaśnień odpierających
wszelkie zarzuty przytoczone w pierwotnym odwołaniu i co najważniejsze przedstawienie
dowodów,
4) art. 16 ust. 1 ustawy Pzp
poprzez prowadzenie postępowania z naruszeniem zasady
uczciwej konkurencji.
KIO 3005/23
W szczególności Odwołujący podniósł, co następuje. „(…) Mając na względzie treść
odwołania mojej Mandantki, a także późniejszą bardzo wysoce sugerującą treść wezwania
Zamawiającego do złożenia wyjaśnień, nie jest istotą niniejszego odwołania wnikliwe
stawianie zarzutów wyjaśnieniom. Oczywistym bowiem jest, że znając zarzuty i mając wprost
wskazanie co należy przedstawić, Wykonawca przedłożył wyjaśnienia, tak aby ich analiza
spełniała wszelkie wymagania narzucone pierwotnie przed Odwołującego. Musiałby się on
wykazać wysokim poziomem indolencji, gdyby nie odpowiedział na wskazane pytania.
Jednakże takie wyjaśnienia, w kontekście dalej przywołanych zarzutów winny zostać
pominięte. Dopuszczenie ich bowiem stanowi wyraz nieuczciwej konkurencji. Zgodnie
z art. 16 pzp Zamawiający przygotowuje i przeprowadza postępowanie o udzielenie
zamówienia w sposób: zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe
traktowanie wykonawców. Tak sformułowane wezwanie jednoznacznie wskazuje na
okoliczność, że ELBUD jest traktowany jako wykonawca priorytetowy, który wolą
Zamawiającego ma wygrać zamówienie. To zaś jest nie dopuszczalne w pzp. (…)
Z orzecznictwa Krajowej Izby Odwoławczej wynika, że zamawiający może ponownie
zwrócić się o wyjaśnienia zaoferowanej ceny, tylko i wyłącznie wtedy, gdy wyjaśnienia, które
wykonawca złożył za pierwszym razem nie były ogólnikowe i wymijające, lecz merytoryczne.
Ponowienie wezwania musi być w sposób szczególny uzasadnione. Nie może stanowić
„ratowania” oferty wówczas, gdy wykonawca składa wyjaśnienia zbyt ogólne. Innymi słowy,
brak rzetelności i staranności po stronie wykonawcy nie może uzasadniać kierowania do
niego kolejnych wezwań w trybie wyjaśnień rażąco niskiej ceny. Podobnie zresztą brak
specjalistycznej wiedzy po stronie Zamawiającego na której to brak powołano się w
odpowiedzi na odwołanie. Jeśli Zamawiający nie posiadał takiej wiedzy winien był skorzystać
przy przeprowadzaniu postępowania z osoby posiadającej specjalistyczną wiedzę, tak jak się
dzieje np. przy robotach budowlanych gdzie Zamawiający powołują inspektorów nadzoru
budowalnego. Natomiast w przypadku, gdy wykonawca pierwotnie składa wyjaśnienia
ogólne, mało rzeczowe, zamawiający ma obowiązek dokonać oceny wyłącznie tych
wyjaśnień. A już zupełnie niedopuszczalna jest sytuacja w której to Zamawiający konstruuje
ponowne wezwanie do udzielenia wyjaśnień w sposób, który ma dać odpowiedź na zarzuty
podstawione wyjaśnieniom w pierwszym odwołaniu. Należy pamiętać, że nie jest rolą
Zamawiającego przejęcie od Wykonawcy inicjatywy w wyjaśnieniu rażąco niskiej ceny i
kierowanie wezwań „do skutku”. Zamawiający nie może wzywać wykonawcy kilkakrotnie do
uszczegółowienia i skonkretyzowania ogólnikowych twierdzeń podanych
wcześniej. Tym samym uznać należy jednoznacznie, że Zamawiający może powtórnie
wezwać wykonawcę do złożenia wyjaśnień w kwestii rażąco niskiej ceny, jeśli pierwsze
wyjaśnienia są rzetelne, lecz rodzą u zamawiającego nowe
wątpliwości. Na przykład, gdy treść wyjaśnień jest niejasna dla zamawiającego i oczekuje on
KIO 3005/23
doprecyzowania niektórych zagadnień. (…)
Reasumując kolejne wezwania do wyjaśnienia tego samego zakresu informacji przez
ELBUD, przy jego pierwotnej niestarannej postawie stanowi nic innego jak danie mu drugiej
szansy na złożenie wyjaśnień i przewagę nad innymi wykonawcami ubiegającymi się
o udzielenie zamówienia – albowiem zna on już zarzuty co do swojej kalkulacji. Takie
działanie zaś uznać należy za niezgodne z przepisami art. 224 ust. 1 i 2 ustawy Pzp, które
prowadzi bowiem do naruszenia zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania
wykonawców, poprzez sugerowanie wykonawcy, jakie wyjaśnienia powinien ostatecznie
złożyć.”
