rodzaj: WYROK
data dokumentu: 2019-08-06
rok: 2019
data dokumentu: 2019-08-06
rok: 2019
sygnatury akt.:
KIO 1418/19
KIO 1418/19
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 sierpnia 2019 r. w Warszawie
odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 22 lipca 2019 r. przez Odwołującego: AVR
Spółka Akcyjna z siedzibą Krakowie w postępowaniu prowadzonym przez Zamawiającego:
Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w imieniu którego działa
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Lublinie
przy udziale wykonawcy:
Zakład Transportu i Budowy Dróg B. spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu zgłaszającego przystąpienie do postępowania
odwoławczego po stronie Zamawiającego
odwołania wniesionego
do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 22 lipca 2019 r. przez Odwołującego: AVR
Spółka Akcyjna z siedzibą Krakowie w postępowaniu prowadzonym przez Zamawiającego:
Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w imieniu którego działa
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Lublinie
przy udziale wykonawcy:
Zakład Transportu i Budowy Dróg B. spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu zgłaszającego przystąpienie do postępowania
odwoławczego po stronie Zamawiającego
orzeka:
1.
Uwzględnia odwołanie w zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty
wykonawcy Zakład Transportu i Budowy Dróg B. spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu na podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art.
89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych i nakazuje Zamawiającemu
unieważnienie czynności wyboru oferty najkorzystniejszej oraz powtórzenie czynności
badania i oceny ofert, w tym odrzucenie oferty
wykonawcy Zakład Transportu i Budowy
Dróg B. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu na podstawie
art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych.
2. Oddala
odwołanie w zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty
wykonawcy Zakład Transportu i Budowy Dróg B. spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy
Prawo zamówień publicznych w związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art.
87 ust. 2 pkt 3 ustawy Prawo zamówień publicznych.
3. K
osztami postępowania obciąża Odwołującego w części ½ i Zamawiającego w części
1/2 , i:
3.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego: kwotę 7 500 zł 00 gr (słownie:
siedem
tysięcy pięćset złotych zero groszy) uiszczoną przez Odwołującego tytułem
wpisu od odwołania, kwotę 3 600 zł 00 gr (słownie: trzy tysiące sześćset złotych zero
groszy)
poniesioną przez Odwołującego tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, kwotę 3
600 zł 00 gr (słownie: trzy tysiące sześćset złotych zero groszy) poniesioną przez
Zamawiającego tytułem wynagrodzenia pełnomocnika oraz kwotę 250 zł 20 gr (słownie:
dwieście pięćdziesiąt złotych dwadzieścia groszy) poniesioną przez Odwołującego
tytułem dojazdu na posiedzenie i rozprawę;
3.2.
zasądza od Zamawiającego na rzecz Odwołującego kwotę 3.875 zł 10 gr (słownie: trzy
tysiące osiemset siedemdziesiąt pięć złotych dziesięć groszy).
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo
zamówień publicznych
(Dz. U. z 2018 r. poz. 1986, ze zm.) na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ….……………………………
Sygn. akt: KIO 1418/19
Uzasadnienie
Zamawiający – Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w imieniu
którego działa Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Lublinie
(„Zamawiający”) prowadzi w trybie przetargu nieograniczonego postępowanie o udzielenie
zamówienia pn. „Bieżące utrzymanie drogi ekspresowej S17 na odcinku od granicy
województwa mazowieckiego i lubelskiego do węzła Kurów Zachód (bez węzła) i drogi
krajowej nr 48
(„Postępowanie”). Wartość ww. zamówienia nie przekracza kwot określonych
w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r.
– Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1986, ze zm.), dalej jako „ustawa Pzp”.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w dniu 11 czerwca 2019 r. w Biuletynie
Zamówień Publicznych pod nr 559177-N-2019.
I. W dniu 22 lipca 2019 r.
Odwołujący - AVR Spółka Akcyjna z siedzibą Krakowie
(„Odwołujący”) wniósł do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej odwołanie na czynności podjęte
oraz zaniechane przez Zamawiającego w Postępowaniu polegające na:
wyborze jako najkorzystniejszej oferty Wykonawcy Zakład Transportu i Budowy Dróg B.
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu (dalej zwany także jako
„Wykonawca ZTiBD B.") pomimo, iż wybór ten narusza przepisy ustawy Pzp,
zaniech
aniu odrzucenia przez Zamawiającego oferty Wykonawcy ZTiBD B. pomimo, iż
wyjaśnienia złożone przez tego wykonawcę - z uwagi na ich zawartość i formę - winny
skutkować taką właśnie czynnością Zamawiającego,
dokonaniu poprawienia w ofercie Wykonawcy ZTiBD B.
omyłek mimo, iż te jako „istotne"
nie kwalifikowały się do zostawania procedury przewidzianej w art. 87 ust 2 pkt 3 ustawy
P
zp, co skutkowało zaniechaniem odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. jako
niezgodnej ze
specyfikacją istotnych warunków zamówienia („SIWZ”) i jej wyborem jako
najkorzystniejszej,
Odwołujący zarzucił Zamawiającemu naruszenie następujących przepisów:
art. 7 ust 1 i 3 ustawy Pzp w zw. z art. 91 ust. 1 ustawy Pzp, poprzez niedochowanie przez
Zamawiającego zasady uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców
poprzez wybór oferty Wykonawcy ZTiBD B., który to wybór zmierza do udzielenia
zamówienia wykonawcy wybranemu niezgodnie z przepisami ustawy,
art. 90 ust. 3 ustawy Pzp w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp oraz w zw. z art. 7 ust. 1
i 3 ustawy Pzp, poprzez uznanie wyja
śnień złożonych przez Wykonawcę ZTiBD B. za
wystarczające i „obalające" podejrzenie „rażąco niskiej ceny" złożonej oferty, a w
konsekwencji zaniechanie odrzucenia oferty tego wykonawcy w sytuacji gdy ten swoimi
w
yjaśnieniami nie rozwiał wątpliwości Zamawiającego w zakresie ceny oferty i nie
pozbawił jej przymiotu „rażąco niskiej",
art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp poprzez jego
zastosowanie i dokonanie
przez Zamawiającego w ofercie Wykonawcy ZTiBD B. poprawy
omyłek pomimo, iż nie spełnione zostały łącznie przesłanki art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp,
co skutkowało tym, iż Zamawiający zaniechał odrzucenia oferty tego wykonawcy jako
niezgodnej z SIWZ i dokonał jej wyboru jako najkorzystniejszej,
W związku z podniesionymi zarzutami Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania
i
nakazanie Zamawiającemu:
unieważnienia wyboru najkorzystniejszej oferty Wykonawcy ZTiBD B.,
dokonania ponownego badania i oceny ofert,
odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. z uwagi n
a okoliczności, o których mowa w
odwołaniu a więc: niezłożenie wyjaśnień w zakresie „rażąco niskiej ceny oferty" oraz
niezgodność oferty z SIWZ.
Uzasadniając podniesione zarzuty Odwołujący wskazał w szczególności, co następuje:
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp:
Odwołujący wskazał, iż ocena wyjaśnień złożonych w postępowaniu o udzielenie zamówienia
winna być dokonywana przez pryzmat treści skierowanego do wykonawcy wezwania i
przedmiotu zamówienia, którego dotyczy postępowanie. Skoro Zamawiający zwrócił się do
Wykonawcy ZTiBD B. o
wyjaśnienie „cen podanych w kosztorysie ofertowym” to wymagał
wyjaśnienia ich wszystkich, a nie tylko niektórych i to tych wybranych przez wykonawcę.
Zamawiający żądał dla uwiarygodnienia złożonych wyjaśnień przedstawienia i wykazania
„obiektywnych czynników” dostępnych wykonawcy, które wpłynęły lub mogły wpłynąć na
możliwość obniżenia przez wykonawcę ceny. Innym wymaganym przez Zamawiającego
elementem wyjaśnień miały być czynniki cenotwórcze, w tym koszty pracownicze, praca
sprzętu, koszty materiałowe, narzuty, marża wykonawcy, indywidualny charakter zamówienia.
Odwołujący podkreślił, iż Zamawiający w treści wezwania przesądził, powołując się na wyrok
Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 18 kwietnia 2012 r. sygn. akt I Ca 117/12, iż w
przypadku braku żądanych elementów wyjaśnienia będą miały charakter jedynie iluzoryczny i
nie będą stanowiły wyjaśnienia elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny.
Odnosząc się do treści wyjaśnień złożonych przez Wykonawcę ZTiBD B. Odwołujący wskazał
na następujące okoliczności:
a) Wykonawca ZTiBD B.
pominął i nie wyjaśnił elementów, jakie wziął pod uwagę przy
kalkulacji cen podanych w kosztorysie ofertowym (wszystkich pozycji)
– nie odniesiono
się do znaczącej większości pozycji „Kosztorysu ofertowego”, czy chociażby jego grup,
poprzestając tylko na wyjaśnieniu pozycji: „Utrzymanie czystości na MOP” i „Patrolowanie
autostrady”, mimo iż wyjaśnienia miały dotyczyć wszystkich „cen jednostkowych” z
„Kosztorysu ofertowego”. Ponadto wyjaśniając „utrzymanie czystości na MOP-ach”
Wykonawca ZTiBD B.
wskazał, że dysponuje „usługą firmy na rynku lokalnym” bez
wskazania nazwy podmiotu i dowodu w postaci
oferty wraz z ceną;
b) Wykonawca ZTiBD B.
do złożonych wyjaśnień nie przedłożył żadnych dowodów
uwiarygadniających składane wyjaśnienia, choć tych Zamawiający oczekiwał – za dowody
nie mogą zostać uznane załączone do wyjaśnień „kalkulacje indywidualne, które stanowią
pewną projekcję wykonawcy i nie zostały podpisane przez osobę upoważnioną. Ponadto
do kalkulacji nie załączono dowodów, które uwiarygodniłyby zawarte w nich wyliczenia, a
także nie złożono ww. umowy na „utrzymanie czystości na MOP-ach”;
c) Wykonawca ZTiBD B.
nie wskazał żadnych „obiektywnych czynników", które miały wpływ
na kalkulacje ceny oferty, a były dostępne tylko temu wykonawcy – okoliczności, na które
powołał się wykonawca B. cechuje bardzo wysoki poziom ogółu, który nie pozwala na
wskazanie
w jaki sposób przyczyniły się one do obniżenia ceny jego oferty, a ponadto
każdy z wykonawców biorących udział w postępowaniach dysponuje identycznymi
„czynnikami”;
d)
Nie przedstawiono w wyjaśnieniach - wbrew żądaniu Zamawiającego - „czynników
cenotwórczych, wpływających na cenę oferty, w tym kosztów pracowniczych, pracy
sprzętu, kosztów materiałowych, narzutów, marż Wykonawcy, indywidualnego charakteru
zamówienia" – Zamawiający wskazał wprost w wezwaniu, iż ich brak będzie skutkował
uznaniem wyjaśnień za iluzoryczne;
e)
Treść wyjaśnień ma charakter ogólny, abstrakcyjny, co w konsekwencji skutkuje tym, iż
takowe wyjaśnienia traktowane są tak jakby wyjaśnienia nie zostały w ogóle złożone ze
skutkiem przewidzianym w art. 90 ust. 3 ustawy Pzp. Stosownie bowiem do powszechnie
obowiązującej linii orzeczniczej KIO wyjaśnienia dotyczące ceny oferty, w których podane
są jedynie ogólne stwierdzenia, niepoparte konkretnymi kwotami i wyliczeniami żądanymi
przez Zamawiającego, mogą co najwyżej uzupełniać konkretne i szczegółowe analizy i
wyliczenia, jednak nie m
ogą stanowić wyjaśnień samych w sobie.
f)
Załączone do wyjaśnień „kalkulacje indywidualne" nie tylko nie zostały podpisane przez
osobę upoważnioną, ale przez kogokolwiek (podpisem nie jest komputerowy nadruk
„Grzegorz Filip”). Nie można traktować tych „wyliczeń" jako dowodu.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2
ustawy Pzp w związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp:
Odwołujący wskazał, iż Wykonawca ZTiBD B. podał błędne ilości jednostek w pozycjach: 87,
88, 94, 102, 107 i 108
„Kosztorysu ofertowego”, a ponadto w pozycji 94 zaoferował usługę na
innej
długości odcinka drogi niż oczekiwał Zamawiający przez okres dłuższy niż oczekiwany
przez Zamawiającego, nie uwzględniając zmian SIWZ z 18 czerwca 2019 r. Poprawienie
omyłki skutkowało zmianą ceny oferty Wykonawcy ZTiBD B. z 683.191,20 złotych brutto na
63
6.822,66 złotych brutto. Zmniejszenie ceny o 46.268,54 złotych brutto jest zmianą istotną,
albowiem wartość, o którą zmianie uległa cena złożonej oferty stanowi 6,79%. Cenę za prace
w ramach grupy „Utrzymanie korpusu, odwodnienia drogi, chodników” (pozycje 102, 107 i 108)
zmniejszono o
23,9%, cenę za prace wskazane w pozycji 87 o 80%, a w pozycji 88 o 50%.
Jednocześnie wartość korekty ceny Wykonawcy ZTiBD B. przewyższa łączną wartość wadium
i należytego zabezpieczenia wykonania umowy. W pozycji 94 Wykonawca ZTiBD B.
zaproponował dłuższy od oczekiwanego okres realizacji zamówienia (175 dni zamiast 164),
co
może oznaczać, iż przewidział i skalkulował ofertę na okres o 11 dni dłuższy niż oczekiwał
tego Zamawiający. Ponadto w ww. pozycji (94) Wykonawca ZTiBD B. zaoferował realizację
usługi na innym niż oczekiwał Zamawiający odcinku drogi. Fakt, że jest to odcinek dłuższy niż
zakładał Zamawiający w SIWZ, oraz że Wykonawca przyjął dłuższy okres jego patrolowania
niż określił to w SIWZ Zamawiający nie oznacza, iż cena jednostkowa z „Kosztorysu
ofertowego” winna być automatycznie utrzymana. Zamawiający pominął bowiem fakt, iż
długość odcinka podlegającego utrzymaniu oraz okres świadczenia usługi niewątpliwie
wpływają na cenę jednostkową.