W związku z powyższym Odwołujący wniósł o nakazanie Zamawiającemu:
1)
unieważnienia czynności wyboru oferty najkorzystniejszej,
2) dokonania odrzucenia oferty wykonawcy Elbud Szczecin sp. z o.o.,
3)
powtórzenia czynności oceny ofert i wyboru oferty najkorzystniejszej.
W dniu 13.10.2023 r. wykonawca Elbud Szczecin sp. z o.o., ul. Hangarowa 2,
70-767Szczecin
(
dalej: „Przystępujący”) zgłosił przystąpienie do postępowania
odwoławczego po stronie Zamawiającego. Izba stwierdziła, że przystąpienie zostało
dokonane skutecznie.
Pismem z dnia 23.10.2023 r. Z
amawiający złożył odpowiedź na odwołanie, w której
wniósł o jego oddalenie. Pismem z dnia 30.10.2023 r. Przystępujący przedstawił swoją
argumentację w sprawie, również wnosząc o oddalenie odwołania.
Obecne na rozprawie Strony podtrzyma
ły swoje stanowiska.
Krajowa Izba Odwoławcza ustaliła, co następuje:
Przedmiotem zamówienia jest likwidacja nielegalnych składowisk odpadów
znajdujących się na nieruchomościach wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej
Skarbu Państwa na terenie działania KOWR OT w Koszalinie, oznaczonych w ewidencji
gruntów, jako działki o wskazanych w specyfikacji warunków zamówienia (dalej: „SWZ”)
numerach.
W rozdziale III pkt 9 SWZ Zamawiający wskazał: Wykonawca przygotowując ofertę
oprócz prac i obowiązków wynikających z załączonej do postępowania dokumentacji
powinien przewidzieć wszystkie koszty i okoliczności, które towarzyszą lub mogą
towarzyszyć wykonaniu tego zamówienia i które są konieczne dla prawidłowej jego realizacji.
KIO 3005/23
W cenie oferty należy uwzględnić wszelkie koszty prac i innych czynności zapewniających
prawidłową realizację przedmiotu umowy wraz ze sprzętem, zorganizowaniem i utrzymaniem
zaplecza technicznego
oraz koszty wykonania obowiązków z tytułu rękojmi i gwarancji.
Wykonawca powinien
przewidzieć wszystkie okoliczności, które mogą wpłynąć na cenę
składanej oferty. Wynagrodzenie ryczałtowe obejmuje ryzyko i odpowiedzialność
Wykonawcy
za prawidłowe oszacowanie wszystkich kosztów związanych z realizacją
przedmiotu
zamówienia, a żadne niedoszacowanie, pominięcie, brak rozpoznania czy brak
staranności Wykonawcy w obliczeniu wynagrodzenia ofertowego nie
może stanowić podstawy do podwyższenia wynagrodzenia, ani do żądania podwyższenia
wynagrodzenia.
W rozdziale XII pkt 2 SWZ Zamawiający wskazał: Cena ofertowa/ceny jednostkowe
muszą obejmować wszystkie koszty związane z realizacją przedmiotu zamówienia,
wszystkie inne koszty oraz ewentualne upusty
i rabaty a także wszystkie potencjalne ryzyka
ekonomiczne, jakie mogą wystąpić przy realizacji przedmiotu umowy, wynikające
z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawierania umowy.
Zamawiający przeznaczył na sfinansowanie zamówienia 500.000 zł brutto.
W postępowaniu złożono dwie oferty: oferta Przystępujący z ceną - 197 380 zł brutto, oferta
Odwołującego z ceną - 561.600,00 zł brutto.
Pismem z dnia 23.08
.2023 r. Zamawiający, na podstawie art. 224 ust. 2 pkt 1 ustawy
Pzp,
wezwał Przystępującego do złożenia wyjaśnienia w przedmiocie ceny jego oferty,
cytu
jąc w uzasadnieniu art. 224 ust. 3 ustawy Pzp (z podkreśleniem okoliczności z pkt 4, 6 i
7 tego przepisu) i dodając, „że wyjaśnienia wraz z odpowiednimi dowodami, powinny być
szczegółowe i konkretne. Obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny
lub kosztu spoczywa na wykonawcy. Odrzuceniu
– jako oferta z rażąco niską ceną lub
kosztem
– podlega oferta wykonawcy, który nie udzielił wyjaśnień w wyznaczonym terminie,
lub jeżeli złożone wyjaśnienia wraz z dowodami nie uzasadniają podanej w ofercie ceny lub
kosztu
”.
Pismem z dnia 24.08.2023 r. Przystępujący złożył wyjaśnienia, w których
w szczególności wymienił rodzaje posiadanych pojazdów, wskazał, że będzie potencjalnie
wytwórcą i posiadaczem odpadów, podał szacunkowe koszty wykonania usługi dla każdej
z lokalizacji odpadów, wskazał, że zamówienie będzie wykonywać 4-osobowa brygada,
której wynagrodzenie jest zgodne z obowiązującymi przepisami, dodał, że zamierza w taki
sposób ułożyć logistykę parku maszynowego, aby pojazdy wykorzystywać jednocześnie do
innych komercyjnych zleceń, dzięki czemu nie będą one „wracać na pusto”. Do ww.
KIO 3005/23
wyjaśnień Przystępujący dołączył dowody w postaci zdjęć leżących odpadów - na
potwierdzenie odbycia wizji lokalnej na terenie objętym zamówieniem.
Pismem z dnia 29.08.2023 r. Zamawiający poinformował o wyborze jako
najkorzystniejszej oferty Przystępującego.
Pismem z dnia 04
.09.2023 r. Odwołujący wniósł odwołanie kwestionując wybór
oferty Przystępującego jako najkorzystniejszej oraz zaniechanie odrzucenia tej oferty jako
zawierającej rażąco niska cenę. Zamawiający uwzględnił odwołanie w części i 14.09.2023 r.
zawiadomił wykonawców o unieważnieniu czynności wyboru najkorzystniejszej oferty oraz
przystąpieniu do ponownego badania i oceny ofert. Izba umorzyła więc postępowanie
odwoławcze na podstawie art. 568 pkt 2 ustawy Pzp jako zbędne (postanowienie z dnia
15.09.2023 r. sygn. akt KIO 2614/23).