II. Pismem z dnia 2 sierpnia 2019 r.
Zamawiający udzielił odpowiedzi na odwołanie wnosząc
o jego oddalenie. Uzasadniając zajęte w sprawie stanowisko wskazał w szczególności, co
następuje:
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp:
Zdaniem Zamawiającego Odwołujący w treści uzasadnienia w żaden sposób nie wykazał, iż
Zamawiający dokonując analizy wyjaśnień rażąco niskiej ceny błędnie uznał, że oferta
Wykonawcy ZTiBD B.
zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu
zamówienia, gdyż w treści uzasadnienia brak jest jakichkolwiek odniesień do treści oferty tego
wykonawcy,
które uzasadniałyby zasadność stawianego zarzutu, przez co należy uznać, iż
Odwołujący dokonał jedynie pobieżnej, wyrywkowej oceny wyjaśnień. W związku
z
powyższym w ocenie Zamawiającego należy uznać, iż Odwołujący nie sprostał ciążącemu
na nim obowiązku udowodnienia twierdzeń zawartych w odwołaniu. Odwołujący w treści
uzasadnienia poprzestaje na ogólnikowym kwestionowaniu wyjaśnień, nie negując przy tym
wyliczeń Wykonawcy ZTiBD B. dotyczących założonych kosztów oraz zysku, co czyni
odwołanie bezpodstawnym. Ponadto Odwołujący, zarzucając brak dowodów załączonych do
wyjaśnień, sam nie przedstawia dowodów, które potwierdzałyby, iż koszt wykonania
przedmiotowego zamówienia jest wyższy niż ten wskazany w ofercie Wykonawcy ZTiBD B..
Świadome unikanie przez Odwołującego odnoszenia się merytorycznie do ceny oferty
Wykonawcy ZTiBD B.
wynika zapewne ze świadomości zapisów ust. 6 § 2 Tomu II SIWZ
stanowiącego, iż „Zamawiający zastrzega sobie możliwość zlecania prac w mniejszym
zakresie niż to wynika z postanowień umowy bądź wyłączenia niektórych odcinków dróg
wymienionych w załączniku nr 1 do OPZ, a Wykonawca nie będzie wnosił z tego tytułu
żadnych roszczeń, w szczególności roszczeń o utracone korzyści.", który utrudnia
skalkulowanie przewidywanego zysku w sytuacji gdy Zamawiający określił rozliczenie
przedmiotowego zamówienia w sposób kosztorysowy. W związku z ogólnym charakterem
wezwania Zamawiającego, wykonawca nie może ponosić negatywnych skutków swoich
wyjaśnień, które sporządził w zakresie jaki uznał za wystarczający do odpowiedzi na zadane
pytanie.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp w
związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp:
W ocenie Zamawiającego odrzucenie oferty Wykonawcy ZTiBD B. stanowiłoby naruszenie
przez Zamawiającego art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp, gdyż ten przepis mówi o obowiązku
z
amawiającego poprawienia niezgodności oferty z SIWZ, jeśli ta niezgodność ma charakter
innej omyłki, a w tym przypadku niewątpliwie mamy do czynienia z inną omyłką. Również
regulacja prawna zawarta w art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy
Pzp nie zezwala zamawiającemu na
odrzucenie oferty, jeżeli jej treść nie odpowiada treści specyfikacji istotnych warunków
zamówienia, bez wcześniejszej analizy możliwości poprawienia innej omyłki, gdyż zawiera
zastrzeżenie odsyłające do art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp. Niewątpliwie w niniejszym
P
ostępowaniu mamy do czynienia z omyłką, polegającą na niezgodności oferty ze
specyfikacją istotnych warunków zamówienia, której poprawienie jest możliwe samodzielnie
przez Zamawiającego, bez konieczności konsultowania sposobu jej poprawienia z
w
ykonawcą. Sposób poprawienia jest oczywisty i sprowadza się do korekty nieprawidłowości
w nazwie pozycji nr 94 kosztorysu oraz ilości dla poz. nr 87, 88, 94, 102, 107 i 108, tak aby
doprowadzić do zgodności oferty (kosztorysu ofertowego) z SIWZ, a konkretnie ze
zmienionym w trakcie P
ostępowania formularzem kosztorysu ofertowego. W konsekwencji
poprawienia innych omyłek należało poprawić wyliczenie wartości dla pozycji, w których
dokonano zmiany ilości. Zamawiający zaznaczył również, że poprawienie omyłki nie
skutkowało zmianą rankingu ofert.
III. Pismem wniesionym do Prezesa Izby w dniu 25 lipca 2019 r. Wykonawca ZTiBD B.
zgłosił
przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego.
Stanowisko w sprawie Wykonawca ZTiBD B.
(„Przystępujący”) przedstawił w piśmie z dnia 5
sierpnia 2019 r. stwierdzając w szczególności, co następuje:
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp:
Przystępujący stwierdził, iż w treści wyjaśnień odniósł się kompleksowo do wezwania
Zamawiającego, przy czym szczególną uwagę zwrócił na pozycje kosztorysu, które miały
największy wpływ na ukształtowanie ceny, tj.
utrzymanie
czystości na MOP Niwa Babicka
i MOP Sarny (poz. 31 a i 31 b kosztorysu)
oraz
patrolowanie autostrady (poz. 94 kosztorysu).
W ramach
wymienionych powyżej pozycji doszło do największych różnic w wycenie pomiędzy
Przystępującym a Odwołującym. Za zupełnie nieracjonalną i sprzeczną z zasadami logiki
należy uznać argumentację Odwołującego, że Przystępujący powinien był przedstawić
podobną kalkulację wobec każdej ze 108 pozycji kosztorysu. Wyjaśnieniom – w zakresie, w
jakim dotyczą one w/w pozycji - nie można odmówić przymiotu konkretności. Okoliczności
uzasadniające oferowaną cenę nie były, wbrew twierdzeniu Odwołującego, ogólne i niemające
wymiernego wpływu na kalkulację. Wykonywanie podobnych zamówień w przeszłości oraz
obecnie pozwala bowiem na dokładniejszą kalkulację ceny - wykonawcy znane są bowiem
ryzyka i realne koszty świadczenia podobnych usług.
Zamawiający miał wiedzę na temat
zasobów ludzkich, a także sprzętu posiadanego przez Przystępującego, gdyż jest on
wykonawcą w ramach innych, podobnych zamówień. Z pewnością jest to oszczędność
sprzyjająca warunkom wykonywania zamówienia, gdyż ze względu na realizację kilku
zamówień w tym samym rejonie, wykonawca ma możliwość optymalizacji zatrudnienia oraz
zasobów sprzętowych. Tym samym wyjaśnienia te Zamawiający mógł uznać za wystarczające
w świetle przedstawionych kalkulacji, a także posiadanej przez siebie wiedzy. Uznanie
wyjaśnień za wystarczające było uzasadnione również faktem, iż kosztorys przedstawiony
przez Przystępującego był w znacznym zakresie zbieżny z szacunkową wartością
zamówienia. Wskazywanie przez Odwołującego na brak odręcznego podpisu na kalkulacjach
indywidualnych stanowi przejaw formalizmu, który należy uznać za niedopuszczalny.
Kalkulacje indywidualne stanowiły załącznik do wyjaśnień - ich integralną część, na co wprost
wsk
azuje treść pisma.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp w związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp:
Przystępujący wskazał, iż omyłki w jego ofercie zostały spowodowane modyfikacją treści SIWZ
-
kosztorysu przez Zamawiającego.
Zamawiający po zauważeniu omyłki mógł ją z łatwością
poprawić. W odniesieniu do przesłanki braku istotnej zmiany Przystępujący zauważył, że w
wyniku poprawienia omyłki praktycznie tylko przedmiot oferty w zasadniczej swej części nie
może ulec żadnym zmianom. W doktrynie wskazuje się, że poprawienie niezgodności oferty z
SIWZ stanowi niedozwoloną zmianę treści oferty, jeśli inny przedmiot świadczenia był
oferowany przed dokonaniem poprawienia, a inny -
po poprawieniu. Nie dotyczy to już jednak
poszczególnych elementów składających się na przedmiot zamówienia, a wykazywanych w
specyfikacjach technicznych czy przede wszystkim w kosztorysach ofertowych. W wyniku
dokonanej przez Zamawiającego poprawki omyłki różnica pomiędzy ceną wskazaną przez
Przystępującego a ceną poprawioną wyniosła 46. 368,54 zł, a zatem jedynie ok 6,79 %
wartości całej oferty. Tak znikoma zmiana w żadnym wypadku nie może być uznana za istotną
w świetle przedmiotowego Postępowania, zwłaszcza że Prawo zamówień publicznych uznaje
zmiany umowy nieprzekraczające 10% za bagatelne (art. 144 ust. 1 pkt 6 ustawy Pzp).
Przystępujący za bezpodstawne uznał twierdzenia Odwołującego, że Zamawiający nie był
uprawniony do poprawienia omyłki, gdyż nie mógł wiedzieć, czy taka istotnie była wola
wykonawcy.
Wskazał, iż zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy Pzp zamawiający ma obowiązek
powiadomienia wykonawcy o poprawieniu omyłki, natomiast wykonawca może na tą czynność
zamawiającego nie wyrazić zgody i w takim przypadku jego oferta podlega odrzuceniu.
Po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem stron i uczestnika postępowania, Krajowa
Izba Odwoławcza ustaliła i zważyła, co następuje.
Izba ustaliła, co następuje:
Izba ustaliła, że nie została wypełniona żadna z przesłanek, o których stanowi art. 189 ust. 2
ustawy Pzp, skutkujących odrzuceniem odwołania.
Izba stwierdziła, że Odwołujący jest legitymowany, zgodnie z przepisem art. 179 ust. 1 ustawy
Pzp,
do wniesienia odwołania, co nie było też sporne.
Na podstawie dokumentacji Postępowania Izba ustaliła w szczególności, co następuje:
Pismem z dnia 17 lipca 2019 r. Zamawiający zawiadomił wykonawców o wyborze oferty
Przystępującego jako najkorzystniejszej w Postępowaniu.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp:
Pismem z dnia
25 czerwca 2019 r. Zamawiający wezwał Przystępującego do udzielenia
wyjaśnień ceny oferty powołując się na regulację art. 90 ust. 1 ustawy Pzp i jednocześnie
wskazując, iż cena jego oferty jest niższa o ponad 30% od średniej arytmetycznej cen
wszystkich złożonych ofert. Z treści ww. pisma wynika, iż Zamawiający wezwał
Przystępującego do złożenia kompletnych i wyczerpujących wyjaśnień zaoferowanej ceny,
gdyż:
Zamawiający poinformował Przystępującego, iż w ramach wyjaśnień powinien wskazać
czynniki cenotwórcze, wpływające na cenę oferty, w tym koszty pracownicze, pracę
sprzętu, koszty materiałowe, narzuty, marżę wykonawcy, indywidualny charakter
zamówienia.
Zamawiający zaznaczył, iż w przeciwnym wypadku wyjaśnienia będą miały charakter
jedynie iluzoryczny i
powołał się na wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 18
kwietnia 2012 r. sygn. akt I Ca/117/12.
Zamawiający zwrócił się do Przystępującego o wyjaśnienie, czy wynagrodzenie netto
w
poszczególnych pozycjach zostało skalkulowane rzetelnie, czy wykonawca kalkulując
poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające wpływ na cenę danej
pozycji, a także czy wyliczone ceny uwzględniają wszystkie warunki i wymagania zawarte
przez Zamawiającego w SIWZ.
Zamawiający wskazał, iż oceniając wyjaśnienia w przedmiocie rażąco niskiej ceny będzie
brał pod uwagę obiektywne czynniki, w tym m.in.: - oszczędność/ekonomiczność danej
metody świadczonych usług; - techniczne lub wszelkie wyjątkowo korzystne warunki,
którymi dysponuje wykonawca w celu realizacji usług; - oryginalność metody wykonania
usług proponowanych przez wykonawcę; - zgodność z obowiązującymi przepisami
dotyczącymi ochrony zatrudnienia i warunków pracy, a także miejsca, w którym usługi te
będą realizowane; - możliwość uzyskania przez wykonawcę pomocy państwa.
Zamawiający wskazał, iż dokonując oceny weźmie również pod uwagę wszelkie inne
czynniki, wpływające na wysokość ceny oferty, które wskaże wykonawca, jeżeli będą
zgodne z prawem oraz nie zakłócają uczciwej konkurencji.
Pon
adto Zamawiający poinformował, że zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy Pzp odrzuci ofertę
wykonawcy, który nie złoży wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz
z
dostarczonymi dowodami potwierdzi, że oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku
do przedmiotu zamówienia.
N
a podstawie treści pisma Przystępującego z dnia 28 czerwca 2019 r. (odnosząc ją do treści
ww. wezwania Zamawiającego) Izba ustaliła, iż Przystępujący nie udzielił kompletnych
i
wyczerpujących wyjaśnień odpowiadających treści wezwania Zamawiającego:
1.
Pierwsze dwie strony wyjaśnień zawierają nieistotne dla sprawy rozważania dotyczące
postępowania wyjaśniającego z art. 90 ust. 1 i 1a ustawy Pzp. Trzecia strona zawiera
informacje o bardzo ogólnym charakterze, nie pozwalające na dokonanie oceny ich wpływu
na możliwość zaoferowania konkretnej ceny w Postępowaniu. Pewne informacje zostały
podane na ostatniej stronie wyjaśnień oraz w załączonych do nich dwóch kalkulacjach
(dotyczących jedynie trzech pozycji kosztorysowych).
2. W treści wezwania Zamawiający poinformował Przystępującego, iż w ramach wyjaśnień
powinien wskazywać czynniki cenotwórcze, wpływające na cenę oferty, w tym koszty
pracownicze, pracę sprzętu, koszty materiałowe, narzuty, marżę wykonawcy, indywidualny
charakter zamówienia. Powyższe czynniki cenotwórcze nie zostały przez Przystępującego
prawie w ogóle wskazane w ramach złożonych wyjaśnień. Za całkowicie niewystarczające
należy uznać informacje zawarte w tym zakresie na stronie trzeciej wyjaśnień, gdzie poza
kosztem roboczogodziny podano jedy
nie wartości procentowe. O ile taki sposób
przedstawie
nia wyjaśnień jest wystarczający w odniesieniu do zakładanego zysku, to już tak
nie jest w przypadku pozostałych kosztów. Procentowy rozkład kosztów nie stanowi żadnego
wyjaśnienia, że dana cena nie jest rażąco niska. Z podanych bardzo ogólnych nazw czynników
cenotwórczych i wartości procentowych nie można w żaden sposób wyciągnąć wniosku, czy
wszystkie czynniki cenotwórcze zostały przez Przystępującego uwzględnione, gdyż nie jest
wiadome co konkretnie
wykonawca uwzględnił w ramach poszczególnych kategorii czynników
i w jakiej wysokości. Przystępujący podał wprawdzie informację na temat przyjętego „kosztu”
roboczogodziny, jednak
że brak jest szczegółowych informacji pozwalających na ustalenie czy
kalkulac
ja sporządzona w tym zakresie jest rzetelna i obejmuje wszystkie koszty pracownicze,
tj. w
szczególności brak jest informacji o wysokości tych kosztów – łącznej oraz w rozbiciu na
poszczególne czynności/pozycje kosztorysowe. Na podstawie samej informacji o stawce za
roboczogodzinę nie można ustalić, czy koszty pracownicze zostały przez Przystępujące
skalkulowane w sposób rzetelny. Do wyjaśnień zostały załączone dwie „kalkulacje
indywidulane”, jednakże odnoszą się one wyłącznie do 3 ze 108 pozycji kosztorysu
ofertowego.
Z powyższego wynika, iż informacje podane przez Przystępującego mają
charakter wybiórczy
–
Przystępujący nie spełnił żądania Zamawiającego dotyczącego
wskazania czynników cenotwórczych, wpływających na cenę oferty oraz wyjaśnienia, iż
kalkulując poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające wpływ na cenę
danej pozycji. Kwestii tych
– wobec absolutnie niewystarczającej treści wyjaśnień – nie da się
w ogóle stwierdzić. Same ogólne zapewnienia wykonawcy nie stanowią wystarczającej treści
wyjaśnień.
3.
W treści wyjaśnień nie zostały podane konkretne informacje pozwalające na ustalenie, czy
Przystępujący kalkulując poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające
wpływ na cenę danej pozycji, a także czy wyliczone ceny uwzględniają wszystkie warunki i
wymagani
a zawarte przez Zamawiającego w SIWZ (a takie oczekiwanie zostało przez
Zamawiającego postawione w treści wezwania). W tym zakresie na podstawie dokumentacji
Postępowania Izba ustaliła, iż w SIWZ – Opis Przedmiotu Zamówienia („OPZ”) Zamawiający
określił warunki i wymagania odnoszące się do przedmiotu zamówienia, wskazując jakie
czynności ma wykonać wykonawca i w jaki sposób, a w odniesieniu do wielu pozycji
kosztorysowych podając dodatkowe informacje, tj.: przy użyciu jakiego sprzętu i środków
należy jej wykonać (np. materiały i środki czyszczące wskazane w odniesieniu do pozycji nr 6,
worki do zbierania śmieci – pozycja nr 12, środki transportu, środki łączności telefonicznej,
drobny sprzęt mechaniczny – pozycja nr 16, specjalistyczny sprzęt dopuszczony do
stosowania przy odbiorze wymienionych odpadów – pozycja nr 29-31, środki czystości,
wyposażenie apteczki pierwszej pomocy – pozycja nr 31a i 31b), jakie opłaty i koszty
uwzględnić (np. opłata za wysypisko śmieci - pozycja nr 12, koszt przewozu i utylizacji
odpadów – pozycja nr 16, koszt zabezpieczenia miejsca ze zwłokami martwego zwierzęcia –
pozycja nr 29-31)
, jakie elementy podlegają wymianie (np. odcinki ogrodzenia, słupki stalowe
– pozycja nr 25-26, wskazane elementy sygnalizacji świetlnej – pozycja nr 52, elementy
składowe azyli – pozycja nr 64, elementy odblaskowe – pozycja nr 70, kable – pozycja nr 73)
oraz jakie zasoby personalne należy uwzględnić (np. brygada pracowników składająca się z
m
in. 3 osób – pozycja nr 16, brygada patrolowa złożona z min. 2 osób – pozycja nr 94 - 96).
Zamawiający wskazał, iż „Wykonawca będzie zaopatrywał się we własnym zakresie w
materiały niezbędne do realizacji Umowy. Do wykonania wszelkich usług/robót
utrzymani
owych Wykonawca zastosuje materiały i technologie, takie same lub lepsze
jakościowo, z jakich wykonana została Droga (zastosowanie materiałów lepszych nie stanowi
podstawy do zwiększenia wynagrodzenia Wykonawcy). Wykonawca ma obowiązek
wykorzystać i wbudować materiały nowe. Nie dopuszcza się stosowania materiałów
używanych i/lub regenerowanych za wyjątkiem sytuacji dopuszczonych w SST. Materiały,
o
którym mowa wyżej, powinny odpowiadać co do jakości wymaganiom określonym ustawą z
dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. z 2019 r.
poz. 266 z późn. zm.)
i
odpowiadać aktualnym Zarządzeniom Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad
oraz Wytycznym Technicznym stosowanym przez GDDKiA na zasadach określonych w SST.
W pkt 6.4 OPZ Zamawiający wskazał, iż wymaga zatrudnienia na podstawie umowy o pracę
w rozumieniu przepisów ustawy Kodeks pracy Kierownika Utrzymania, który przy realizacji
przedmiotu zamówienia wykonywać będzie wskazane przez Zamawiającego czynności.
Obowiązek zatrudnienia na podstawie umowy o pracę dotyczy również pozostałych osób
wykonujących czynności w zakresie realizacji przedmiotu zamówienia (w tym osób
wykonujących prace fizyczne oraz operatorów sprzętu), jeżeli wykonywanie tych czynności
polega na wykonywaniu pracy w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. Zgodnie z punktem 6.6
oraz 6.7
OPZ wykonawca obowiązany jest do zapewnienia minimum 1 pojazdu patrolowego
oraz systemu monitorowania GPS pracy pojazdów, natomiast zgodnie z pkt 6.8 OPZ
wykonawca obowiązany jest do zorganizowania we własnym zakresie bazy na potrzeby
realizacji przedmiotu zamówienia. Powyższe wyliczenie ma jedynie przykładowy charakter,
a
poszczególne elementy cenotwórcze wynikają przede wszystkim z opisu wymaganego
sposobu
realizacji poszczególnych czynności składających się na przedmiot zamówienia.
Odnosząc się do wyjaśnień Przystępującego należało stwierdzić, iż wykonawca ten nie
wyjaśnił - jak tego wymagał Zamawiający w treści wezwania – czy „wynagrodzenie netto
w
poszczególnych pozycjach zostało skalkulowane rzetelnie, czy Wykonawca kalkulując
poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające wpływ na cenę danej
pozycji
” – gdyż złożone przez Przystępującego nie odnoszą się w sposób kompleksowy do
„wszystkich czynników mających wpływ na cenę danej pozycji” (w ogóle nie zawierają
informacji w rozbiciu na poszczególne pozycje kosztorysowe – za wyjątkiem trzech
przedstawionych w „kalkulacjach indywidualnych”), jak i nie zawierają informacji
pozwalających na ustalenie, czy „wyliczone ceny uwzględniają wszystkie warunki i wymagania
zawarte przez Zamawiającego w SIWZ” (Przystępujący w treści wyjaśnień tylko w pewnym
zakresie i w sposób bardzo ogólny odniósł się do warunków i wymagań zawartych przez
Zamawiającego w SIWZ – ogólne stwierdzenia dotyczące spełniania wymagań odnoszących
się do kosztów pracy, posiadania wyposażenia i zaplecza technicznego oraz umów na
zagospodarowania odpadów, bez podania jakichkolwiek konkretnych informacji).
4. W treści wezwania Zamawiający wskazał jakie obiektywne czynniki będzie brał pod uwagę
dokonując oceny wyjaśnień. Należy w tym miejscu poczynić uwagę, iż wykazanie
szczególnych okoliczności umożliwiających danemu wykonawcy na zaoferowanie znacząco
niższej ceny niż ceny pozostałych ofert złożonych w postępowaniu lub szacunek zamówienia
nie jest warunkiem koniecznym uznania, iż nie mamy do czynienia z rażąco niską ceną. Jeżeli
bowiem wykonawca przedstawi kompletną kalkulację cenową, zawierającą wszystkie
elementy cenotwórcze, która potwierdza, iż zaoferowana przez tego wykonawcę cena nie jest
ceną rażąco niską, wskazywanie szczególnych okoliczności nie jest w ogóle konieczne, a takie
okoliczności nie muszą w ogóle występować. Powyższa sytuacja nie miała jednak miejsca w
niniejszej sprawie, albowiem Przystępujący nie przedstawił w ramach złożonych wyjaśnień
konkretnej i kompletnej kalkulacji ceny ofertowej.
W treści pisma z dnia 28 lipca 2019 r.
Przystępujący powołał się natomiast na: „optymalne zasoby ludzkie i sprzętowe”, „zdobyte
doświadczenie”, „własny model świadczenia usług”, „realizację podobnych zamówień”, „dobrą
organizację pracy, schematy objazdów dróg, odpowiednie umowy na zagospodarowanie
odpadów”, posiadane „wyposażenie i zaplecze techniczne” oraz „wykwalifikowaną kadrę”. Z
treści wyjaśnień nie wynika, iż ww. okoliczności w jakiś szczególny sposób dotyczą
Przystępującego (w porównaniu z innymi wykonawcami tego rodzaju), a przede wszystkim
zostały one opisane w tak ogólny sposób, iż nie niosą żadnej konkretnej treści pozwalającej
na dokonanie ich przełożenia na jakiekolwiek wartości ekonomiczne.
5.
W treści wezwania Zamawiający poinformował, że zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy Pzp
odrzuci ofertę wykonawcy, który nie złoży wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz
z dostarczonymi dowodami potwierdzi, że oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do
przedmiotu zamówienia. Obowiązek złożenia wraz z wyjaśnieniami dowodów wynika również
wprost z przepisów ustawy Pzp. Należy jednak podzielić stanowisko, iż nie każda okoliczność
wskazana w treści wyjaśnień wymaga dowodu ze strony wykonawcy, gdyż przyjęcie takiego
założenia często czyniłoby niemożliwym złożenie kompletnych i wystarczających wyjaśnień.
Jednakże zaniechanie przez wykonawcę złożenia dowodów na potwierdzenie istotnych w
świetle wyjaśnień okoliczności oraz takich, których uzyskanie i złożenie nie jest dla wykonawcy
nadmiernie uciążliwe, przemawia za uznaniem wyjaśnień za niewystarczające. Z taką sytuacją
mamy do czynienia w niniejszej sprawie -
Przystępujący powołując się na umowę z innym
podmiotem
świadczącym usługi utrzymania MOP-ów nie tylko nie przedstawił żadnego
dowodu na potwierdzenie tej okoliczności, lecz nawet nie podał jego nazwy – jedno i drugie
mógł bez problemu uczynić, jednocześnie zastrzegając te informacje jako stanowiące
tajemnicę przedsiębiorstwa, skoro taki charakter im przypisuje. Natomiast za niezasadne Izba
uznała twierdzenia Odwołującego dotyczące braku podpisu pod kalkulacjami, albowiem
stanowią one integralną część wyjaśnień. Z tego właśnie powodu: po pierwsze nie wymagały
odrębnego podpisu, a po drugie nie stanowią dowodu załączonego do wyjaśnień (tylko ich
cześć).
Mając zatem na uwadze z jednej strony treść wezwania Zamawiającego, a z drugiej treść
odpowiedzi udzielonej przez Przystępującego, Izba stwierdziła, iż wyjaśnienia złożone przez
Przystępującego są bardzo ogólne, niewystarczające i nie zostały poparte dowodami choćby
w minimalnym i niez
będnym zakresie (tj. w odniesieniu do umowy na świadczenie usługi
utrzymania MOP-
ów). Przystępujący nie wskazał w sposób kompleksowy czynników
cenotwórczych, wpływających na cenę oferty, w odniesieniu do poszczególnych pozycji
kosztorysowych. Z treści wezwania Zamawiającego w żaden sposób nie wynikało, iż
wyjaśnienia nie muszą dotyczyć wszystkich pozycji kosztorysowych, lecz mogą w sposób
przykładowy odnosić się wyłącznie do kilku pozycji, co do których różnica ceny pomiędzy
ofertą Przystępującego a ceną jednego z dwóch pozostałych wykonawców jest najwyższa.
Być może zakres wyjaśnień, tj. 108 pozycji kosztorysowych, jest znaczny, jednakże taki
właśnie zakres wyjaśnień został zakreślony treścią wezwania. Poza tym Przystępujący
składając ofertę musiał dokonywać kalkulacji poszczególnych pozycji kosztorysowych, skoro
w ramach oferty należało złożyć wypełniony kosztorys ofertowy, a zatem przedstawienie
wyjaśnień w toku postępowania nie powinno być dla Przystępującego problem, a jedynie
mogło wiązać się z dużym nakładem pracy, z czym jednak trzeba się liczyć składając ofertę w
postępowaniu o udzielenie zamówienia. Ponadto należy zauważyć, iż konkretny sposób
przedstawienia wyjaśnień (co do formy, a nie co do treści) – jeśli nie zostanie określony przez
zamawiającego (a tak było w niniejszej sprawie) – jest dowolny. Przystępujący mógł zatem do
niektórych pozycji kosztorysowych odnieść się łącznie, o ile zakres wyjaśnień pod względem
treści odpowiadałby treści wezwania Zamawiającego.