Pismem z dnia 15.09.2023 r. Zamawiający ponownie wezwał Przystępującego do
złożenia wyjaśnienia w przedmiocie ceny jego oferty, wskazując w uzasadnieniu:
„Zamawiający chcąc usunąć uchybienia, które zostały popełnione podczas badania ceny,
wydającej się rażąco niską w stosunku do przedmiotu zamówienia oraz mając na uwadze
dochowanie należytej staranności w prowadzeniu postępowania wzywa do przedstawienia
szczegółowej kalkulacji zarówno kosztów bezpośrednich, tj. liczby, czasu pracy i kosztów
pracy osób realizujących przedmiotowe zadanie (z rozbiciem na koszty pracy pracowników
fizycznych oraz kierowców i operatorów maszyn – jeśli dotyczy), kosztów transportu
odpadów znajdujących się na nieruchomościach objętych przedmiotowym postępowaniem,
z wykazaniem kosztów transportu z siedziby firmy do miejscowości gdzie zlokalizowane są
odpady, a następnie do punktów docelowych gdzie odpady zostaną zutylizowane
z uwzględnieniem odległości od siebie ww. punktów, kosztów pracy oraz transportu
ciężkiego sprzętu z siedziby Wykonawcy do miejsca prowadzenia prac (jeśli dotyczy),
kosztów pośrednich – związanych np. z kosztami delegacji i zakwaterowaniem pracowników
delegowanych do realizacji przedmiotowego zadania i zysku Oferenta. Wykonawca
zobowiązany jest do przedstawienia dowodów potwierdzających prawidłowość
przedstawionych w kalkulacji założeń w zakresie odbioru i utylizacji odpadów, w postaci
zobowiązań podmiotów trzecich do odbioru odpadów w ilości i kwotach przedstawionych
przez Oferenta lub rachunków bądź faktur wskazujących na możliwość oddania do utylizacji
odpadów w założonych cenach. Ponadto wzywam Wykonawcę do przedstawienia dowodów
na rzeczywiste posiadanie pojazdów niezbędnych do prawidłowej realizacji zadania.
Zamawiający wnosi o uzupełnienie odpowiedzi o wskazane czynniki, tak, aby miała ona
charakter wyczerpujący”.
KIO 3005/23
Pismem z dnia 21.09.2023 r. Przystępujący udzielił wyjaśnień, dołączył do nich
dowody w postaci oferty handlowej kontrahenta, przykładowych cenników z innych ofert
handlowych i zestawienia posiadanego sprzętu, a całość zastrzegł jako tajemnicę
przedsiębiorstwa.
Pismem z dnia 27.09.2023 r. Zamawiający ponownie (po raz trzeci) wezwał
Przystępującego do złożenia wyjaśnień w przedmiocie ceny jego oferty wskazując
w uzasadnieniu: „wzywam do uzupełnienia przedstawionych wyjaśnień o podpisaną przez
osobę upoważnioną ze strony Państwa kontrahenta ofertę handlową (stanowiącą załącznik
nr 1 do wyjaśnień) oraz przedstawienia dowodów na rzeczywiste posiadanie sprzętu
niezbędnego do prawidłowej realizacji zadania, wskazanego w załączeniu nr 2 do
przedmiotowych wyjaśnień”.
Pismem z dnia 29.09.2023 r. Przystępujący złożył wyjaśnienia o treści: „W
odpowiedzi na wezwanie na do ponownych wyjaśnień w kwestii posiadanych pojazdów
poniżej jeszcze raz wykaz pozycji możliwych do realizacji tego zadania. Jesteśmy
faktycznym i jedynym posiadaczem i użytkownikiem wszystkich tych pozycji. W
wyjaśnieniach złożonych wcześniej stwierdziliśmy, iż do całościowej likwidacji tych
składowisk będziemy potrzebować maksymalnie 10 dni roboczych. Faktycznie będąc bardzo
szczegółowym musimy dodać tu jeszcze koszt licencji transportowych, koszt systemu Via Tol
i koszt ubezpieczenia OC i AC pojazdów. W zupełności przez te 10 dni roboczych wystarczą
nam maksymalnie trzy, cztery pozycje poniżej. Wyliczając proporcjonalnie wszystkie powyżej
składowe, koszt jednego auta na 10 dni roboczych w miesiącu jest bardzo znikomy do
kosztów realizacji całego zadania i szacujemy, iż wach się na ok. 600 zł netto. Reasumując
należy doliczyć jeszcze ok. 2400 zł netto. Odnosząc się precyzyjnie do Państwa wezwania
dołączamy na dowód przykładowe scany naszych dowodów rejestracyjnych. Mamy nadzieję,
że te wyjaśnienia w całości wyczerpują sporne kwestie”.
Pismem z dnia 04.10.2023 r.