Należy wyraźnie podkreślić, iż skład orzekający Izby podziela stanowisko, iż niezachowanie
pewnych wymogów, w szczególności formalnych, nie stoi na przeszkodzie uznaniu, iż cena
oferty nie jest ceną rażąco niską. Treść wyjaśnień wykonawcy musi jednak pozwalać na
udzielenie odpowiedzi na py
tania postawione w wezwaniu, sprowadzające się do ustalenia
czy cenę oferty należy czy nie należy uznać za cenę rażąco niską.
Podsumowując: Izba ustaliła, iż Zamawiający wezwał Przystępującego do złożenia
kompletnych i wyczerpujących wyjaśnień zaoferowanej ceny, natomiast treść wyjaśnień
Przystępującego jest ogólna, niekompletna, niepozwalająca na udzielenie odpowiedzi na
podstawowe pytania wynikające z tego wezwania, tj. czy Przystępujący uwzględnił wszystkie
czynniki cenotwórcze wpływające na cenę oferty (w tym koszty pracownicze, pracę sprzętu,
koszty materiałowe, narzuty, marżę Wykonawcy, indywidualny charakter zamówienia), czy
wynagrodzenie netto w poszczególnych pozycjach zostało skalkulowane rzetelnie, czy
w
ykonawca kalkulując poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające
wpływ na cenę danej pozycji, a także czy wyliczone ceny uwzględniają wszystkie warunki
i
wymagania zawarte przez Zamawiającego w SIWZ.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp w związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp:
Pismem z dnia
25 czerwca 2019 r. Zamawiający poinformował Przystępującego o poprawieniu
na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp
omyłek w złożonym przez niego kosztorysie
ofertowym
w kolumnie „Ilość jednostek" dla pozycji nr 87, 88, 94, 102, 107 i 108 i dokonaniu
odpowiedniej zmiany (po przeliczeniu w oparciu o podaną cenę jednostkową) wartości
podanych w kolumnie
„Wartość zadania netto”, a w konsekwencji również
ceny netto,
wysokości podatku VAT oraz ceny brutto. Pismem z dnia 28 czerwca 2019 r. Przystępujący
poinformował, iż wyraża zgodę na poprawienie ww. omyłek.
Pismem z dnia 12 lipca 2019 r.
Zamawiający poinformował Przystępującego o poprawieniu na
podstawie art.
87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp omyłki w złożonym przez niego kosztorysie
ofertowym
w kolumnie „Wyszczególnienie elementów rozliczeniowych" dla pozycji nr 94
zmieniając błędnie wpisaną nazwę pozycji z: „Patrol drogi S17 (część nr II) odcinek węzeł
„Skrudki" (bez węzła) - węzeł „Sielce" obecnie „Kurów Zachód" (bez węzła)", od km 20+160
do km 33+324 wg. kilometraża z dokumentacji projektowej” na: „Patrol drogi S17 (część nr II)
odc
inek węzeł „Skrudki" (bez węzła) - węzeł Sielce" obecnie „Kurów Zachód" (bez węzła)", od
km 20+160 do km 32+784 wg. kilometraża z dokumentacji projektowej”. Ww. modyfikacja
nazwy pozycji została wprowadzona Zmianą SIWZ nr 1. Przystępujący nie sprzeciwił się
poprawieniu ww. omyłki.
Izba zważyła, co następuje:
Odwołanie w zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy
ZTiBD B.
na podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp zasługuje na
uwzględnienie.
Jak wynika
z ustaleń faktycznych dokonanych przez Izbę i przedstawionych we wcześniejszej
części niniejszego uzasadnienia Izba stwierdziła, iż Zamawiający wezwał Przystępującego do
złożenia kompletnych i wyczerpujących wyjaśnień zaoferowanej ceny, natomiast treść
wy
jaśnień Przystępującego jest ogólna, niekompletna, niepozwalająca na udzielenie
odpowiedzi na podstawowe pytania wynikające z tego wezwania. W świetle przepisu art. 90
ust. 3 ustawy Pzp
podstawą odrzucenia oferty wykonawcy jest nie tylko stwierdzenie przez
zamawiającego, iż zaoferowana przez wykonawcę cena jest ceną rażąco niską, ale taką
podstawą jest także niezłożenie wyjaśnień. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Izby przez
niezłożenie wyjaśnień należy również rozumieć sytuację niezłożenia wyjaśnień
odpowiadających wezwaniu zamawiającego, wyjaśnień ogólnych, niekompletnych. W związku
z powyższym należało uznać, iż w stosunku do Przystępującego zaistniała podstawa
odrzucenia jego oferty
wskazana przez ustawodawcę w przepisie art. 90 ust. 3 w zw. z art. 89
ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp.
Za nietrafne Izba uznała stanowisko Zamawiającego i Przystępującego zarzucające
Odwołującemu, iż nie przedstawił argumentacji dotyczącej ceny oferty Przystępującego – nie
wskazał, z jakich powodów uważa, iż cena ta jest ceną rażąco niską. Należy przypomnieć, iż
zarzut zaniechania odrzucenia oferty na podstawie art. 90 ust. 3 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4
ustawy Pzp może zostać skutecznie podniesiony jedynie w sytuacji, gdy w postępowaniu miało
miejsce wezwanie wykonawcy do złożenia wyjaśnień na podstawie art. 90 ust. 1 albo 90 ust.
1a ustawy Pzp i w związku z tym winien on odnosić się do treści złożonych wyjaśnień lub
okoliczności niezłożenia wyjaśnień (sytuacje objęte regulacją art. 90 ust. 3 ustawy Pzp).
Podniesiony przez Odwołującego zarzut odnosił się do sytuacji „nieudzielenia wyjaśnień”,
a
nie sytuacji „udzielenia wyjaśnień potwierdzających, iż cena oferty jest ceną rażąco niską”.
Ponadto jest oczywiste, iż przedstawienie twierdzeń celem wykazania, iż w świetle złożonych
przez wykonawcę wyjaśnień cena jego oferty winna zostać uznana za cenę rażącą niską
możliwe jest jedynie w przypadku, gdy pozwala na to poziom konkretności i kompletności
złożonych wyjaśnień. Skład orzekający Izby podzielił stanowisko Odwołującego, iż taka
sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie.
Odwołanie w zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy
ZTiBD B. na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp w zw
iązku z poprawieniem omyłek
w ofercie tego wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp
nie zasługuje na
uwzględnienie.
Izba uznała, iż Odwołujący nie wykazał, że w niniejszej sprawie nie ziściły się przesłanki
poprawienia omyłek na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp. Odwołujący nie podnosił, iż
Przystępujący dopuścił się błędów niemających charakteru omyłek, tj. iż wprowadzenie do
oferty treści niezgodnej z treścią SIWZ stanowiło świadome działanie ze strony
Przystępującego. Odwołujący wskazywał natomiast, iż poprawienie omyłek w ofercie
Przystępującego będzie skutkowało istotną zmianą treści jego oferty. Skład orzekający Izby
nie podzielił argumentacji przedstawionej w tym zakresie przez Odwołującego. Sama różnica
w
cenie oferty wynosząca 6,79% nie może przesądzać o tym, iż mamy do czynienia z istotną
zmianą treści oferty. Jak słusznie zauważył Przystępujący, sam ustawodawca zmianę wartości
umowy
nieprzekraczającą 10% (o ile jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach
wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy Pzp) -
w przypadku zamówień na usługi lub
dostawy -
uznał za dopuszczalną na gruncie regulacji zawartej w art. 144 ust. 1 pkt 6 ustawy
Pzp
bez spełnienia dodatkowych wymogów. W odpowiedzi na argumenty Odwołującego
dotyczących wysokości zmiany ceny w ramach poszczególnych pozycji kosztorysowych
należy wskazać, iż kwalifikacji danej zmiany na gruncie regulacji art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy
Pzp należy dokonywać w odniesieniu do całej treści oferty. Podane przez Odwołującego
przykłady polegające na porównaniu zmiany wartości ceny oferty w odniesieniu do kwoty
wadium czy kwoty zabezpieczenia
należytego wykonania umowy mają sztuczny charakter,
podczas gdy ustalenie, czy p
oprawienie omyłki skutkuje istotną zmianą treści oferty winno
mieć miejsce poprzez porównanie treści oferty sprzed i po zmianie. Przyjęcie stanowiska
Odwołującego przedstawionego w zakresie poprawienia omyłki w pozycji 94 kosztorysu
ofertow
ego uniemożliwiałoby poprawianie większości omyłek w kosztorysach ofertowych,
skoro znajomość ceny jednostkowej nie stanowiłaby wystarczającej podstawy do dokonania
poprawnego przeliczenia ceny w oparciu o
poprawioną liczbę jednostek. Należy zauważyć, iż
w tym przypadku (jak i w pozostałych) Zamawiający dysponował niezbędnymi danymi
pozw
alającymi na dokonanie poprawy - prawidłowa ilość jednostek i nazwa pozycji wskazane
w kosztorysie (formularzu)
. Twierdzenia Odwołującego, iż w ramach pozycji nr 94 wolą
Przystępującego było zaoferowanie innej ceny jednostkowej niż wskazana w kosztorysie
ofertowym stanowią przypuszczenia ze strony Odwołującego, które nie mogą zostać uznane
za wystarczającą podstawę stwierdzenia nieprawidłowego zastosowania przez
Zamawiającego instytucji uregulowanej przez ustawodawcę w art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp.
Mając na uwadze, iż w ocenie Izby Odwołującemu nie udało się skutecznie wykazać, iż
Zamawiający niezgodnie z przepisem art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp dokonał poprawienia
omyłek w ofercie Przystępującego, podniesione w tym zakresie zarzuty naruszenia art. 89 ust.
1 pkt 2 ustawy Pzp
należało uznać za niezasługujące na uwzględnienie.
Bi
orąc pod uwagę powyższe, Izba orzekła, jak w sentencji.
O
kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku postępowania - na podstawie art.
192 ust. 9 i 10 ustawy Pzp oraz w
oparciu o przepisy § 5 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 3 pkt 2 lit. a i lit.
b oraz § 5 ust. 3 pkt 1 w zw. z § 3 pkt 2 lit. b oraz § 5 ust. 4 rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania wpisu od
odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu odwoławczym i sposobu ich rozliczania (t.j.
Dz. U. z 2018 r. poz. 972). Zgodnie z art. 192 ust. 10 ustawy Pzp
strony ponoszą koszty
postępowania odwoławczego stosownie do jego wyniku, z zastrzeżeniem art. 186 ust. 6. Jak
wynika z postanowienia
Sądu Okręgowego w Gliwicach z 20 lipca 2016 r. sygn. akt X Ga
280/16
– w przypadku rozstrzygnięcia, w którym część odwołania wniesionego do Krajowej
Izby O
dwoławczej zostaje oddalona, a część uwzględniona, zasada odpowiedzialności za
wynik postępowania odwoławczego oznacza obowiązek stosunkowego rozdzielenia kosztów
postępowania odwoławczego w takiej części, w jakiej odwołanie odniosło skutek. Podobnie w:
wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 22 stycznia 2016 r. sygn. akt XXIII Ga 1992/15,
postanowieniu Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 3 października 2013 r. sygn. akt X Ga
286/13, wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 29 listopada 2016 r. sygn. akt XXIII
Ga 880/16, wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 17 listopada 2016 r. sygn. akt X Ga
653/16, postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 grudnia 2017 r. sygn. akt
XXIII Ga 1886/17, postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 18 grudnia 2018 r.
sygn. akt XXIII Ga 830/18 i postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12
października 2018 r. sygn. akt XXIII Ga 1123/18. W ostatnim z wymienionych orzeczeń Sąd
Okręgowy wskazał, iż „przychylił się do zarzutu skargi na wyrok KIO i głównej tezy jej
uzasadnienia, zgodnie z którą wynik sprawy winien być badany w odniesieniu do ilości
uwzgl
ędnionych i oddalonych zarzutów.” W niniejszej sprawie Izba – co wynika z sentencji
orzeczenia -
częściowo uwzględniła i częściowo oddaliła odwołanie. Kosztami postępowania
obciążono Odwołującego w części ½ oraz Zamawiającego w części ½. Na koszty
p
ostępowania odwoławczego składa się kwota 7.500 zł uiszczona przez Odwołującego
t
ytułem wpisu od odwołania, kwota 3.600 zł poniesiona przez Odwołującego tytułem
wynagrodzeni
a pełnomocnika, kwota 3.600 zł poniesiona przez Zamawiającego tytułem
wynagrodze
nia pełnomocnika oraz kwota 250,20 zł poniesiona przez Odwołującego tytułem
do
jazdu na posiedzenie i rozprawę. Odwołujący poniósł dotychczas koszty postępowania
odwoławczego w wysokości 11.350,20 zł tytułem wpisu od odwołania, wynagrodzenia
pełnomocnika oraz dojazdu na posiedzenie i rozprawę, tymczasem odpowiadał za nie jedynie
do wysokości 7.475,10 zł (14.950 zł / 2). Wobec powyższego Izba zasądziła od
Zamawiającego na rzecz Odwołującego kwotę 3.875,10 zł (11.350,20 zł – 7.475,10 zł),
stanowiącą różnicę pomiędzy kosztami poniesionymi dotychczas przez Odwołującego
a
kosztami postępowania, za jakie odpowiadał w świetle jego wyniku. Natomiast brak było
podstaw do uwzględnia wniosku Przystępującego o zasądzenie na jego rzecz kosztów
reprezentacji przed Izbą z uwagi na fakt, iż w postępowaniu odwoławczym nie miało miejsca
wniesienie sprzeciwu tego wykonawcy wobec uwzględnienia zarzutów odwołania.
Przewodniczący: …..……………………………
1.
Uwzględnia odwołanie w zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty
wykonawcy Zakład Transportu i Budowy Dróg B. spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu na podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art.