Zamawiający ponownie poinformował o wyborze jako
najkorzystniejszej oferty Przystępującego.
Krajowa Izba Odwoławcza rozpoznając na rozprawie złożone odwołanie
i uwzględniając dokumentację z niniejszego postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego oraz stanowiska Stron i P
rzystępującego złożone na piśmie i podane do
protokołu rozprawy, zważyła, co następuje.
W pierwszej kolejności Izba ustaliła wystąpienie przesłanek z art. 505 ust. 1 ustawy
KIO 3005/23
Pzp, tj. istnienie po stronie O
dwołującego interesu w uzyskaniu zamówienia oraz możliwość
poniesienia przez niego szkody z uwagi na kwestionowane zaniechanie Z
amawiającego.
Ponadto
Izba stwierdziła, że nie została wypełniona żadna z przesłanek ustawowych
skutkujących odrzuceniem odwołania, wynikających z art. 528 ustawy Pzp.
Zgodnie z art. 224 ust. 1, 2, 5 i 6 ustawy Pzp:
1. Jeżeli zaoferowana cena lub koszt, lub ich istotne części składowe, wydają się rażąco
niskie w stosunku do przedmiotu zamówienia lub budzą wątpliwości zamawiającego co do
możliwości wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z wymaganiami określonymi
w dokumentach zamówienia lub wynikającymi z odrębnych przepisów, zamawiający żąda od
wykonawcy wyjaśnień, w tym złożenia dowodów w zakresie wyliczenia ceny lub kosztu, lub
ich istotnych części składowych.
2. W przypadku gdy cena całkowita oferty złożonej w terminie jest niższa o co najmniej 30%
od:
1) wartości zamówienia powiększonej o należny podatek od towarów i usług, ustalonej przed
wszczęciem postępowania lub średniej arytmetycznej cen wszystkich złożonych ofert
niepodlegających odrzuceniu na podstawie art. 226 ust. 1 pkt 1 i 10, zamawiający zwraca się
o udzielenie wyjaśnień, o których mowa w ust. 1, chyba że rozbieżność wynika
z okoliczności oczywistych, które nie wymagają wyjaśnienia;
2) wartości zamówienia powiększonej o należny podatek od towarów i usług,
zaktualizowanej z uwzględnieniem okoliczności, które nastąpiły po wszczęciu postępowania,
w szczególności istotnej zmiany cen rynkowych, zamawiający może zwrócić się o udzielenie
wyjaśnień, o których mowa w ust. 1.
5. Obowiązek wykazania, że oferta nie zawiera rażąco niskiej ceny lub kosztu spoczywa na
wykonawcy.
6. Odrzuceniu, jako oferta z rażąco niską ceną lub kosztem, podlega oferta wykonawcy,
który nie udzielił wyjaśnień w wyznaczonym terminie, lub jeżeli złożone wyjaśnienia wraz
z dowodami nie uzasadniają podanej w ofercie ceny lub kosztu.
Zgodnie z art. 226 ust. 1 pkt 8 ustawy Pzp, z
amawiający odrzuca ofertę, jeżeli
zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu zamówienia.
Odnosząc się do zarzutów odwołania, w pierwszej kolejności należy zauważyć, że
zamawiający mają prawo ponowić wezwanie do wyjaśnień w trybie art. 224 ust. 1 lub 2
ustawy Pzp, ale mają też obowiązek mieć na uwadze treść art. 16 pkt 1 i 2 ustawy Pzp, który
przewiduje podstawowe zasady udzielania zamówień, tj. zachowanie przejrzystości, uczciwej
konkurencji i równego traktowania wykonawców. W zależności od konkretnych okoliczności
faktycznych
konieczność ponownego wezwania może wynikać przede wszystkim z braku
KIO 3005/23
szczegółowego sformułowania pierwotnego wezwania, czego konsekwencją są również nie
dość szczegółowe wyjaśnienia wykonawcy, jak też może dotyczyć sytuacji, kiedy
wykonawca już za pierwszym razem udzielił konkretnych, spójnych wyjaśnień, które jedynie
w niektórych kwestiach wymagają doprecyzowania czy uzupełnienia.
W niniejszej sprawie
pierwsze wezwanie Zamawiającego z dnia 23.08.2023 r.
rzeczywiście ograniczało się do przytoczenia treści art. 224 ust. 3 ustawy Pzp
(z podkreśleniem okoliczności z pkt 4, 6 i 7 tego przepisu), niemniej jednak należy zwrócić
uwagę na dwie kwestie.
Po pierwsze, ogólne wezwanie nie zwalnia wykonawcy z obowiązku złożenia
wyjaśnień, które będą potwierdzać realność ceny jego oferty. Wykonawca oczywiście nie ma
w takim wypadku podstaw do tego, by domyślać się, jakie konkretne czynniki wzbudziły
wątpliwości zamawiającego i dlatego jego wyjaśnienia mogą się do tych akurat czynników
nie odnosić, skoro zamawiający ich nie sprecyzował. Niemniej jednak, w przypadku takiego
ogólnego wezwania wykonawca powinien złożyć wyjaśnienia w takim zakresie, jaki sam
uznaje za istotny dla wyliczenia ceny oferty i w tym zakresie wyjaśnienia te powinny być
szczegółowe, rzetelne, spójne oraz poparte dowodami. Innymi słowy: nawet jeśli
zamawiający w wezwaniu nie sprecyzuje kwestii wymagających wyjaśnień i wykonawca sam
będzie musiał zdecydować, które okoliczności wpływają na sposób wyliczenia ceny jego
oferty
w takim stopniu, że powinny zostać wyjaśnione, to w zakresie tych właśnie
okoliczności jego wyjaśnienia powinny być szczegółowe, rzetelne, spójne oraz poparte
dowodami
. Jeżeli po uzyskaniu takich wyjaśnień zamawiający uzna, że jakaś kwestia w
dalszym ciągu wymaga doprecyzowania lub uzupełnienia, powinien wezwać wykonawcę do
sprecyzowania lub uzupełnienia tej właśnie kwestii. Jeżeli natomiast wyjaśnienia są ogólne,
niespójne, nie dające obrazu, skąd wzięła się taka a nie inna cena oferty i nie są poparte
dowodami, zamawiający nie ma podstaw do kierowania do wykonawcy kolejnego wezwania
do złożenia wyjaśnień i dawania w ten sposób temu wykonawcy „drugiej szansy”.
Jak już wyżej wskazano, w niniejszej sprawie Zamawiający skierował do
Przystępującego ogólne wezwanie, niemniej jednak Przystępujący nawet w zakresie tych
informacji, które sam uznał za istotne, nie przedstawił rzetelnych wyjaśnień. Przykładowo
Przystępujący:
▪
wymienił rodzaje posiadanych pojazdów, ale nie wskazał, ile ich posiada w zakresie
każdego rodzaju, ile zamierza użyć do wykonania zamówienia, jakie przewiduje koszty
transportu odpadów (np. zakładany kilometraż, koszty paliwa, ewentualne rabaty, ilość
kursów, koszty pracy kierowców),
▪
wskazał, że będzie potencjalnie wytwórcą i posiadaczem odpadów, ale nie wskazał, jakie
ma to znaczenie dla sposobu wykonania zamówienia i dla ceny oferty,
KIO 3005/23
▪
podał szacunkowe koszty wykonania usługi dla każdej z lokalizacji odpadów, ale bez
wskazania podstaw wyliczenia tych kosztów, czyli bez wskazania, skąd wzięły się w tych
wyjaśnieniach takie a nie inne kwoty, z jakich wyliczeń one wynikają, jakie założenia
przyjął do ich wyliczenia,
▪
wskazał, że zamówienie będzie wykonywać 4-osobowa brygada, której wynagrodzenie
jest zgodne z obowiązującymi przepisami, ale nie wskazał wysokości tego
wynagrodzenia, jak też nie wskazał, jaki przewidywany przez niego organizacyjny sposób
wykonania zamówienia pozwala zakładać, że 4-osobowa brygada wystarczy do realizacji
tego zamówienia,
▪
wskazał, że zamierza w taki sposób ułożyć logistykę parku maszynowego, aby pojazdy
wykorzystywać jednocześnie do innych komercyjnych zleceń, dzięki czemu nie będą one
„wracać na pusto”, ale nie podał, na czym polega ta logistyka, czyli w jaki sposób
zapewni, że pojazdy „nie będą wracać na pusto”, a jednocześnie nie ucierpi na tym
realizacja przedmiotowego zamówienia, jak też nie wskazał, w jaki sposób wpłynie to na
cenę oferty.