89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych i nakazuje Zamawiającemu
unieważnienie czynności wyboru oferty najkorzystniejszej oraz powtórzenie czynności
badania i oceny ofert, w tym odrzucenie oferty
wykonawcy Zakład Transportu i Budowy
Dróg B. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu na podstawie
art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo zamówień publicznych.
2. Oddala
odwołanie w zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty
wykonawcy Zakład Transportu i Budowy Dróg B. spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy
Prawo zamówień publicznych w związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art.
87 ust. 2 pkt 3 ustawy Prawo zamówień publicznych.
3. K
osztami postępowania obciąża Odwołującego w części ½ i Zamawiającego w części
1/2 , i:
3.1.
zalicza w poczet kosztów postępowania odwoławczego: kwotę 7 500 zł 00 gr (słownie:
siedem
tysięcy pięćset złotych zero groszy) uiszczoną przez Odwołującego tytułem
wpisu od odwołania, kwotę 3 600 zł 00 gr (słownie: trzy tysiące sześćset złotych zero
groszy)
poniesioną przez Odwołującego tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, kwotę 3
600 zł 00 gr (słownie: trzy tysiące sześćset złotych zero groszy) poniesioną przez
Zamawiającego tytułem wynagrodzenia pełnomocnika oraz kwotę 250 zł 20 gr (słownie:
dwieście pięćdziesiąt złotych dwadzieścia groszy) poniesioną przez Odwołującego
tytułem dojazdu na posiedzenie i rozprawę;
3.2.
zasądza od Zamawiającego na rzecz Odwołującego kwotę 3.875 zł 10 gr (słownie: trzy
tysiące osiemset siedemdziesiąt pięć złotych dziesięć groszy).
Stosownie do art. 198a i 198b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo
zamówień publicznych
(Dz. U. z 2018 r. poz. 1986, ze zm.) na niniejszy wyrok - w terminie 7 dni od dnia jego
doręczenia - przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej do
Sądu Okręgowego w Warszawie.
Przewodniczący: ….……………………………
Sygn. akt: KIO 1418/19
Uzasadnienie
Zamawiający – Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w imieniu
którego działa Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Lublinie
(„Zamawiający”) prowadzi w trybie przetargu nieograniczonego postępowanie o udzielenie
zamówienia pn. „Bieżące utrzymanie drogi ekspresowej S17 na odcinku od granicy
województwa mazowieckiego i lubelskiego do węzła Kurów Zachód (bez węzła) i drogi
krajowej nr 48
(„Postępowanie”). Wartość ww. zamówienia nie przekracza kwot określonych
w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r.
– Prawo
zamówień publicznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1986, ze zm.), dalej jako „ustawa Pzp”.
Ogłoszenie o zamówieniu zostało opublikowane w dniu 11 czerwca 2019 r. w Biuletynie
Zamówień Publicznych pod nr 559177-N-2019.
I. W dniu 22 lipca 2019 r.
Odwołujący - AVR Spółka Akcyjna z siedzibą Krakowie
(„Odwołujący”) wniósł do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej odwołanie na czynności podjęte
oraz zaniechane przez Zamawiającego w Postępowaniu polegające na:
wyborze jako najkorzystniejszej oferty Wykonawcy Zakład Transportu i Budowy Dróg B.
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Jarosławiu (dalej zwany także jako
„Wykonawca ZTiBD B.") pomimo, iż wybór ten narusza przepisy ustawy Pzp,
zaniech
aniu odrzucenia przez Zamawiającego oferty Wykonawcy ZTiBD B. pomimo, iż
wyjaśnienia złożone przez tego wykonawcę - z uwagi na ich zawartość i formę - winny
skutkować taką właśnie czynnością Zamawiającego,
dokonaniu poprawienia w ofercie Wykonawcy ZTiBD B.
omyłek mimo, iż te jako „istotne"
nie kwalifikowały się do zostawania procedury przewidzianej w art. 87 ust 2 pkt 3 ustawy
P
zp, co skutkowało zaniechaniem odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. jako
niezgodnej ze
specyfikacją istotnych warunków zamówienia („SIWZ”) i jej wyborem jako
najkorzystniejszej,
Odwołujący zarzucił Zamawiającemu naruszenie następujących przepisów:
art. 7 ust 1 i 3 ustawy Pzp w zw. z art. 91 ust. 1 ustawy Pzp, poprzez niedochowanie przez
Zamawiającego zasady uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców
poprzez wybór oferty Wykonawcy ZTiBD B., który to wybór zmierza do udzielenia
zamówienia wykonawcy wybranemu niezgodnie z przepisami ustawy,
art. 90 ust. 3 ustawy Pzp w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp oraz w zw. z art. 7 ust. 1
i 3 ustawy Pzp, poprzez uznanie wyja
śnień złożonych przez Wykonawcę ZTiBD B. za
wystarczające i „obalające" podejrzenie „rażąco niskiej ceny" złożonej oferty, a w
konsekwencji zaniechanie odrzucenia oferty tego wykonawcy w sytuacji gdy ten swoimi
w
yjaśnieniami nie rozwiał wątpliwości Zamawiającego w zakresie ceny oferty i nie
pozbawił jej przymiotu „rażąco niskiej",
art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp poprzez jego
zastosowanie i dokonanie
przez Zamawiającego w ofercie Wykonawcy ZTiBD B. poprawy
omyłek pomimo, iż nie spełnione zostały łącznie przesłanki art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp,
co skutkowało tym, iż Zamawiający zaniechał odrzucenia oferty tego wykonawcy jako
niezgodnej z SIWZ i dokonał jej wyboru jako najkorzystniejszej,
W związku z podniesionymi zarzutami Odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania
i
nakazanie Zamawiającemu:
unieważnienia wyboru najkorzystniejszej oferty Wykonawcy ZTiBD B.,
dokonania ponownego badania i oceny ofert,
odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. z uwagi n
a okoliczności, o których mowa w
odwołaniu a więc: niezłożenie wyjaśnień w zakresie „rażąco niskiej ceny oferty" oraz
niezgodność oferty z SIWZ.
Uzasadniając podniesione zarzuty Odwołujący wskazał w szczególności, co następuje:
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp:
Odwołujący wskazał, iż ocena wyjaśnień złożonych w postępowaniu o udzielenie zamówienia
winna być dokonywana przez pryzmat treści skierowanego do wykonawcy wezwania i
przedmiotu zamówienia, którego dotyczy postępowanie. Skoro Zamawiający zwrócił się do
Wykonawcy ZTiBD B. o
wyjaśnienie „cen podanych w kosztorysie ofertowym” to wymagał
wyjaśnienia ich wszystkich, a nie tylko niektórych i to tych wybranych przez wykonawcę.
Zamawiający żądał dla uwiarygodnienia złożonych wyjaśnień przedstawienia i wykazania
„obiektywnych czynników” dostępnych wykonawcy, które wpłynęły lub mogły wpłynąć na
możliwość obniżenia przez wykonawcę ceny. Innym wymaganym przez Zamawiającego
elementem wyjaśnień miały być czynniki cenotwórcze, w tym koszty pracownicze, praca
sprzętu, koszty materiałowe, narzuty, marża wykonawcy, indywidualny charakter zamówienia.
Odwołujący podkreślił, iż Zamawiający w treści wezwania przesądził, powołując się na wyrok
Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 18 kwietnia 2012 r. sygn. akt I Ca 117/12, iż w
przypadku braku żądanych elementów wyjaśnienia będą miały charakter jedynie iluzoryczny i
nie będą stanowiły wyjaśnienia elementów oferty mających wpływ na wysokość ceny.
Odnosząc się do treści wyjaśnień złożonych przez Wykonawcę ZTiBD B. Odwołujący wskazał
na następujące okoliczności:
a) Wykonawca ZTiBD B.
pominął i nie wyjaśnił elementów, jakie wziął pod uwagę przy
kalkulacji cen podanych w kosztorysie ofertowym (wszystkich pozycji)
– nie odniesiono
się do znaczącej większości pozycji „Kosztorysu ofertowego”, czy chociażby jego grup,
poprzestając tylko na wyjaśnieniu pozycji: „Utrzymanie czystości na MOP” i „Patrolowanie
autostrady”, mimo iż wyjaśnienia miały dotyczyć wszystkich „cen jednostkowych” z
„Kosztorysu ofertowego”. Ponadto wyjaśniając „utrzymanie czystości na MOP-ach”
Wykonawca ZTiBD B.
wskazał, że dysponuje „usługą firmy na rynku lokalnym” bez
wskazania nazwy podmiotu i dowodu w postaci
oferty wraz z ceną;
b) Wykonawca ZTiBD B.
do złożonych wyjaśnień nie przedłożył żadnych dowodów
uwiarygadniających składane wyjaśnienia, choć tych Zamawiający oczekiwał – za dowody
nie mogą zostać uznane załączone do wyjaśnień „kalkulacje indywidualne, które stanowią
pewną projekcję wykonawcy i nie zostały podpisane przez osobę upoważnioną. Ponadto
do kalkulacji nie załączono dowodów, które uwiarygodniłyby zawarte w nich wyliczenia, a
także nie złożono ww. umowy na „utrzymanie czystości na MOP-ach”;
c) Wykonawca ZTiBD B.
nie wskazał żadnych „obiektywnych czynników", które miały wpływ
na kalkulacje ceny oferty, a były dostępne tylko temu wykonawcy – okoliczności, na które
powołał się wykonawca B. cechuje bardzo wysoki poziom ogółu, który nie pozwala na
wskazanie
w jaki sposób przyczyniły się one do obniżenia ceny jego oferty, a ponadto
każdy z wykonawców biorących udział w postępowaniach dysponuje identycznymi
„czynnikami”;
d)
Nie przedstawiono w wyjaśnieniach - wbrew żądaniu Zamawiającego - „czynników
cenotwórczych, wpływających na cenę oferty, w tym kosztów pracowniczych, pracy
sprzętu, kosztów materiałowych, narzutów, marż Wykonawcy, indywidualnego charakteru
zamówienia" – Zamawiający wskazał wprost w wezwaniu, iż ich brak będzie skutkował
uznaniem wyjaśnień za iluzoryczne;
e)
Treść wyjaśnień ma charakter ogólny, abstrakcyjny, co w konsekwencji skutkuje tym, iż
takowe wyjaśnienia traktowane są tak jakby wyjaśnienia nie zostały w ogóle złożone ze
skutkiem przewidzianym w art. 90 ust. 3 ustawy Pzp. Stosownie bowiem do powszechnie
obowiązującej linii orzeczniczej KIO wyjaśnienia dotyczące ceny oferty, w których podane
są jedynie ogólne stwierdzenia, niepoparte konkretnymi kwotami i wyliczeniami żądanymi
przez Zamawiającego, mogą co najwyżej uzupełniać konkretne i szczegółowe analizy i
wyliczenia, jednak nie m
ogą stanowić wyjaśnień samych w sobie.
f)
Załączone do wyjaśnień „kalkulacje indywidualne" nie tylko nie zostały podpisane przez
osobę upoważnioną, ale przez kogokolwiek (podpisem nie jest komputerowy nadruk
„Grzegorz Filip”). Nie można traktować tych „wyliczeń" jako dowodu.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2
ustawy Pzp w związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp:
Odwołujący wskazał, iż Wykonawca ZTiBD B. podał błędne ilości jednostek w pozycjach: 87,
88, 94, 102, 107 i 108
„Kosztorysu ofertowego”, a ponadto w pozycji 94 zaoferował usługę na
innej
długości odcinka drogi niż oczekiwał Zamawiający przez okres dłuższy niż oczekiwany
przez Zamawiającego, nie uwzględniając zmian SIWZ z 18 czerwca 2019 r. Poprawienie
omyłki skutkowało zmianą ceny oferty Wykonawcy ZTiBD B. z 683.191,20 złotych brutto na
63
6.822,66 złotych brutto. Zmniejszenie ceny o 46.268,54 złotych brutto jest zmianą istotną,
albowiem wartość, o którą zmianie uległa cena złożonej oferty stanowi 6,79%. Cenę za prace
w ramach grupy „Utrzymanie korpusu, odwodnienia drogi, chodników” (pozycje 102, 107 i 108)
zmniejszono o
23,9%, cenę za prace wskazane w pozycji 87 o 80%, a w pozycji 88 o 50%.
Jednocześnie wartość korekty ceny Wykonawcy ZTiBD B. przewyższa łączną wartość wadium
i należytego zabezpieczenia wykonania umowy. W pozycji 94 Wykonawca ZTiBD B.
zaproponował dłuższy od oczekiwanego okres realizacji zamówienia (175 dni zamiast 164),
co
może oznaczać, iż przewidział i skalkulował ofertę na okres o 11 dni dłuższy niż oczekiwał
tego Zamawiający. Ponadto w ww. pozycji (94) Wykonawca ZTiBD B. zaoferował realizację
usługi na innym niż oczekiwał Zamawiający odcinku drogi. Fakt, że jest to odcinek dłuższy niż
zakładał Zamawiający w SIWZ, oraz że Wykonawca przyjął dłuższy okres jego patrolowania
niż określił to w SIWZ Zamawiający nie oznacza, iż cena jednostkowa z „Kosztorysu
ofertowego” winna być automatycznie utrzymana. Zamawiający pominął bowiem fakt, iż
długość odcinka podlegającego utrzymaniu oraz okres świadczenia usługi niewątpliwie
wpływają na cenę jednostkową.
II. Pismem z dnia 2 sierpnia 2019 r.
Zamawiający udzielił odpowiedzi na odwołanie wnosząc
o jego oddalenie. Uzasadniając zajęte w sprawie stanowisko wskazał w szczególności, co
następuje:
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp:
Zdaniem Zamawiającego Odwołujący w treści uzasadnienia w żaden sposób nie wykazał, iż
Zamawiający dokonując analizy wyjaśnień rażąco niskiej ceny błędnie uznał, że oferta
Wykonawcy ZTiBD B.
zawiera rażąco niską cenę lub koszt w stosunku do przedmiotu
zamówienia, gdyż w treści uzasadnienia brak jest jakichkolwiek odniesień do treści oferty tego
wykonawcy,
które uzasadniałyby zasadność stawianego zarzutu, przez co należy uznać, iż
Odwołujący dokonał jedynie pobieżnej, wyrywkowej oceny wyjaśnień. W związku
z
powyższym w ocenie Zamawiającego należy uznać, iż Odwołujący nie sprostał ciążącemu
na nim obowiązku udowodnienia twierdzeń zawartych w odwołaniu. Odwołujący w treści
uzasadnienia poprzestaje na ogólnikowym kwestionowaniu wyjaśnień, nie negując przy tym
wyliczeń Wykonawcy ZTiBD B. dotyczących założonych kosztów oraz zysku, co czyni
odwołanie bezpodstawnym. Ponadto Odwołujący, zarzucając brak dowodów załączonych do
wyjaśnień, sam nie przedstawia dowodów, które potwierdzałyby, iż koszt wykonania
przedmiotowego zamówienia jest wyższy niż ten wskazany w ofercie Wykonawcy ZTiBD B..
Świadome unikanie przez Odwołującego odnoszenia się merytorycznie do ceny oferty
Wykonawcy ZTiBD B.
wynika zapewne ze świadomości zapisów ust. 6 § 2 Tomu II SIWZ
stanowiącego, iż „Zamawiający zastrzega sobie możliwość zlecania prac w mniejszym
zakresie niż to wynika z postanowień umowy bądź wyłączenia niektórych odcinków dróg
wymienionych w załączniku nr 1 do OPZ, a Wykonawca nie będzie wnosił z tego tytułu
żadnych roszczeń, w szczególności roszczeń o utracone korzyści.", który utrudnia
skalkulowanie przewidywanego zysku w sytuacji gdy Zamawiający określił rozliczenie
przedmiotowego zamówienia w sposób kosztorysowy. W związku z ogólnym charakterem
wezwania Zamawiającego, wykonawca nie może ponosić negatywnych skutków swoich
wyjaśnień, które sporządził w zakresie jaki uznał za wystarczający do odpowiedzi na zadane
pytanie.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp w
związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp:
W ocenie Zamawiającego odrzucenie oferty Wykonawcy ZTiBD B. stanowiłoby naruszenie
przez Zamawiającego art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp, gdyż ten przepis mówi o obowiązku
z
amawiającego poprawienia niezgodności oferty z SIWZ, jeśli ta niezgodność ma charakter
innej omyłki, a w tym przypadku niewątpliwie mamy do czynienia z inną omyłką. Również
regulacja prawna zawarta w art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy
Pzp nie zezwala zamawiającemu na
odrzucenie oferty, jeżeli jej treść nie odpowiada treści specyfikacji istotnych warunków
zamówienia, bez wcześniejszej analizy możliwości poprawienia innej omyłki, gdyż zawiera
zastrzeżenie odsyłające do art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp. Niewątpliwie w niniejszym
P
ostępowaniu mamy do czynienia z omyłką, polegającą na niezgodności oferty ze
specyfikacją istotnych warunków zamówienia, której poprawienie jest możliwe samodzielnie
przez Zamawiającego, bez konieczności konsultowania sposobu jej poprawienia z
w
ykonawcą. Sposób poprawienia jest oczywisty i sprowadza się do korekty nieprawidłowości
w nazwie pozycji nr 94 kosztorysu oraz ilości dla poz. nr 87, 88, 94, 102, 107 i 108, tak aby
doprowadzić do zgodności oferty (kosztorysu ofertowego) z SIWZ, a konkretnie ze
zmienionym w trakcie P
ostępowania formularzem kosztorysu ofertowego. W konsekwencji
poprawienia innych omyłek należało poprawić wyliczenie wartości dla pozycji, w których
dokonano zmiany ilości. Zamawiający zaznaczył również, że poprawienie omyłki nie
skutkowało zmianą rankingu ofert.
III. Pismem wniesionym do Prezesa Izby w dniu 25 lipca 2019 r. Wykonawca ZTiBD B.
zgłosił
przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego.
Stanowisko w sprawie Wykonawca ZTiBD B.
(„Przystępujący”) przedstawił w piśmie z dnia 5
sierpnia 2019 r. stwierdzając w szczególności, co następuje:
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp:
Przystępujący stwierdził, iż w treści wyjaśnień odniósł się kompleksowo do wezwania
Zamawiającego, przy czym szczególną uwagę zwrócił na pozycje kosztorysu, które miały
największy wpływ na ukształtowanie ceny, tj.
utrzymanie
czystości na MOP Niwa Babicka
i MOP Sarny (poz. 31 a i 31 b kosztorysu)
oraz
patrolowanie autostrady (poz. 94 kosztorysu).
W ramach
wymienionych powyżej pozycji doszło do największych różnic w wycenie pomiędzy
Przystępującym a Odwołującym. Za zupełnie nieracjonalną i sprzeczną z zasadami logiki
należy uznać argumentację Odwołującego, że Przystępujący powinien był przedstawić
podobną kalkulację wobec każdej ze 108 pozycji kosztorysu. Wyjaśnieniom – w zakresie, w
jakim dotyczą one w/w pozycji - nie można odmówić przymiotu konkretności. Okoliczności
uzasadniające oferowaną cenę nie były, wbrew twierdzeniu Odwołującego, ogólne i niemające
wymiernego wpływu na kalkulację. Wykonywanie podobnych zamówień w przeszłości oraz
obecnie pozwala bowiem na dokładniejszą kalkulację ceny - wykonawcy znane są bowiem
ryzyka i realne koszty świadczenia podobnych usług.
Zamawiający miał wiedzę na temat
zasobów ludzkich, a także sprzętu posiadanego przez Przystępującego, gdyż jest on
wykonawcą w ramach innych, podobnych zamówień. Z pewnością jest to oszczędność
sprzyjająca warunkom wykonywania zamówienia, gdyż ze względu na realizację kilku
zamówień w tym samym rejonie, wykonawca ma możliwość optymalizacji zatrudnienia oraz
zasobów sprzętowych. Tym samym wyjaśnienia te Zamawiający mógł uznać za wystarczające
w świetle przedstawionych kalkulacji, a także posiadanej przez siebie wiedzy. Uznanie
wyjaśnień za wystarczające było uzasadnione również faktem, iż kosztorys przedstawiony
przez Przystępującego był w znacznym zakresie zbieżny z szacunkową wartością
zamówienia. Wskazywanie przez Odwołującego na brak odręcznego podpisu na kalkulacjach
indywidualnych stanowi przejaw formalizmu, który należy uznać za niedopuszczalny.
Kalkulacje indywidualne stanowiły załącznik do wyjaśnień - ich integralną część, na co wprost
wsk
azuje treść pisma.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp w związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp:
Przystępujący wskazał, iż omyłki w jego ofercie zostały spowodowane modyfikacją treści SIWZ
-
kosztorysu przez Zamawiającego.
Zamawiający po zauważeniu omyłki mógł ją z łatwością
poprawić. W odniesieniu do przesłanki braku istotnej zmiany Przystępujący zauważył, że w
wyniku poprawienia omyłki praktycznie tylko przedmiot oferty w zasadniczej swej części nie
może ulec żadnym zmianom. W doktrynie wskazuje się, że poprawienie niezgodności oferty z
SIWZ stanowi niedozwoloną zmianę treści oferty, jeśli inny przedmiot świadczenia był
oferowany przed dokonaniem poprawienia, a inny -
po poprawieniu. Nie dotyczy to już jednak
poszczególnych elementów składających się na przedmiot zamówienia, a wykazywanych w
specyfikacjach technicznych czy przede wszystkim w kosztorysach ofertowych. W wyniku
dokonanej przez Zamawiającego poprawki omyłki różnica pomiędzy ceną wskazaną przez
Przystępującego a ceną poprawioną wyniosła 46. 368,54 zł, a zatem jedynie ok 6,79 %
wartości całej oferty. Tak znikoma zmiana w żadnym wypadku nie może być uznana za istotną
w świetle przedmiotowego Postępowania, zwłaszcza że Prawo zamówień publicznych uznaje
zmiany umowy nieprzekraczające 10% za bagatelne (art. 144 ust. 1 pkt 6 ustawy Pzp).
Przystępujący za bezpodstawne uznał twierdzenia Odwołującego, że Zamawiający nie był
uprawniony do poprawienia omyłki, gdyż nie mógł wiedzieć, czy taka istotnie była wola
wykonawcy.
Wskazał, iż zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy Pzp zamawiający ma obowiązek
powiadomienia wykonawcy o poprawieniu omyłki, natomiast wykonawca może na tą czynność
zamawiającego nie wyrazić zgody i w takim przypadku jego oferta podlega odrzuceniu.
Po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem stron i uczestnika postępowania, Krajowa
Izba Odwoławcza ustaliła i zważyła, co następuje.
Izba ustaliła, co następuje:
Izba ustaliła, że nie została wypełniona żadna z przesłanek, o których stanowi art. 189 ust. 2
ustawy Pzp, skutkujących odrzuceniem odwołania.
Izba stwierdziła, że Odwołujący jest legitymowany, zgodnie z przepisem art. 179 ust. 1 ustawy
Pzp,
do wniesienia odwołania, co nie było też sporne.
Na podstawie dokumentacji Postępowania Izba ustaliła w szczególności, co następuje:
Pismem z dnia 17 lipca 2019 r. Zamawiający zawiadomił wykonawców o wyborze oferty
Przystępującego jako najkorzystniejszej w Postępowaniu.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp:
Pismem z dnia
25 czerwca 2019 r. Zamawiający wezwał Przystępującego do udzielenia
wyjaśnień ceny oferty powołując się na regulację art. 90 ust. 1 ustawy Pzp i jednocześnie
wskazując, iż cena jego oferty jest niższa o ponad 30% od średniej arytmetycznej cen
wszystkich złożonych ofert. Z treści ww. pisma wynika, iż Zamawiający wezwał
Przystępującego do złożenia kompletnych i wyczerpujących wyjaśnień zaoferowanej ceny,
gdyż:
Zamawiający poinformował Przystępującego, iż w ramach wyjaśnień powinien wskazać
czynniki cenotwórcze, wpływające na cenę oferty, w tym koszty pracownicze, pracę
sprzętu, koszty materiałowe, narzuty, marżę wykonawcy, indywidualny charakter
zamówienia.
Zamawiający zaznaczył, iż w przeciwnym wypadku wyjaśnienia będą miały charakter
jedynie iluzoryczny i
powołał się na wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 18
kwietnia 2012 r. sygn. akt I Ca/117/12.
Zamawiający zwrócił się do Przystępującego o wyjaśnienie, czy wynagrodzenie netto
w
poszczególnych pozycjach zostało skalkulowane rzetelnie, czy wykonawca kalkulując
poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające wpływ na cenę danej
pozycji, a także czy wyliczone ceny uwzględniają wszystkie warunki i wymagania zawarte
przez Zamawiającego w SIWZ.
Zamawiający wskazał, iż oceniając wyjaśnienia w przedmiocie rażąco niskiej ceny będzie
brał pod uwagę obiektywne czynniki, w tym m.in.: - oszczędność/ekonomiczność danej
metody świadczonych usług; - techniczne lub wszelkie wyjątkowo korzystne warunki,
którymi dysponuje wykonawca w celu realizacji usług; - oryginalność metody wykonania
usług proponowanych przez wykonawcę; - zgodność z obowiązującymi przepisami
dotyczącymi ochrony zatrudnienia i warunków pracy, a także miejsca, w którym usługi te
będą realizowane; - możliwość uzyskania przez wykonawcę pomocy państwa.
Zamawiający wskazał, iż dokonując oceny weźmie również pod uwagę wszelkie inne
czynniki, wpływające na wysokość ceny oferty, które wskaże wykonawca, jeżeli będą
zgodne z prawem oraz nie zakłócają uczciwej konkurencji.
Pon
adto Zamawiający poinformował, że zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy Pzp odrzuci ofertę
wykonawcy, który nie złoży wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz
z
dostarczonymi dowodami potwierdzi, że oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku
do przedmiotu zamówienia.
N
a podstawie treści pisma Przystępującego z dnia 28 czerwca 2019 r. (odnosząc ją do treści
ww. wezwania Zamawiającego) Izba ustaliła, iż Przystępujący nie udzielił kompletnych
i
wyczerpujących wyjaśnień odpowiadających treści wezwania Zamawiającego:
1.
Pierwsze dwie strony wyjaśnień zawierają nieistotne dla sprawy rozważania dotyczące
postępowania wyjaśniającego z art. 90 ust. 1 i 1a ustawy Pzp. Trzecia strona zawiera
informacje o bardzo ogólnym charakterze, nie pozwalające na dokonanie oceny ich wpływu
na możliwość zaoferowania konkretnej ceny w Postępowaniu. Pewne informacje zostały
podane na ostatniej stronie wyjaśnień oraz w załączonych do nich dwóch kalkulacjach
(dotyczących jedynie trzech pozycji kosztorysowych).