W tym stanie rzeczy, mimo nawet ogólnego wezwania z dnia 23.08.2023 r., nie można
uznać, że Przystępujący sprostał obowiązkowi złożenia szczegółowych, rzetelnych i
spójnych wyjaśnień, które pozwalałyby Zamawiającemu na skierowanie kolejnego wezwania,
tym razem już tylko w zakresie koniecznym do doprecyzowania czy uzupełnienia jakiejś
kwestii.
W istocie w pierwszych złożonych przez Przystępującego wyjaśnieniach wszystko
wymaga doprecyzowania i uzupełnienia, bo przedstawione w nich informacje nie dają żadnej
wiedzy, w jaki sposób została wyliczona cena oferty i że cena ta pozwala na należyte
wykonanie zamówienia. Należy przy tym podkreślić, że nie jest rolą zamawiającego
domyślać się, co legło u podstaw wyliczenia ceny oferty i jaki miało wpływ na jej wysokość.
Obowiązek wykazania powyższego spoczywa na wykonawcy, co wynika z art. 224 ust. 5
ustawy Pzp.
Po drugie,
należy zauważyć, że nawet w ogólnym wezwaniu z dnia 23.08.2023 r.,
zgodnie z art. 224 ust. 1 ustawy Pzp,
Zamawiający żądał złożenia dowodów wpisując to
żądanie wytłuszczonym drukiem. Tymczasem Przystępujący złożył jako „dowody” zdjęcia
leżących odpadów na potwierdzenie odbycia wizji lokalnej na terenie objętym zamówieniem.
„Dowody” te zatem w żaden sposób nie potwierdzają prawdziwości informacji zawartych
w wyjaśnieniach, a w efekcie – prawidłowości wyliczenia ceny oferty. Składając wyjaśnienia
o treści wskazanej powyżej Przystępujący powinien był więc dołączyć jako dowody
przykładowo: dokumenty potwierdzające dysponowanie określonymi pojazdami, dostęp do
rabatów przy zakupie paliwa (o ile ma taki dostęp), zanonimizowane umowy o pracę,
dokumenty potwierdzające wykonywanie komercyjnych zleceń, których charakter i
KIO 3005/23
lokalizacja pozwolą na pogodzenie transportu z realizacją niniejszego zamówienia oraz na
obniżenie ceny, umowy z kontrahentami, w tym ze wskazaną w wyjaśnieniach
„specjalistyczną firmą, która to podstawi swoje kontenery i wywiezie to do miejsca utylizacji”,
umowy /oferty handlowe/ cenniki od firm zajmujących się utylizacją. Przy czym należy
zauważyć, że żądanie złożenia dowodów na potwierdzenie wiarygodności składanych
wyjaśnień, nie tylko wynika z art. 224 ust.1 ustawy Pzp, ale także jasno zostało wskazane z
wezwaniu Zamawiającego z dnia 23.08.2023 r. Brak złożenia jakichkolwiek dowodów (bo
jak już wyżej wskazano - zdjęcia leżących odpadów nie są dowodami potwierdzającymi cenę
oferty) również dyskwalifikował wyjaśnienia Przystępującego i nie dawał Zamawiającemu
podstaw do kierowania do Przystępującego kolejnego wezwania do złożenia wyjaśnień.
Już tylko na marginesie należy zauważyć, że Przystępujący nawet w odpowiedzi na
drugie, skonkretyzowane już wezwanie z dnia 15.09.2023 r. nie przedstawił wszystkich
wymaganych informacji i dowodów. Przykładowo w wezwaniu tym Zamawiający wprost
wskazał: „Ponadto wzywam Wykonawcę do przedstawienia dowodów na rzeczywiste
posiadanie pojazdów niezbędnych do prawidłowej realizacji zadania”, a Przystępujący do
odpowiedzi z dnia
21.09.2023 r. dołączył jedynie zestawienie posiadanego sprzętu bez
dowodów na jego posiadanie. Dopiero w odpowiedzi na trzecie wezwanie z dnia
27.09.2023r. przedstawił skany dowodów rejestracyjnych pojazdów. Izba rozumie przy tym,
że oferta Przystępującego jest jedyną mieszczącą się w budżecie Zamawiającego, co
zapewne motywowało Zamawiającego do „walki” o jej utrzymanie w postępowaniu, ale fakt
ten
nie zwalnia Zamawiającego z obowiązku przestrzegania przepisów ustawy Pzp, w tym
przepisów nakazujących odrzucenie oferty wykonawcy, który nie wykazał realności ceny
swojej oferty.
Nie można także zgodzić się z argumentacją Zamawiającego odnoszącą się do etapu
ustalania wartości szacunkowej zamówienia, kiedy to jedna ze złożonych w ramach
rozpoznania cenowego
ofert handlowych opiewała na kwotę zbliżoną do obecnej ceny oferty
Przystępującego. Po pierwsze, nie jest zasadne powoływanie się obecnie na tamtą ofertę
handlową, gdyż zgodnie z art. 224 ust. 2 ustawy Pzp podejrzenie ceny rażąco niskiej ustala
się w stosunku m.in. do wartości szacunkowej zamówienia powiększonej o VAT, a wartość
szacunkową zamówienia Zamawiający ustalił ostatecznie na wyższym poziomie. Po drugie,
po wezwaniu do złożenia wyjaśnień realność ceny oferty ocenia się właśnie na podstawie
tych wyjaśnień wraz z dowodami. Jak już wyżej wskazano, nie jest rolą Zamawiającego
samodzielne poszukiwanie wytłumaczenia, dlaczego cena danej oferty nie jest rażąco niska.
To wykonawca, który złożył tę ofertę i został wezwany do złożenia wyjaśnień, ma wykazać
realność tej ceny, a Zamawiający w oparciu o złożone wyjaśnienia i dołączone do nich
dowody ocenia, czy oferta podlega odrzuceniu na podstawie art. 224 ust. 6 lub art. 226 ust. 1
KIO 3005/23
pkt 8 ustawy Pzp, czy nie.
W niniejszej sprawie Izba stwierdziła, że wyjaśnienia Przystępującego z dnia
24.08.2023 r. bez dowodów, nie dawały Zamawiającemu podstaw do kierowania do
Przystępującego kolejnego wezwania do złożenia wyjaśnień, jak też nie dawały podstaw do
uznania, że cena oferty Przystępującego nie jest rażąco niska. Oznacza to, że Zamawiający
zobowiązany był odrzucić ofertę Przystępującego na podstawie art. 224 ust. 6 w zw. z art.
226 ust. 1 pkt 8 ustawy Pzp.
W związku z tym Izba postanowiła jak w sentencji wyroku, orzekając na podstawie
art. 552 ust. 1, art. 553 i art. 554 ust. 1 ustawy Pzp.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku, na podstawie art. 574
i art. 575 ustawy Pzp oraz w oparciu o przepisy
§ 7 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 5 pkt 1
rozporządzenia w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego,
ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania (Dz.U. z 2020 r.
poz. 2437).
Przewodnicząca ...…………………..
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 3393/22 z dnia 2023-12-30
- Sygn. akt KIO 2999/23 z dnia 2023-10-30
- Sygn. akt KIO 3002/23 z dnia 2023-10-26
- Sygn. akt KIO 2979/23 z dnia 2023-10-25
- Sygn. akt KIO 3003/23 z dnia 2023-10-24