2. W treści wezwania Zamawiający poinformował Przystępującego, iż w ramach wyjaśnień
powinien wskazywać czynniki cenotwórcze, wpływające na cenę oferty, w tym koszty
pracownicze, pracę sprzętu, koszty materiałowe, narzuty, marżę wykonawcy, indywidualny
charakter zamówienia. Powyższe czynniki cenotwórcze nie zostały przez Przystępującego
prawie w ogóle wskazane w ramach złożonych wyjaśnień. Za całkowicie niewystarczające
należy uznać informacje zawarte w tym zakresie na stronie trzeciej wyjaśnień, gdzie poza
kosztem roboczogodziny podano jedy
nie wartości procentowe. O ile taki sposób
przedstawie
nia wyjaśnień jest wystarczający w odniesieniu do zakładanego zysku, to już tak
nie jest w przypadku pozostałych kosztów. Procentowy rozkład kosztów nie stanowi żadnego
wyjaśnienia, że dana cena nie jest rażąco niska. Z podanych bardzo ogólnych nazw czynników
cenotwórczych i wartości procentowych nie można w żaden sposób wyciągnąć wniosku, czy
wszystkie czynniki cenotwórcze zostały przez Przystępującego uwzględnione, gdyż nie jest
wiadome co konkretnie
wykonawca uwzględnił w ramach poszczególnych kategorii czynników
i w jakiej wysokości. Przystępujący podał wprawdzie informację na temat przyjętego „kosztu”
roboczogodziny, jednak
że brak jest szczegółowych informacji pozwalających na ustalenie czy
kalkulac
ja sporządzona w tym zakresie jest rzetelna i obejmuje wszystkie koszty pracownicze,
tj. w
szczególności brak jest informacji o wysokości tych kosztów – łącznej oraz w rozbiciu na
poszczególne czynności/pozycje kosztorysowe. Na podstawie samej informacji o stawce za
roboczogodzinę nie można ustalić, czy koszty pracownicze zostały przez Przystępujące
skalkulowane w sposób rzetelny. Do wyjaśnień zostały załączone dwie „kalkulacje
indywidulane”, jednakże odnoszą się one wyłącznie do 3 ze 108 pozycji kosztorysu
ofertowego.
Z powyższego wynika, iż informacje podane przez Przystępującego mają
charakter wybiórczy
–
Przystępujący nie spełnił żądania Zamawiającego dotyczącego
wskazania czynników cenotwórczych, wpływających na cenę oferty oraz wyjaśnienia, iż
kalkulując poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające wpływ na cenę
danej pozycji. Kwestii tych
– wobec absolutnie niewystarczającej treści wyjaśnień – nie da się
w ogóle stwierdzić. Same ogólne zapewnienia wykonawcy nie stanowią wystarczającej treści
wyjaśnień.
3.
W treści wyjaśnień nie zostały podane konkretne informacje pozwalające na ustalenie, czy
Przystępujący kalkulując poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające
wpływ na cenę danej pozycji, a także czy wyliczone ceny uwzględniają wszystkie warunki i
wymagani
a zawarte przez Zamawiającego w SIWZ (a takie oczekiwanie zostało przez
Zamawiającego postawione w treści wezwania). W tym zakresie na podstawie dokumentacji
Postępowania Izba ustaliła, iż w SIWZ – Opis Przedmiotu Zamówienia („OPZ”) Zamawiający
określił warunki i wymagania odnoszące się do przedmiotu zamówienia, wskazując jakie
czynności ma wykonać wykonawca i w jaki sposób, a w odniesieniu do wielu pozycji
kosztorysowych podając dodatkowe informacje, tj.: przy użyciu jakiego sprzętu i środków
należy jej wykonać (np. materiały i środki czyszczące wskazane w odniesieniu do pozycji nr 6,
worki do zbierania śmieci – pozycja nr 12, środki transportu, środki łączności telefonicznej,
drobny sprzęt mechaniczny – pozycja nr 16, specjalistyczny sprzęt dopuszczony do
stosowania przy odbiorze wymienionych odpadów – pozycja nr 29-31, środki czystości,
wyposażenie apteczki pierwszej pomocy – pozycja nr 31a i 31b), jakie opłaty i koszty
uwzględnić (np. opłata za wysypisko śmieci - pozycja nr 12, koszt przewozu i utylizacji
odpadów – pozycja nr 16, koszt zabezpieczenia miejsca ze zwłokami martwego zwierzęcia –
pozycja nr 29-31)
, jakie elementy podlegają wymianie (np. odcinki ogrodzenia, słupki stalowe
– pozycja nr 25-26, wskazane elementy sygnalizacji świetlnej – pozycja nr 52, elementy
składowe azyli – pozycja nr 64, elementy odblaskowe – pozycja nr 70, kable – pozycja nr 73)
oraz jakie zasoby personalne należy uwzględnić (np. brygada pracowników składająca się z
m
in. 3 osób – pozycja nr 16, brygada patrolowa złożona z min. 2 osób – pozycja nr 94 - 96).
Zamawiający wskazał, iż „Wykonawca będzie zaopatrywał się we własnym zakresie w
materiały niezbędne do realizacji Umowy. Do wykonania wszelkich usług/robót
utrzymani
owych Wykonawca zastosuje materiały i technologie, takie same lub lepsze
jakościowo, z jakich wykonana została Droga (zastosowanie materiałów lepszych nie stanowi
podstawy do zwiększenia wynagrodzenia Wykonawcy). Wykonawca ma obowiązek
wykorzystać i wbudować materiały nowe. Nie dopuszcza się stosowania materiałów
używanych i/lub regenerowanych za wyjątkiem sytuacji dopuszczonych w SST. Materiały,
o
którym mowa wyżej, powinny odpowiadać co do jakości wymaganiom określonym ustawą z
dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. z 2019 r.
poz. 266 z późn. zm.)
i
odpowiadać aktualnym Zarządzeniom Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad
oraz Wytycznym Technicznym stosowanym przez GDDKiA na zasadach określonych w SST.
W pkt 6.4 OPZ Zamawiający wskazał, iż wymaga zatrudnienia na podstawie umowy o pracę
w rozumieniu przepisów ustawy Kodeks pracy Kierownika Utrzymania, który przy realizacji
przedmiotu zamówienia wykonywać będzie wskazane przez Zamawiającego czynności.
Obowiązek zatrudnienia na podstawie umowy o pracę dotyczy również pozostałych osób
wykonujących czynności w zakresie realizacji przedmiotu zamówienia (w tym osób
wykonujących prace fizyczne oraz operatorów sprzętu), jeżeli wykonywanie tych czynności
polega na wykonywaniu pracy w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. Zgodnie z punktem 6.6
oraz 6.7
OPZ wykonawca obowiązany jest do zapewnienia minimum 1 pojazdu patrolowego
oraz systemu monitorowania GPS pracy pojazdów, natomiast zgodnie z pkt 6.8 OPZ
wykonawca obowiązany jest do zorganizowania we własnym zakresie bazy na potrzeby
realizacji przedmiotu zamówienia. Powyższe wyliczenie ma jedynie przykładowy charakter,
a
poszczególne elementy cenotwórcze wynikają przede wszystkim z opisu wymaganego
sposobu
realizacji poszczególnych czynności składających się na przedmiot zamówienia.
Odnosząc się do wyjaśnień Przystępującego należało stwierdzić, iż wykonawca ten nie
wyjaśnił - jak tego wymagał Zamawiający w treści wezwania – czy „wynagrodzenie netto
w
poszczególnych pozycjach zostało skalkulowane rzetelnie, czy Wykonawca kalkulując
poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające wpływ na cenę danej
pozycji
” – gdyż złożone przez Przystępującego nie odnoszą się w sposób kompleksowy do
„wszystkich czynników mających wpływ na cenę danej pozycji” (w ogóle nie zawierają
informacji w rozbiciu na poszczególne pozycje kosztorysowe – za wyjątkiem trzech
przedstawionych w „kalkulacjach indywidualnych”), jak i nie zawierają informacji
pozwalających na ustalenie, czy „wyliczone ceny uwzględniają wszystkie warunki i wymagania
zawarte przez Zamawiającego w SIWZ” (Przystępujący w treści wyjaśnień tylko w pewnym
zakresie i w sposób bardzo ogólny odniósł się do warunków i wymagań zawartych przez
Zamawiającego w SIWZ – ogólne stwierdzenia dotyczące spełniania wymagań odnoszących
się do kosztów pracy, posiadania wyposażenia i zaplecza technicznego oraz umów na
zagospodarowania odpadów, bez podania jakichkolwiek konkretnych informacji).
4. W treści wezwania Zamawiający wskazał jakie obiektywne czynniki będzie brał pod uwagę
dokonując oceny wyjaśnień. Należy w tym miejscu poczynić uwagę, iż wykazanie
szczególnych okoliczności umożliwiających danemu wykonawcy na zaoferowanie znacząco
niższej ceny niż ceny pozostałych ofert złożonych w postępowaniu lub szacunek zamówienia
nie jest warunkiem koniecznym uznania, iż nie mamy do czynienia z rażąco niską ceną. Jeżeli
bowiem wykonawca przedstawi kompletną kalkulację cenową, zawierającą wszystkie
elementy cenotwórcze, która potwierdza, iż zaoferowana przez tego wykonawcę cena nie jest
ceną rażąco niską, wskazywanie szczególnych okoliczności nie jest w ogóle konieczne, a takie
okoliczności nie muszą w ogóle występować. Powyższa sytuacja nie miała jednak miejsca w
niniejszej sprawie, albowiem Przystępujący nie przedstawił w ramach złożonych wyjaśnień
konkretnej i kompletnej kalkulacji ceny ofertowej.
W treści pisma z dnia 28 lipca 2019 r.
Przystępujący powołał się natomiast na: „optymalne zasoby ludzkie i sprzętowe”, „zdobyte
doświadczenie”, „własny model świadczenia usług”, „realizację podobnych zamówień”, „dobrą
organizację pracy, schematy objazdów dróg, odpowiednie umowy na zagospodarowanie
odpadów”, posiadane „wyposażenie i zaplecze techniczne” oraz „wykwalifikowaną kadrę”. Z
treści wyjaśnień nie wynika, iż ww. okoliczności w jakiś szczególny sposób dotyczą
Przystępującego (w porównaniu z innymi wykonawcami tego rodzaju), a przede wszystkim
zostały one opisane w tak ogólny sposób, iż nie niosą żadnej konkretnej treści pozwalającej
na dokonanie ich przełożenia na jakiekolwiek wartości ekonomiczne.
5.
W treści wezwania Zamawiający poinformował, że zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy Pzp
odrzuci ofertę wykonawcy, który nie złoży wyjaśnień lub jeżeli dokonana ocena wyjaśnień wraz
z dostarczonymi dowodami potwierdzi, że oferta zawiera rażąco niską cenę w stosunku do
przedmiotu zamówienia. Obowiązek złożenia wraz z wyjaśnieniami dowodów wynika również
wprost z przepisów ustawy Pzp. Należy jednak podzielić stanowisko, iż nie każda okoliczność
wskazana w treści wyjaśnień wymaga dowodu ze strony wykonawcy, gdyż przyjęcie takiego
założenia często czyniłoby niemożliwym złożenie kompletnych i wystarczających wyjaśnień.
Jednakże zaniechanie przez wykonawcę złożenia dowodów na potwierdzenie istotnych w
świetle wyjaśnień okoliczności oraz takich, których uzyskanie i złożenie nie jest dla wykonawcy
nadmiernie uciążliwe, przemawia za uznaniem wyjaśnień za niewystarczające. Z taką sytuacją
mamy do czynienia w niniejszej sprawie -
Przystępujący powołując się na umowę z innym
podmiotem
świadczącym usługi utrzymania MOP-ów nie tylko nie przedstawił żadnego
dowodu na potwierdzenie tej okoliczności, lecz nawet nie podał jego nazwy – jedno i drugie
mógł bez problemu uczynić, jednocześnie zastrzegając te informacje jako stanowiące
tajemnicę przedsiębiorstwa, skoro taki charakter im przypisuje. Natomiast za niezasadne Izba
uznała twierdzenia Odwołującego dotyczące braku podpisu pod kalkulacjami, albowiem
stanowią one integralną część wyjaśnień. Z tego właśnie powodu: po pierwsze nie wymagały
odrębnego podpisu, a po drugie nie stanowią dowodu załączonego do wyjaśnień (tylko ich
cześć).
Mając zatem na uwadze z jednej strony treść wezwania Zamawiającego, a z drugiej treść
odpowiedzi udzielonej przez Przystępującego, Izba stwierdziła, iż wyjaśnienia złożone przez
Przystępującego są bardzo ogólne, niewystarczające i nie zostały poparte dowodami choćby
w minimalnym i niez
będnym zakresie (tj. w odniesieniu do umowy na świadczenie usługi
utrzymania MOP-
ów). Przystępujący nie wskazał w sposób kompleksowy czynników
cenotwórczych, wpływających na cenę oferty, w odniesieniu do poszczególnych pozycji
kosztorysowych. Z treści wezwania Zamawiającego w żaden sposób nie wynikało, iż
wyjaśnienia nie muszą dotyczyć wszystkich pozycji kosztorysowych, lecz mogą w sposób
przykładowy odnosić się wyłącznie do kilku pozycji, co do których różnica ceny pomiędzy
ofertą Przystępującego a ceną jednego z dwóch pozostałych wykonawców jest najwyższa.
Być może zakres wyjaśnień, tj. 108 pozycji kosztorysowych, jest znaczny, jednakże taki
właśnie zakres wyjaśnień został zakreślony treścią wezwania. Poza tym Przystępujący
składając ofertę musiał dokonywać kalkulacji poszczególnych pozycji kosztorysowych, skoro
w ramach oferty należało złożyć wypełniony kosztorys ofertowy, a zatem przedstawienie
wyjaśnień w toku postępowania nie powinno być dla Przystępującego problem, a jedynie
mogło wiązać się z dużym nakładem pracy, z czym jednak trzeba się liczyć składając ofertę w
postępowaniu o udzielenie zamówienia. Ponadto należy zauważyć, iż konkretny sposób
przedstawienia wyjaśnień (co do formy, a nie co do treści) – jeśli nie zostanie określony przez
zamawiającego (a tak było w niniejszej sprawie) – jest dowolny. Przystępujący mógł zatem do
niektórych pozycji kosztorysowych odnieść się łącznie, o ile zakres wyjaśnień pod względem
treści odpowiadałby treści wezwania Zamawiającego.
Należy wyraźnie podkreślić, iż skład orzekający Izby podziela stanowisko, iż niezachowanie
pewnych wymogów, w szczególności formalnych, nie stoi na przeszkodzie uznaniu, iż cena
oferty nie jest ceną rażąco niską. Treść wyjaśnień wykonawcy musi jednak pozwalać na
udzielenie odpowiedzi na py
tania postawione w wezwaniu, sprowadzające się do ustalenia
czy cenę oferty należy czy nie należy uznać za cenę rażąco niską.
Podsumowując: Izba ustaliła, iż Zamawiający wezwał Przystępującego do złożenia
kompletnych i wyczerpujących wyjaśnień zaoferowanej ceny, natomiast treść wyjaśnień
Przystępującego jest ogólna, niekompletna, niepozwalająca na udzielenie odpowiedzi na
podstawowe pytania wynikające z tego wezwania, tj. czy Przystępujący uwzględnił wszystkie
czynniki cenotwórcze wpływające na cenę oferty (w tym koszty pracownicze, pracę sprzętu,
koszty materiałowe, narzuty, marżę Wykonawcy, indywidualny charakter zamówienia), czy
wynagrodzenie netto w poszczególnych pozycjach zostało skalkulowane rzetelnie, czy
w
ykonawca kalkulując poszczególne elementy oferty uwzględnił wszystkie czynniki mające
wpływ na cenę danej pozycji, a także czy wyliczone ceny uwzględniają wszystkie warunki
i
wymagania zawarte przez Zamawiającego w SIWZ.
W zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy ZTiBD B. na
podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp w związku z poprawieniem omyłek w ofercie tego
wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp:
Pismem z dnia
25 czerwca 2019 r. Zamawiający poinformował Przystępującego o poprawieniu
na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp
omyłek w złożonym przez niego kosztorysie
ofertowym
w kolumnie „Ilość jednostek" dla pozycji nr 87, 88, 94, 102, 107 i 108 i dokonaniu
odpowiedniej zmiany (po przeliczeniu w oparciu o podaną cenę jednostkową) wartości
podanych w kolumnie
„Wartość zadania netto”, a w konsekwencji również
ceny netto,
wysokości podatku VAT oraz ceny brutto. Pismem z dnia 28 czerwca 2019 r. Przystępujący
poinformował, iż wyraża zgodę na poprawienie ww. omyłek.
Pismem z dnia 12 lipca 2019 r.
Zamawiający poinformował Przystępującego o poprawieniu na
podstawie art.
87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp omyłki w złożonym przez niego kosztorysie
ofertowym
w kolumnie „Wyszczególnienie elementów rozliczeniowych" dla pozycji nr 94
zmieniając błędnie wpisaną nazwę pozycji z: „Patrol drogi S17 (część nr II) odcinek węzeł
„Skrudki" (bez węzła) - węzeł „Sielce" obecnie „Kurów Zachód" (bez węzła)", od km 20+160
do km 33+324 wg. kilometraża z dokumentacji projektowej” na: „Patrol drogi S17 (część nr II)
odc
inek węzeł „Skrudki" (bez węzła) - węzeł Sielce" obecnie „Kurów Zachód" (bez węzła)", od
km 20+160 do km 32+784 wg. kilometraża z dokumentacji projektowej”. Ww. modyfikacja
nazwy pozycji została wprowadzona Zmianą SIWZ nr 1. Przystępujący nie sprzeciwił się
poprawieniu ww. omyłki.
Izba zważyła, co następuje:
Odwołanie w zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy
ZTiBD B.
na podstawie art. 90 ust. 3 w związku z art. 89 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp zasługuje na
uwzględnienie.
Jak wynika
z ustaleń faktycznych dokonanych przez Izbę i przedstawionych we wcześniejszej
części niniejszego uzasadnienia Izba stwierdziła, iż Zamawiający wezwał Przystępującego do
złożenia kompletnych i wyczerpujących wyjaśnień zaoferowanej ceny, natomiast treść
wy
jaśnień Przystępującego jest ogólna, niekompletna, niepozwalająca na udzielenie
odpowiedzi na podstawowe pytania wynikające z tego wezwania. W świetle przepisu art. 90
ust. 3 ustawy Pzp
podstawą odrzucenia oferty wykonawcy jest nie tylko stwierdzenie przez
zamawiającego, iż zaoferowana przez wykonawcę cena jest ceną rażąco niską, ale taką
podstawą jest także niezłożenie wyjaśnień. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Izby przez
niezłożenie wyjaśnień należy również rozumieć sytuację niezłożenia wyjaśnień
odpowiadających wezwaniu zamawiającego, wyjaśnień ogólnych, niekompletnych. W związku
z powyższym należało uznać, iż w stosunku do Przystępującego zaistniała podstawa
odrzucenia jego oferty
wskazana przez ustawodawcę w przepisie art. 90 ust. 3 w zw. z art. 89
ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp.
Za nietrafne Izba uznała stanowisko Zamawiającego i Przystępującego zarzucające
Odwołującemu, iż nie przedstawił argumentacji dotyczącej ceny oferty Przystępującego – nie
wskazał, z jakich powodów uważa, iż cena ta jest ceną rażąco niską. Należy przypomnieć, iż
zarzut zaniechania odrzucenia oferty na podstawie art. 90 ust. 3 w zw. z art. 89 ust. 1 pkt 4
ustawy Pzp może zostać skutecznie podniesiony jedynie w sytuacji, gdy w postępowaniu miało
miejsce wezwanie wykonawcy do złożenia wyjaśnień na podstawie art. 90 ust. 1 albo 90 ust.
1a ustawy Pzp i w związku z tym winien on odnosić się do treści złożonych wyjaśnień lub
okoliczności niezłożenia wyjaśnień (sytuacje objęte regulacją art. 90 ust. 3 ustawy Pzp).
Podniesiony przez Odwołującego zarzut odnosił się do sytuacji „nieudzielenia wyjaśnień”,
a
nie sytuacji „udzielenia wyjaśnień potwierdzających, iż cena oferty jest ceną rażąco niską”.
Ponadto jest oczywiste, iż przedstawienie twierdzeń celem wykazania, iż w świetle złożonych
przez wykonawcę wyjaśnień cena jego oferty winna zostać uznana za cenę rażącą niską
możliwe jest jedynie w przypadku, gdy pozwala na to poziom konkretności i kompletności
złożonych wyjaśnień. Skład orzekający Izby podzielił stanowisko Odwołującego, iż taka
sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie.
Odwołanie w zakresie zarzutów dotyczących zaniechania odrzucenia oferty Wykonawcy
ZTiBD B. na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp w zw
iązku z poprawieniem omyłek
w ofercie tego wykonawcy na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp
nie zasługuje na
uwzględnienie.
Izba uznała, iż Odwołujący nie wykazał, że w niniejszej sprawie nie ziściły się przesłanki
poprawienia omyłek na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp. Odwołujący nie podnosił, iż
Przystępujący dopuścił się błędów niemających charakteru omyłek, tj. iż wprowadzenie do
oferty treści niezgodnej z treścią SIWZ stanowiło świadome działanie ze strony
Przystępującego. Odwołujący wskazywał natomiast, iż poprawienie omyłek w ofercie
Przystępującego będzie skutkowało istotną zmianą treści jego oferty. Skład orzekający Izby
nie podzielił argumentacji przedstawionej w tym zakresie przez Odwołującego. Sama różnica
w
cenie oferty wynosząca 6,79% nie może przesądzać o tym, iż mamy do czynienia z istotną
zmianą treści oferty. Jak słusznie zauważył Przystępujący, sam ustawodawca zmianę wartości
umowy
nieprzekraczającą 10% (o ile jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach
wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy Pzp) -
w przypadku zamówień na usługi lub
dostawy -
uznał za dopuszczalną na gruncie regulacji zawartej w art. 144 ust. 1 pkt 6 ustawy
Pzp
bez spełnienia dodatkowych wymogów. W odpowiedzi na argumenty Odwołującego
dotyczących wysokości zmiany ceny w ramach poszczególnych pozycji kosztorysowych
należy wskazać, iż kwalifikacji danej zmiany na gruncie regulacji art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy
Pzp należy dokonywać w odniesieniu do całej treści oferty. Podane przez Odwołującego
przykłady polegające na porównaniu zmiany wartości ceny oferty w odniesieniu do kwoty
wadium czy kwoty zabezpieczenia
należytego wykonania umowy mają sztuczny charakter,
podczas gdy ustalenie, czy p
oprawienie omyłki skutkuje istotną zmianą treści oferty winno
mieć miejsce poprzez porównanie treści oferty sprzed i po zmianie. Przyjęcie stanowiska
Odwołującego przedstawionego w zakresie poprawienia omyłki w pozycji 94 kosztorysu
ofertow
ego uniemożliwiałoby poprawianie większości omyłek w kosztorysach ofertowych,
skoro znajomość ceny jednostkowej nie stanowiłaby wystarczającej podstawy do dokonania
poprawnego przeliczenia ceny w oparciu o
poprawioną liczbę jednostek. Należy zauważyć, iż
w tym przypadku (jak i w pozostałych) Zamawiający dysponował niezbędnymi danymi
pozw
alającymi na dokonanie poprawy - prawidłowa ilość jednostek i nazwa pozycji wskazane
w kosztorysie (formularzu)
. Twierdzenia Odwołującego, iż w ramach pozycji nr 94 wolą
Przystępującego było zaoferowanie innej ceny jednostkowej niż wskazana w kosztorysie
ofertowym stanowią przypuszczenia ze strony Odwołującego, które nie mogą zostać uznane
za wystarczającą podstawę stwierdzenia nieprawidłowego zastosowania przez
Zamawiającego instytucji uregulowanej przez ustawodawcę w art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp.
Mając na uwadze, iż w ocenie Izby Odwołującemu nie udało się skutecznie wykazać, iż
Zamawiający niezgodnie z przepisem art. 87 ust. 2 pkt 3 ustawy Pzp dokonał poprawienia
omyłek w ofercie Przystępującego, podniesione w tym zakresie zarzuty naruszenia art. 89 ust.
1 pkt 2 ustawy Pzp
należało uznać za niezasługujące na uwzględnienie.
Bi
orąc pod uwagę powyższe, Izba orzekła, jak w sentencji.
O
kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku postępowania - na podstawie art.
192 ust. 9 i 10 ustawy Pzp oraz w
oparciu o przepisy § 5 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 3 pkt 2 lit. a i lit.
b oraz § 5 ust. 3 pkt 1 w zw. z § 3 pkt 2 lit. b oraz § 5 ust. 4 rozporządzenia Prezesa Rady
Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości i sposobu pobierania wpisu od
odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu odwoławczym i sposobu ich rozliczania (t.j.
Dz. U. z 2018 r. poz. 972). Zgodnie z art. 192 ust. 10 ustawy Pzp
strony ponoszą koszty
postępowania odwoławczego stosownie do jego wyniku, z zastrzeżeniem art. 186 ust. 6. Jak
wynika z postanowienia
Sądu Okręgowego w Gliwicach z 20 lipca 2016 r. sygn. akt X Ga
280/16
– w przypadku rozstrzygnięcia, w którym część odwołania wniesionego do Krajowej
Izby O
dwoławczej zostaje oddalona, a część uwzględniona, zasada odpowiedzialności za
wynik postępowania odwoławczego oznacza obowiązek stosunkowego rozdzielenia kosztów
postępowania odwoławczego w takiej części, w jakiej odwołanie odniosło skutek. Podobnie w:
wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 22 stycznia 2016 r. sygn. akt XXIII Ga 1992/15,
postanowieniu Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 3 października 2013 r. sygn. akt X Ga
286/13, wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 29 listopada 2016 r. sygn. akt XXIII
Ga 880/16, wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 17 listopada 2016 r. sygn. akt X Ga
653/16, postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 grudnia 2017 r. sygn. akt
XXIII Ga 1886/17, postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 18 grudnia 2018 r.
sygn. akt XXIII Ga 830/18 i postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12
października 2018 r. sygn. akt XXIII Ga 1123/18. W ostatnim z wymienionych orzeczeń Sąd
Okręgowy wskazał, iż „przychylił się do zarzutu skargi na wyrok KIO i głównej tezy jej
uzasadnienia, zgodnie z którą wynik sprawy winien być badany w odniesieniu do ilości
uwzgl
ędnionych i oddalonych zarzutów.” W niniejszej sprawie Izba – co wynika z sentencji
orzeczenia -
częściowo uwzględniła i częściowo oddaliła odwołanie. Kosztami postępowania
obciążono Odwołującego w części ½ oraz Zamawiającego w części ½. Na koszty
p
ostępowania odwoławczego składa się kwota 7.500 zł uiszczona przez Odwołującego
t
ytułem wpisu od odwołania, kwota 3.600 zł poniesiona przez Odwołującego tytułem
wynagrodzeni
a pełnomocnika, kwota 3.600 zł poniesiona przez Zamawiającego tytułem
wynagrodze
nia pełnomocnika oraz kwota 250,20 zł poniesiona przez Odwołującego tytułem
do
jazdu na posiedzenie i rozprawę. Odwołujący poniósł dotychczas koszty postępowania
odwoławczego w wysokości 11.350,20 zł tytułem wpisu od odwołania, wynagrodzenia
pełnomocnika oraz dojazdu na posiedzenie i rozprawę, tymczasem odpowiadał za nie jedynie
do wysokości 7.475,10 zł (14.950 zł / 2). Wobec powyższego Izba zasądziła od
Zamawiającego na rzecz Odwołującego kwotę 3.875,10 zł (11.350,20 zł – 7.475,10 zł),
stanowiącą różnicę pomiędzy kosztami poniesionymi dotychczas przez Odwołującego
a
kosztami postępowania, za jakie odpowiadał w świetle jego wyniku. Natomiast brak było
podstaw do uwzględnia wniosku Przystępującego o zasądzenie na jego rzecz kosztów
reprezentacji przed Izbą z uwagi na fakt, iż w postępowaniu odwoławczym nie miało miejsca
wniesienie sprzeciwu tego wykonawcy wobec uwzględnienia zarzutów odwołania.
Przewodniczący: …..……………………………
Wcześniejsze orzeczenia:
- Sygn. akt KIO 1636/19 z dnia 2019-09-09
- Sygn. akt KIO 1298/19 z dnia 2019-08-23
- Sygn. akt KIO 1479/19 z dnia 2019-08-13
- Sygn. akt KIO 1179/19 z dnia 2019-08-12
- Sygn. akt KIO 1443/19 z dnia 2019-08-09
